Ανάλυση Κρούγκμαν για τα λάθη του Πούτιν στον πόλεμο: Γιατί κόλλησε στην ουκρανική λάσπη
Ο Ρώσος πρόεδρος πίστευε ότι η χώρα θα μπορούσε εύκολα να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις από τον πόλεμό του
Ο νομπελίστας οικονομολόγος, Πολ Γκρούγκμαν, αναλύει στους New York Times τα λάθη του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, κατά την εισβολή Ουκρανία.
Χαρακτηριστικά ο Κρούγκμαν αναφέρει στο άρθρο του πως «είναι σαφές ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε έναν τεράστιο λάθος υπολογισμό. Η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή με μια επίθεση προς το Κίεβο και το Χάρκοβο από μικρές, ελαφρά οπλισμένες ένοπλες δυνάμεις, προφανώς προσδοκώντας να επιτύχουν μια γρήγορη νίκη, καθώς η αντίσταση θα κατέρρεε.
Αντίθετα, όμως, η αρχική κίνηση αποκρούστηκε και η επίθεση στη συνέχεια με άρματα μάχης και πυροβολικό έχει βαλτώσει, σε ορισμένες περιπτώσεις κυριολεκτικά, επειδή η λάσπη κυριαρχεί αυτή την περίοδο σε μεγάλο μέρος της Ουκρανίας».
Επισημαίνει επίσης ότι ο Ρώσος πρόεδρος πίστευε ότι η χώρα «θα μπορούσε εύκολα να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις από τον πόλεμό του. Εντάξει, σκέφτηκε, η Δύση μπορεί να επιβάλει μερικές κυρώσεις, αλλά η Ευρώπη χρειάζεται ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Ο ίδιος είχε δημιουργήσει ένα τεράστιο πολεμικό σεντούκι με αποθέματα ξένου συναλλάγματος που υποτίθεται ότι θα τον εξασφάλιζε μέχρι να καταλαγιάσουν τα πράγματα».
Ο νομπελίστας οικονομολόγος συμπληρώνει ότι η πολιτική σκέψη «δεν ήταν εντελώς λανθασμένη».
«Οι δυτικές οικονομικές κυρώσεις έχουν εξαιρέσει από τις κυρώσεις τις πωλήσεις ορυκτών καυσίμων, που αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα των ρωσικών εξαγωγών. Αντίθετα, οι κυρώσεις ήταν κυρίως οικονομικές, αποκλείοντας μεγάλες ρωσικές τράπεζες από το διεθνές σύστημα πληρωμών και παγώνοντας τα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας -στην πραγματικότητα, κατάσχεσαν ένα μεγάλο μέρος από το περίφημο στρατιωτικό σεντούκι του Πούτιν» λέει.
Συμπληρώνει ότι ιστορικά, οι οικονομικές κυρώσεις μπορεί να αντιμετωπιστούν, οι χώρες βρίσκουν λύσεις, μειώνοντας την αποτελεσματικότητά τους.
Αλλά κάτι περίεργο έχει συμβεί σε αυτή την περίπτωση, αναφέρει ο Κρούγκμαν. Μέχρι στιγμής, η οικονομική πίεση κατά της Ρωσίας φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, περιορίζοντας το ρωσικό εμπόριο ακόμη και σε αγαθά που δεν έχουν επισήμως τεθεί υπό καθεστώς κυρώσεων. Οι οικονομικοί περιορισμοί που έχουν ήδη επιβληθεί έχουν δυσκολέψει τις συναλλαγές με τη Ρωσία, ακόμη και στην αγορά πετρελαίου.
Οι φόβοι για μελλοντικές κυρώσεις, σε συνδυασμό με τη γενική αίσθηση ότι δυτικοί θεσμοί που θεωρηθεί ότι βοηθούν το καθεστώς Πούτιν θα αντιμετωπίσουν σκληρή μεταχείριση από τις ρυθμιστικές αρχές, έχουν οδηγήσει σε εκτεταμένες «αυτο-κυρώσεις», διαταράσσοντας ακόμη και το εμπόριο που επισήμως επιτρέπεται.
