Τις τελευταίες ηµέρες η Κούβα γράφει ένα νέο κεφάλαιο στην ταραγµένη ιστορία της. Για πρώτη φορά από τα µέσα της δεκαετίας του 1990, το νησί της Καραϊβικής συγκλονίζεται από µαζικές διαµαρτυρίες. Τώρα -όπως και τότε- οι κύριες πηγές δυσαρέσκειας είναι η έλλειψη τροφίµων, η κυβερνητική καταστολή και η στασιµότητα της οικονοµίας.

Αλλά το 1994, την τελευταία φορά που βίωσε ανάλογες διαδηλώσεις, η Κούβα βρισκόταν στο αποκορύφωµα της επονοµαζόµενης «ειδικής περιόδου», της οικονοµικής κρίσης, δηλαδή, που ακολούθησε τον διαµελισµό του βασικότερου συµµάχου της, της Σοβιετικής Ενωσης. Οταν κατέρρευσε η ΕΣΣ∆, περίπου το ένα τρίτο του ΑΕΠ της Κούβας εξαφανίστηκε σχεδόν σε µία νύχτα. Τα κυλιόµενα µπλακάουτ έγιναν ο κανόνας και τα τρόφιµα ήταν δυσεύρετα. Οι διαδηλώσεις τότε, ωστόσο, ήταν πολύ µικρότερες και περιορίζονταν σε αρκετές εκατοντάδες διαδηλωτές στην Αβάνα. Αυτήν τη φορά, η οικονοµική κρίση δεν είναι τόσο καταστροφική, οι διαδηλώσεις όµως είναι πολύ µεγαλύτερες και πιο απειλητικές για την κοµµουνιστική κυβέρνηση. Εν µέρει, αυτό οφείλεται στον θάνατο του πρώην ηγέτη της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, το 2016.

Μετά τις ταραχές του 1994, ο Κάστρο πήγε στην παραλιακή λεωφόρο Μαλεκόν της Αβάνας και είπε ότι όποιος ήθελε να φύγει από την Κούβα µπορούσε να το κάνει. Τους επόµενους µήνες, ο Κουβανός ηγέτης άνοιξε τα λιµάνια, επιτρέποντας σε χιλιάδες ανθρώπους να αναχωρήσουν για τις Ηνωµένες Πολιτείες, µια «βαλβίδα ασφαλείας» που βοήθησε το καθεστώς να αποφύγει τα χειρότερα. Μια άλλη βασική διαφορά αυτήν τη φορά είναι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύµφωνα µε πληροφορίες, οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν την Κυριακή στο Σαν Αντόνιο ντε λος Μπάνιος, µια πόλη περίπου 35 χλµ από την Αβάνα, όπου οι Κουβανοί κατέβηκαν στους δρόµους για να διαµαρτυρηθούν ενάντια στις διακοπές ρεύµατος και να απαιτήσουν πρόσβαση σε εµβολιασµούς COVID-19 εν µέσω πανδηµίας
Την εβδοµάδα που πέρασε η Κούβα κατέγραψε 5.000 νέα κρούσµατα κορονοϊού. Καθώς οι εικόνες των διαδηλώσεων εξαπλώθηκαν µέσω των social media, πλήθη αντικυβερνητικών διαδηλωτών εµφανίστηκαν σε ολόκληρο το νησί από άκρη σε άκρη. Τα βίντεο µε τον λιθοβολισµό αστυνοµικών έγιναν viral, ενώ µεγάλες διαδηλώσεις έγιναν και στο Μαϊάµι από εξόριστους Κουβανούς. Η κυβέρνηση αντέδρασε µπλοκάροντας την πρόσβαση στο Internet. Μεγάλο µέρος της δυσαρέσκειας έχει να κάνει µε την υπό κατάρρευση οικονοµία. Κρατικά καταστήµατα που πωλούν αγαθά σε δολάρια λεηλατήθηκαν στην Αβάνα. Πλήθη συγκεντρώθηκαν δίπλα στο Καπιτώλιο της Αβάνας και φώναζαν «ελευθερία», «κάτω η δικτατορία» και «πατρίδα και ζωή». Στην πόλη Κάρδενας, πλήθος διαδηλωτών ανέτρεψε το όχηµα του τοπικού ηγέτη του κοµµουνιστικού κόµµατος.

Εδώ και καιρό, πάντως, είναι εµφανές ακόµα και για την κουβανική κυβέρνηση ότι το οικονοµικό µοντέλο του νησιού δεν λειτουργεί. Ο Κάστρο το είχε αφήσει να εννοηθεί σε συνέντευξή του το 2011. Και ο διάδοχός του, Ραούλ Κάστρο, προσπάθησε να µεταρρυθµίσει την οικονοµία, απελευθερώνοντας βασικούς τοµείς και επιδιώκοντας προσέγγιση µε τις ΗΠΑ επί προεδρίας Οµπάµα.

