Η έντονη σεισμική δραστηριότητα που παρατηρείται το τελευταίο χρονικό διάστημα στην Σαντορίνη και την Αμοργό, επαναφέρει στο προσκήνιο ένα θέμα, που έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των ερευνητών κι έχει απασχολήσει τον επιστημονικό κόσμο: η ικανότητα ή μη των σκύλων να «προαισθάνονται» έναν σεισμό.

Χάρη στις εξαιρετικά ανεπτυγμένες αισθήσεις τους, οι σκύλοι διαθέτουν μια φυσική ικανότητα να αντιλαμβάνονται μεταβολές στο περιβάλλον πολύ πριν από εμάς. Μπορούν, λοιπόν, τα σκυλιά να προβλέψουν έναν ισχυρό σεισμό;

Σεισμοί: Αλλαγές στην συμπεριφορά των ζώων

Παρατηρήσεις από ιδιοκτήτες σκύλων και γατών αναφέρουν ότι τα ζώα γίνονται ανήσυχα, κρύβονται ή συμπεριφέρονται με τρόπο περίεργο και ασυνήθιστο, ώρες ή και μέρες πριν από έναν σεισμό. Οι σκύλοι φαίνεται να εμφανίζουν ανησυχία ή εκδηλώσεις άγριας συμπεριφοράς, όπως γαβγίσματα, αλύχτισμα και κλάματα, πριν από την εκδήλωση ενός μεγάλου σεισμού, γεγονός που οδήγησε κάποιους επιστήμονες να υποθέσουν ότι τα ζώα αντιλαμβάνονται στοιχεία του σεισμού που είναι αόρατα ή ανεπαίσθητα για τους ανθρώπους. Παρόλο που οι αποδείξεις παραμένουν περιορισμένες και αμφισβητούμενες σε πολλές περιπτώσεις, υπάρχουν αρκετές μελέτες που εξετάζουν πώς τα κατοικίδια, και κυρίως οι σκύλοι, μπορεί να αντιλαμβάνονται σεισμικές δονήσεις ή άλλες φυσικές ενδείξεις που προμηνύουν έναν σεισμό.

Μια από τις πιο γνωστές επιστημονικές έρευνες πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία, μια χώρα με έντονη σεισμική δραστηριότητα, όπου καταγράφηκαν παρατηρήσεις για τη συμπεριφορά σκύλων και άλλων ζώων πριν από δυνατούς σεισμούς.

Αν και η επιστήμη δεν έχει αποδείξει ακόμα με ακρίβεια ότι οι σκύλοι μπορούν να «προβλέψουν» σεισμούς, η συμπεριφορά τους συχνά μάς δίνει ενδείξεις για επικείμενα φαινόμενα στο φυσικό περιβάλλον


Κάποιες άλλες έρευνες υποδεικνύουν ότι τα ζώα ενδέχεται να αντιληφθούν δονήσεις που προηγούνται του σεισμού και να αντιδράσουν σε αυτές. Άλλοι ερευνητές θεωρούν ότι τα ζώα μπορεί να έχουν εξαιρετική αίσθηση για αλλαγές στο περιβάλλον τους, όπως μεταβολές στον αέρα ή τις δονήσεις που δεν είναι άμεσα αντιληπτές από τους ανθρώπους. Υπάρχει η θεωρία ότι οι σκύλοι, για παράδειγμα, μπορεί να αντιληφθούν μικρές δονήσεις που προηγούνται ενός σεισμού, ενώ οι γάτες, με την ευαισθησία τους στον ήχο, μπορεί να αντιδρούν σε ήχους ή υπόγεια θρόισμα που συνοδεύουν τις σεισμικές δραστηριότητες. Επιπλέον, υπάρχουν εικασίες που συνδέουν τις αντιδράσεις των σκύλων με την αλλαγή στην ηλεκτρομαγνητική δραστηριότητα που προκαλείται από τις σεισμικές διεργασίες, καθώς και με τις αλλαγές στους ήχους ή τους υπόγειους κραδασμούς που μπορεί να προηγούνται του σεισμού.

Ωστόσο, οι περισσότερες μελέτες δεν έχουν καταφέρει να αποδείξουν ότι αυτές οι αλλαγές συνδέονται σταθερά με την επικείμενη εκδήλωση ενός σεισμού. Μια άλλη εξήγηση για τη συμπεριφορά των σκύλων πριν από έναν σεισμό είναι η πιθανότητα να αντιλαμβάνονται αλλαγές στο καθημερινό τους περιβάλλον που τους προκαλούν άγχος, όπως το βουητό από το έδαφος ή την αναστάτωση των ανθρώπων γύρω τους. Γι΄ αυτό και ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι τα σκυλιά δεν «προβλέπουν» τον σεισμό, αλλά αντλούν πληροφορίες από το περιβάλλον τους και αντιδρούν σε αυτές.