Σημειώνει στη συνέχεια ότι αν τις επόμενες εβδομάδες δούμε μαζικές απώλειες αμάχων και τρόμο, κάτι που φαίνεται πιθανό, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι «η απομόνωση της Ρωσίας από την υπόλοιπη παγκόσμια οικονομία».
Οι οικονομολόγοι έχουν έναν μάλλον απόκρυφο όρο για αυτό το είδος απομόνωσης: «αυτάρκεια». Και είναι πιθανό να είναι εξαιρετικά επιζήμια.
Εάν τα γεγονότα οδηγήσουν στο να κοπεί ένα μεγάλο μέρος του διεθνούς εμπορίου ενός έθνους, λέει ο οικονομολόγος, η εγχώρια οικονομία θα χάσει την πρόσβαση όχι μόνο σε φθηνά πράγματα, αλλά και σε αγαθά που είναι απολύτως απαραίτητα.
Συνεχίζει λέγοντας ότι υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα για το τι συμβαίνει όταν ένα εμπορικό έθνος αναγκάζεται σε αυτάρκεια. Όχι πολλά, ακριβώς επειδή είναι ένα τόσο ακραίο γεγονός. Θα μπορούσατε να πείτε ότι κάτι τέτοιο συνέβη στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ειδικά αφού η Αμερική κατέλαβε το Σαϊπάν και το Γκουάμ το 1944.
Τι γίνεται όμως με την αυτάρκεια σε ένα έθνος που δεν δέχεται άμεση στρατιωτική επίθεση; διερωτάται και αναφέρει ένα παράδειγμα από την ιστορία των ΗΠΑ: «Η Αμερική δεν συμμετείχε άμεσα στους Ναπολεόντειους Πολέμους, μια τεράστια σύγκρουση που, μεταξύ άλλων, οδήγησε τη Βρετανία να συσσωρεύσει ένα αξιοσημείωτο ποσό κρατικού χρέους. Αλλά οι ΗΠΑ δεν είχαν ανοσία στις επιπτώσεις αυτών των πολέμων, επειδή και οι δύο πλευρές ξεκίνησαν έναν οικονομικό πόλεμο, προσπαθώντας να ακρωτηριάσουν τον αντίπαλό τους με αποκλεισμούς που έβλαψαν και το εμπόριο των ΗΠΑ».
Στο ερώτημα πώς συγκρίνονται τα αποτελέσματα της ρωσικής απομόνωσης με αυτήν την εμπειρία, λέει: «Η Ρωσία το 2022 είναι πολύ πιο εκτεθειμένη στο εξωτερικό εμπόριο από ό,τι η Αμερική το 1807: οι εξαγωγές των ΗΠΑ ήταν τότε μόνο 13% του ΑΕΠ, ενώ οι ρωσικές εξαγωγές την παραμονή της εισβολής ήταν περίπου διπλάσιες από αυτές».
Και καταλήγει λέγοντας ότι «οι οικονομίες είναι πολύ πιο περίπλοκες από ό,τι πριν από δύο αιώνες. Τότε, η παραγωγή δεν εξαρτιόταν από πολυσύνθετες αλυσίδες εφοδιασμού που θα μπορούσαν να σταματήσουν λόγω έλλειψης μερικών κρίσιμων εξαρτημάτων, όπως chips και ανταλλακτικά. Τώρα είναι εξαρτημένη ακόμη και σε χώρες όπως η Ρωσία, που εξάγουν κυρίως πρώτες ύλες, παρά βιομηχανικά προϊόντα. Έτσι, οι συνέπειες της σχεδόν αυτάρκειας μπορεί να είναι ακόμη χειρότερες από ό,τι υποδηλώνει η μεγάλη εξάρτηση της Ρωσίας από το εμπόριο.
Αυτή τη στιγμή, με άλλα λόγια, φαίνεται ότι ο Πούτιν έκανε διπλό λάθος υπολογισμό. Το σχέδιο για ένα σύντομο νικηφόρο πόλεμο μετατρέπεται σε μια αιματηρή καταιγίδα που έχει εξοργίσει τον κόσμο και το περίφημο οικονομικό του «Φρούριο Ρωσία» φαίνεται να κατευθύνεται προς μια ύφεση σε τύπου 1929».
