Μπορώ να αφήσω την περιουσία μου στο κατοικίδιο μου; - Τι προβλέπει ο νόμος για τα ζώα συντροφιάς στις διαθήκες

Σίγουρα δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν νιώσει την επιθυμία να εξασφαλίσουν το αγαπημένο τους κατοικίδιο ζωάκι, αφήνοντας χρήματα ή και άλλα περιουσιακά στοιχεία προς όφελος και για την φροντίδα του.

Μπορεί για τα ελληνικά δεδομένα κάτι τέτοιο να φαντάζει παράξενο, ωστόσο σε πολλά μέρη του κόσμου, είναι δυνατό κάποιος να αφήσει χρήματα στα κατοικίδια του.

Μπορώ να αφήσω την περιουσία μου στο κατοικίδιο μου; 

Μία περίπτωση που είχε απασχολήσει ιδιαίτερα τα social media και τις ειδήσεις τότε, ήταν αυτή της Choupette, της γάτας του γνωστού σχεδιαστή Karl Lagerfeld, ο οποίος φεύγοντας από τη ζωή το 2019, τής άφησε μέρος της τεράστιας περι ουσίας του.

Στην Ελλάδα άραγε μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο; Το Ελληνικό δίκαιο, παραμένοντας αναχρονιστικό στο ζήτημα αυτό, θεωρεί τα ζώα, κατοικίδια και μη, ως αντικείμενα και όχι υποκείμενα με έννομα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Αυτό, αυτομάτως, θέτει αρκετούς περιορισμούς, καθώς βασικός κανόνας του ελληνικού κληρονομικού δικαίου είναι ότι μόνο φυσικά πρόσωπα μπορούν να καθίστανται κληρονόμοι.

Είναι εφικτό να αφήσει κανείς κάποιο χρηματικό ποσό στο κατοικίδιο του

Για παράδειγμα, ένα κατοικίδιο ζώο δεν μπορεί να κληρονομήσει ένα σπίτι. Όμως, εφικτό είναι, υπό προϋποθέσεις, να αφήσει κανείς κάποιο χρηματικό ποσό, το οποίο να προορίζεται για την φροντίδα του κατοικίδιου του, εφ’ όρου ζωής του. Μπορεί δηλαδή, συντάσσοντας μία διαθήκη, να καθορίσει ένα ποσό χρημάτων ή συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία που θα διατεθούν για τη φροντίδα του ζώου, διορίζοντας παράλληλα έναν κηδεμόνα, ή «εκτελεστή διαθήκης», όπως είναι ο αντίστοιχος όρος του ελληνικού κληρονομικού δικαίου, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την εκτέλεση των όρων της διαθήκης και την διάθεση των χρημάτων για την φροντίδα του ζώου.

Διαθήκη, η οποία περιλαμβάνει τέτοιον όρο, για να μην πάσχει από ακυρότητα, θα πρέπει να σεβαστεί τους νόμιμους μεριδούχους, να μην αποκλείει δηλαδή τους στενότερους συγγενείς του (κατιόντες, γονείς, επιζών σύζυγο) από τη νόμιμη μοίρα τους στην κληρονομιαία περιουσία. 

Η επικείμενη αναθεώρηση του ελληνικού κληρονομικού δικαίου θα μπορούσε να δώσει χώρο για πιο προοδευτικές επιλογές και σεβασμό στις ιδιαίτερες επιθυμίες των διαθετών σχετικά με την κληρονομική διαδοχή και όσον αφορά στην φροντίδα των αγαπημένων μας ζώων συντροφιάς

Η συγκεκριμένη νομική πραγματικότητα έχει μεγάλο περιθώριο αλλαγής και προόδου, αν σταδιακά και με σταθερά νομικά βήματα, αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο ότι τα ζώα δεν είναι απλώς αντικείμενα αλλά υποκείμενα δικαιωμάτων, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε νομικές μεταρρυθμίσεις.

Παράλληλα, η επικείμενη τροποποίηση του ελληνικού κληρονομικού δικαίου, που αλλάζει για πρώτη φορά από το 1946, όπως αυτή έχει δρομολογηθεί από το υπουργείο Δικαιοσύνης, θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την αρχή σημαντικών αλλαγών και σε αυτό το πεδίο. Σύμφωνα με το σχέδιο του υπουργείου, οι διαθέτες θα αποκτήσουν μεγαλύτερη ελευθερία και ευελιξία στον τρόπο με τον οποίο θα διαχειρίζονται την περιουσία τους και στον τρόπο με τον οποίο θα κληρονομούνται.

Ενδεικτικά, αναγνωρίζεται για πρώτη φορά κληρονομικό δικαίωμα και στους συντρόφους ζωής, καταργείται το δικαίωμα κληρονομιάς για υπερήλικους γονείς, αναγνωρίζονται για πρώτη φορά οι κληρονομικές συμβάσεις, ενώ καταργούνται οι ιδιόχειρες διαθήκες και καθιερώνονται οι ψηφιακές διαθήκες και περιορίζεται χρονικά το κληρονομικό δικαίωμα για όσους για χρόνια δεν ενδιαφέρονται για μια περιουσία.

Αυτή η αναθεώρηση, η οποία θέτει στο επίκεντρο την ελευθερία του διαθέτη και τον πραγματικό σεβασμό στις επιθυμίες του, θα μπορούσε να δώσει χώρο για πιο προοδευτικές επιλογές και σεβασμό στις ιδιαίτερες επιθυμίες των διαθετών σχετικά με την κληρονομική διαδοχή και όσον αφορά στην φροντίδα των αγαπημένων μας κατοικίδιων.