Αν και οι παρατηρήσεις είναι ενδιαφέρουσες, οι περισσότερες μελέτες δεν έχουν αποδείξει την ύπαρξη ενός καθορισμένου μηχανισμού που να εξηγεί αυτές τις αντιδράσεις των σκύλων.

Έτσι, δεν υπάρχει ακόμα επιστημονική συναίνεση που να αποδεικνύει ότι τα ζώα μπορούν να προβλέψουν σεισμούς με αξιοπιστία. Παρά τις εντυπωσιακές αναφορές από ιδιοκτήτες κατοικίδιων, η έρευνα συνεχίζεται για να αποσαφηνιστεί αν η συμπεριφορά αυτή είναι απλώς μια σύμπτωση ή αν υπάρχει κάποιος αληθινός μηχανισμός πίσω από τις αντιδράσεις των ζώων.

Σε κάθε περίπτωση και παρά τις αμφιβολίες, οι παρατηρήσεις που καταγράφονται εξακολουθούν να αποτελούν ένα ενδιαφέρον πεδίο έρευνας για την επιστημονική κοινότητα, ενώ για τους ιδιοκτήτες κατοικίδιων, οι αντιδράσεις των ζώων τους πριν από έναν σεισμό μπορεί να παραμένουν ένα ανεξήγητο φαινόμενο.

Συγκλονιστικές μαρτυρίες

Τη νύχτα του μεγάλου καταστροφικού σεισμού στην Κεφαλλονιά τον Αύγουστο του 1953, ένα μεγαλόσωμο λυκόσκυλο γαύγιζε ασταμάτητα. Στη συνέχεια άλλα σκυλιά του νησιού άρχισαν να αλυχτούν και να τρέχουν αναστατωμένα προς την ύπαιθρο. Ακολούθησαν γάτες, πρόβατα, αγελάδες και άλλα οικόσιτα ζώα. Οι νησιώτες δεν μπορούσαν να κατανοήσουν αυτή την αναστάτωση των ζώων μέχρι που εκδηλώθηκε ο φονικός σεισμός. Ήταν ο καταστροφικότερος σεισμός στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας και οδήγησε στη θέσπιση του πρώτου αντισεισμικού κανονισμού που τέθηκε σε ισχύ το 1959.

Περίεργη συμπεριφορά των ζωών παρατηρήθηκε και στον σεισμό μεγέθους 6,7 R, που ταρακούνησε το Φρίουλι της Ιταλίας, τον Μάιο του 1976. Λίγες ώρες πριν το σεισμό οι οικόσιτες γάτες εγκατέλειψαν τα σπίτια, ενώ πλήθος ποντικών έκαναν την εμφάνισή στους δρόμους της πόλης.

Στον σεισμό της Καλαμάτας, τον Σεπτέμβριο του 1986, παρατηρήθηκε ότι τα σκυλιά είχαν έντονη κινητικότητα, ήταν ανήσυχα και εκδήλωναν επιθετική συμπεριφορά.

Στις 26 Δεκεμβρίου 2004 οι κάτοικοι της Ινδονησίας βίωσαν το βιβλικό τσουνάμι στο οποίο έχασαν την ζωή τους χιλιάδες άνθρωποι. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους για την Προστασία της Άγριας Ζωής στη Σρι Λάνκα, δεν εντοπίστηκαν νεκρά ζώα από τα τεράστια κύματα και αυτό ίσως οφείλεται στο ότι τα ζώα έχουν αναπτυγμένη την αίσθηση της επερχόμενης καταστροφής.

Η επιστημονική κοινότητα παραμένει διχασμένη για το αν η παράξενη συμπεριφορά των ζώων σχετίζεται με πραγματική πρόβλεψη σεισμού ή αν είναι απλώς μια σύμπτωση

Τα "εργαλεία" των σεισμολόγων

Σήμερα η επιστημονική έρευνα για το φαινόμενο των σεισμών έχει προχωρήσει αρκετά. Οι σεισμολόγοι καταλαβαίνουν πού θα γίνουν σεισμοί στο μέλλον, πόσο μεγάλοι θα είναι και ποιές φυσικές ιδιότητες του εσωτερικού της Γης ευνοούν την σεισμική δραστηριότητα. Με την βοήθεια των σεισμογράφων, γνωρίζουν εάν μία περιοχή βρίσκεται σε σεισμική έξαρση, εάν περνά περίοδο σεισμικής ηρεμίας, ή απλά φιλοξενεί μία μέση σεισμικότητα. Αυτές οι πληροφορίες συνδυάζονται με δεδομένα από ιστορικούς και προϊστορικούς σεισμούς ανά περιοχή, ώστε οι επιστήμονες να έχουν μία ολιστική προσέγγιση για την καλύτερη κατανόηση της περιοδικής επανάληψης ισχυρών σεισμών στη Γη.

Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «Animall» της εφημερίδας «Παραπολιτικά»