Χαρακτηριστικά ο Κρούγκμαν αναφέρει στο άρθρο του πως «είναι σαφές ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε έναν τεράστιο λάθος υπολογισμό. Η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή με μια επίθεση προς το Κίεβο και το Χάρκοβο από μικρές, ελαφρά οπλισμένες ένοπλες δυνάμεις, προφανώς προσδοκώντας να επιτύχουν μια γρήγορη νίκη, καθώς η αντίσταση θα κατέρρεε.
Αντίθετα, όμως, η αρχική κίνηση αποκρούστηκε και η επίθεση στη συνέχεια με άρματα μάχης και πυροβολικό έχει βαλτώσει, σε ορισμένες περιπτώσεις κυριολεκτικά, επειδή η λάσπη κυριαρχεί αυτή την περίοδο σε μεγάλο μέρος της Ουκρανίας».
Επισημαίνει επίσης ότι ο Ρώσος πρόεδρος πίστευε ότι η χώρα «θα μπορούσε εύκολα να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις από τον πόλεμό του. Εντάξει, σκέφτηκε, η Δύση μπορεί να επιβάλει μερικές κυρώσεις, αλλά η Ευρώπη χρειάζεται ρωσικό φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Ο ίδιος είχε δημιουργήσει ένα τεράστιο πολεμικό σεντούκι με αποθέματα ξένου συναλλάγματος που υποτίθεται ότι θα τον εξασφάλιζε μέχρι να καταλαγιάσουν τα πράγματα».
Ο νομπελίστας οικονομολόγος συμπληρώνει ότι η πολιτική σκέψη «δεν ήταν εντελώς λανθασμένη».
«Οι δυτικές οικονομικές κυρώσεις έχουν εξαιρέσει από τις κυρώσεις τις πωλήσεις ορυκτών καυσίμων, που αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα των ρωσικών εξαγωγών. Αντίθετα, οι κυρώσεις ήταν κυρίως οικονομικές, αποκλείοντας μεγάλες ρωσικές τράπεζες από το διεθνές σύστημα πληρωμών και παγώνοντας τα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας -στην πραγματικότητα, κατάσχεσαν ένα μεγάλο μέρος από το περίφημο στρατιωτικό σεντούκι του Πούτιν» λέει.
Συμπληρώνει ότι ιστορικά, οι οικονομικές κυρώσεις μπορεί να αντιμετωπιστούν, οι χώρες βρίσκουν λύσεις, μειώνοντας την αποτελεσματικότητά τους.
Αλλά κάτι περίεργο έχει συμβεί σε αυτή την περίπτωση, αναφέρει ο Κρούγκμαν. Μέχρι στιγμής, η οικονομική πίεση κατά της Ρωσίας φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, περιορίζοντας το ρωσικό εμπόριο ακόμη και σε αγαθά που δεν έχουν επισήμως τεθεί υπό καθεστώς κυρώσεων. Οι οικονομικοί περιορισμοί που έχουν ήδη επιβληθεί έχουν δυσκολέψει τις συναλλαγές με τη Ρωσία, ακόμη και στην αγορά πετρελαίου.
Οι φόβοι για μελλοντικές κυρώσεις, σε συνδυασμό με τη γενική αίσθηση ότι δυτικοί θεσμοί που θεωρηθεί ότι βοηθούν το καθεστώς Πούτιν θα αντιμετωπίσουν σκληρή μεταχείριση από τις ρυθμιστικές αρχές, έχουν οδηγήσει σε εκτεταμένες «αυτο-κυρώσεις», διαταράσσοντας ακόμη και το εμπόριο που επισήμως επιτρέπεται.
Σημειώνει στη συνέχεια ότι αν τις επόμενες εβδομάδες δούμε μαζικές απώλειες αμάχων και τρόμο, κάτι που φαίνεται πιθανό, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι «η απομόνωση της Ρωσίας από την υπόλοιπη παγκόσμια οικονομία».