Ωστόσο, µετά τις προεδρικές εκλογές του Ντόναλντ Τραµπ, το 2016, και την αντίσταση στις µεταρρυθµίσεις του Ραούλ Κάστρο από τους σκληροπυρηνικούς της κουβανικής ηγεσίας, το κλίµα αισιοδοξίας εξαφανίστηκε. Οι οικονοµικές µεταρρυθµίσεις καθυστερούσαν. Και τελικά, το 2018, ο 86χρονος τότε Ραούλ Κάστρο παρέδωσε τη σκυτάλη στον Μιγκέλ Ντίαζ-Κανέλ, αντιπρόεδρο τα προηγούµενα πέντε χρόνια. Ενα από τα συνθήµατά του έκτοτε ήταν ότι «είµαστε η συνέχεια», ένα µήνυµα απογοητευτικό για τους νέους Κουβανούς, που επιζητούσαν την αλλαγή. Η πανδηµία επιδείνωσε τα οικονοµικά προβλήµατα της Κούβας. Παρά το γεγονός ότι επαινέθηκε διεθνώς για τον χειρισµό της πανδηµίας το πρώτο εξάµηνο του 2020, τις τελευταίες εβδοµάδες τα κρούσµατα έχουν πολλαπλασιαστεί.

Το σύστημα Υγείας καταρρέει

Σε πολλά σηµεία του νησιού το σύστηµα Υγείας καταρρέει. Οι µακροχρόνιες ελλείψεις φαρµάκων γίνονται πιεστικές, ενώ σε πολλά ιατρικά κέντρα της χώρας δεν υπάρχουν ούτε ασπιρίνες. Η Κούβα εξαρτάται από τους ξένους επισκέπτες για µεγάλο µέρος των εσόδων της τις τελευταίες δεκαετίες. Με τον παγκόσµιο τουρισµό σχεδόν «νεκρό» για 18 µήνες, η οικονοµία του νησιού έχει πληγεί σοβαρά. Το 2020, η κουβανική οικονοµία συρρικνώθηκε κατά 11% - η πιο απότοµη πτώση της από τη διακοπή της σοβιετικής βοήθειας. Ο Ντίαζ-Κανέλ εισήγαγε πέρυσι το δικό του πακέτο οικονοµικών µεταρρυθµίσεων έκτακτης ανάγκης, ενώ αύξησε τους µισθούς, γεγονός που προκάλεσε αύξηση στις τιµές των τροφίµων. Οι τιµές θα µπορούσαν να αυξηθούν µεταξύ 500% και 900% τους επόµενους µήνες.

Ο Κουβανός πρόεδρος εµφανίστηκε στην κρατική τηλεόραση για να καταγγείλει τους διαδηλωτές ως «αντεπαναστάτες» και «µισθοφόρους» πληρωµένους από τις Ηνωµένες Πολιτείες. Κάλεσε, επίσης, τους υποστηρικτές του να βγουν στους δρόµους απευθύνοντας «έκκληση για µάχη». Εκτοτε δεκάδες διαδηλωτές έχουν συλληφθεί, µέλη των ειδικών δυνάµεων µε πολιτικά συνελήφθησαν να ξυλοκοπούν πολίτες, ενώ ο Λευκός Οίκος κάλεσε την κουβανική κυβέρνηση «να ακούσει τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους».

Το µόνο σίγουρο είναι ότι οι συνεχιζόµενες διαδηλώσεις είναι πρωτοφανείς. Είναι νωρίς, ωστόσο, για να χαρακτηριστεί αυτό το κίνηµα διαµαρτυρίας.

Η οικονομική κρίση στην Κούβα

Οι Κουβανοί διαδηλώνουν για την έλλειψη βασικών αγαθών, την ώρα που ο πληθωρισμός εκτοξεύεται στα ύψη, σε μια επιδεινούμενη κρίση, για την οποία η Αβάνα επιρρίπτει ευθύνες στις αμερικανικές κυρώσεις
Ο πρόεδρος Μιγκέλ Ντίαζ-Κανέλ υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ θέλουν να αποδυναμώσουν την οικονομία, για να προκαλέσουν κοινωνική αναταραχή.

Αµερικανικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την κυβέρνηση Τραµπ

2017 Κυρώσεις σε 231 οντότητες που ελέγχονται από τον κουβανικό στρατό, τις μυστικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες ασφαλείας
2019
  • Kυρώσεις σε ναυτιλιακές εταιρείες που προμηθεύουν την Κούβα με πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα
  • Τα οικογενειακά εμβάσματα από τις ΗΠΑ περιορίζονται στα 1.000 δολάρια ανά τρίμηνο
  • Οι ΗΠΑ απαγορεύουν σε κρουαζιερόπλοια και σε εμπορικά και ιδιωτικά αεροσκάφη να επισκέπτονται την Κούβα
2020 Απαγορεύεται στους Αμερικανούς η διαμονή σε πάνω από 400 ξενοδοχεία και κατοικίες που ανήκουν ή ελέγχονται από το κομμουνιστικό καθεστώς
2021 Η κυβέρνηση Τραμπ επαναφέρει την Κούβα στην αμερικανική λίστα των «κρατών που στηρίζουν την τρομοκρατία»