Οι οικονομολόγοι έχουν έναν μάλλον απόκρυφο όρο για αυτό το είδος απομόνωσης: «αυτάρκεια». Και είναι πιθανό να είναι εξαιρετικά επιζήμια.
Εάν τα γεγονότα οδηγήσουν στο να κοπεί ένα μεγάλο μέρος του διεθνούς εμπορίου ενός έθνους, λέει ο οικονομολόγος, η εγχώρια οικονομία θα χάσει την πρόσβαση όχι μόνο σε φθηνά πράγματα, αλλά και σε αγαθά που είναι απολύτως απαραίτητα.
Συνεχίζει λέγοντας ότι υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα για το τι συμβαίνει όταν ένα εμπορικό έθνος αναγκάζεται σε αυτάρκεια. Όχι πολλά, ακριβώς επειδή είναι ένα τόσο ακραίο γεγονός. Θα μπορούσατε να πείτε ότι κάτι τέτοιο συνέβη στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ειδικά αφού η Αμερική κατέλαβε το Σαϊπάν και το Γκουάμ το 1944.
Τι γίνεται όμως με την αυτάρκεια σε ένα έθνος που δεν δέχεται άμεση στρατιωτική επίθεση; διερωτάται και αναφέρει ένα παράδειγμα από την ιστορία των ΗΠΑ: «Η Αμερική δεν συμμετείχε άμεσα στους Ναπολεόντειους Πολέμους, μια τεράστια σύγκρουση που, μεταξύ άλλων, οδήγησε τη Βρετανία να συσσωρεύσει ένα αξιοσημείωτο ποσό κρατικού χρέους. Αλλά οι ΗΠΑ δεν είχαν ανοσία στις επιπτώσεις αυτών των πολέμων, επειδή και οι δύο πλευρές ξεκίνησαν έναν οικονομικό πόλεμο, προσπαθώντας να ακρωτηριάσουν τον αντίπαλό τους με αποκλεισμούς που έβλαψαν και το εμπόριο των ΗΠΑ».
Στο ερώτημα πώς συγκρίνονται τα αποτελέσματα της ρωσικής απομόνωσης με αυτήν την εμπειρία, λέει: «Η Ρωσία το 2022 είναι πολύ πιο εκτεθειμένη στο εξωτερικό εμπόριο από ό,τι η Αμερική το 1807: οι εξαγωγές των ΗΠΑ ήταν τότε μόνο 13% του ΑΕΠ, ενώ οι ρωσικές εξαγωγές την παραμονή της εισβολής ήταν περίπου διπλάσιες από αυτές».
Και καταλήγει λέγοντας ότι «οι οικονομίες είναι πολύ πιο περίπλοκες από ό,τι πριν από δύο αιώνες. Τότε, η παραγωγή δεν εξαρτιόταν από πολυσύνθετες αλυσίδες εφοδιασμού που θα μπορούσαν να σταματήσουν λόγω έλλειψης μερικών κρίσιμων εξαρτημάτων, όπως chips και ανταλλακτικά. Τώρα είναι εξαρτημένη ακόμη και σε χώρες όπως η Ρωσία, που εξάγουν κυρίως πρώτες ύλες, παρά βιομηχανικά προϊόντα. Έτσι, οι συνέπειες της σχεδόν αυτάρκειας μπορεί να είναι ακόμη χειρότερες από ό,τι υποδηλώνει η μεγάλη εξάρτηση της Ρωσίας από το εμπόριο.
Αυτή τη στιγμή, με άλλα λόγια, φαίνεται ότι ο Πούτιν έκανε διπλό λάθος υπολογισμό. Το σχέδιο για ένα σύντομο νικηφόρο πόλεμο μετατρέπεται σε μια αιματηρή καταιγίδα που έχει εξοργίσει τον κόσμο και το περίφημο οικονομικό του «Φρούριο Ρωσία» φαίνεται να κατευθύνεται προς μια ύφεση σε τύπου 1929».
