Ο πόλεµος στην Ουκρανία αλλάζει τις ισορροπίες από τις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον µέχρι την παγωµένη Αρκτική, ένα από τα πιο δυσπρόσιτα µέρη στον πλανήτη, µε τεράστια αποθέµατα πετρελαίου και φυσικού αερίου, που µπαίνει στη σκακιέρα του παγκόσµιου γεωπολιτικού ενδιαφέροντος. Μετά το επίσηµο αίτηµα της Φινλανδίας και της Σουηδίας για ένταξή τους στο ΝΑΤΟ, η βορειότερη περιοχή της Γης και µία από τις πιο αραιοκατοικηµένες µετατρέπεται σε νέο πεδίο αντιπαράθεσης µεταξύ Δύσης και Ρωσίας και αναζωπυρώνει την κούρσα των εδαφικών διεκδικήσεων.

Όταν ολοκληρωθεί η ιστορική ΝΑΤΟϊκή διεύρυνση, η Ρωσία, που έχει τεράστια γεωστρατηγικά συµφέροντα στην περιοχή, θα είναι η µόνη χώρα που θα βρέχεται από τον Αρκτικό Ωκεανό και δεν θα ανήκει στη Συµµαχία. Το ενδιαφέρον για την περιοχή ήταν µεγάλο πολύ πριν ξεκαθαρίσουν τις ΝΑΤΟϊκές τους βλέψεις Ελσίνκι και Στοκχόλµη. Κι αυτό γιατί το επιταχυνόµενο λιώσιµο των πάγων τα τελευταία χρόνια δηµιουργεί πρόσβαση στα κοιτάσµατα υδρογονανθράκων της Αρκτικής, που µέχρι τώρα βρίσκονταν στα βάθη του ωκεανού.
 

Πόροι και διαδρομές

Η Αρκτική είναι ένα πραγµατικό «Ελντοράντο» ενεργειακών πόρων και ναυτιλιακών διαδροµών. Ο βυθός κάτω από τον Αρκτικό Ωκεανό εκτιµάται ότι περιέχει πετρέλαιο που υπολογίζεται περίπου στα 90 δισ. βαρέλια -περίπου το 13% των ανεξερεύνητων πετρελαϊκών αποθεµάτων του κόσµου- και το 30% του ανεκµετάλλευτου φυσικού αερίου του πλανήτη, σύµφωνα µε την Αµερικανική Υπηρεσία Ενέργειας.

Η περιοχή είναι επίσης πλούσια σε ορυκτούς πόρους, ενώ φιλοξενεί επίσης τεράστια αποθέµατα ψαριών, που είναι πολύτιµα, λαµβάνοντας υπόψη την αυξανόµενη επισιτιστική κρίση στον κόσµο. Οι οκτώ χώρες της Αρκτικής λοιπόν (Καναδάς, Φινλανδία, Δανία, ΗΠΑ, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία και Ρωσία) θέλουν µερίδιο από τον τεράστιο αυτόν πλούτο. Η κλιµατική αλλαγή, παράλληλα, δηµιουργεί νέα δεδοµένα. Εάν οι εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου συνεχίσουν να αυξάνονται µε τον τρέχοντα ρυθµό, οι πάγοι θα έχουν λιώσει µέχρι το 2040.

«Νέος ωκεανός»

«Έχουµε ουσιαστικά έναν νέο ωκεανό στην κορυφή του κόσµου», λένε ειδικοί από το Νορβηγικό Ινστιτούτο Αµυντικών Σπουδών. Αυτά τα σύνορα προστατεύονταν από τον πάγο, αλλά πλέον ο πάγος εξαφανίζεται, γεγονός που σηµαίνει ότι η περιοχή µπορεί να χρησιµοποιηθεί ενδεχοµένως για µια επίθεση εναντίον της Ρωσίας, όπως φοβούνται στη Μόσχα. Για να διασφαλίσει τα αρκτικά της εδάφη, η Ρωσία είχε αυξήσει τη στρατιωτική της παρουσία εκεί πολύ πριν καταθέσουν αίτηµα ένταξης στο ΝΑΤΟ οι δύο Σκανδιναβοί γείτονες.

Ο Βόρειος Στόλος της βασίζεται στη χερσόνησο Κόλα, κοντά στα σύνορα µε τη Φινλανδία και τη Νορβηγία, και το οπλοστάσιό του περιλαµβάνει µεταξύ άλλων υποβρύχια και πλοία οπλισµένα µε πυραύλους, ανθυποβρυχιακά αεροσκάφη και αεροπλανοφόρα. Από το 2013, η Ρωσία έχει ξοδέψει δισεκατοµµύρια δολάρια για την κατασκευή ή την αναβάθµιση επτά στρατιωτικών βάσεων σε νησιά και χερσονήσους στην περιοχή, αναπτύσσοντας προηγµένα συστήµατα ραντάρ και αντιπυραυλικής άµυνας, ικανά να πλήξουν στόχους σε τοποθεσίες όπου οι θερµοκρασίες µπορεί να πέσουν κάτω από τους -50°C.

Τι λέει η Μόσχα

Το µήνυµα της Μόσχας είναι ξεκάθαρο: «Εάν θέλετε να πλεύσετε µέσω της Αρκτικής από και προς την Ασία γρηγορότερα ή εποφθαλµιάτε το πετρέλαιο και το αέριο κάτω από τη θάλασσα, θα είστε υπό την επίβλεψή µας». Η ρωσική παρουσία στην Αρκτική έγινε πιο «επιθετική» από το 2014, τη χρονιά που η Ρωσία προσάρτησε τη χερσόνησο της Κριµαίας από την Ουκρανία, αυξάνοντας την επιφυλακή για τα άλλα κράτη της Αρκτικής. Επίσης, η Αρκτική αποτελεί έναν πολύτιµο µελλοντικό κόµβο µεταφορών. Η Βόρεια Θαλάσσια Διαδροµή, που εκτείνεται κατά µήκος της βόρειας ακτής της Ρωσίας, είναι προς το παρόν αποκλεισµένη από πάγο το µεγαλύτερο µέρος του έτους, αλλά θα µπορούσε να γίνει ένα εξαιρετικά κερδοφόρο κανάλι ναυτιλίας.

Δραστική μείωση

Για παράδειγµα, οι χρόνοι αποστολής και το κόστος των καυσίµων για τη µεταφορά αγαθών µεταξύ Κίνας και Ευρώπης θα µειώνονταν δραστικά, εάν µπορούσαν να ταξιδέψουν µέσω της Αρκτικής αντί της τρέχουσας διαδροµής µέσω της Νότιας Ασίας και της Διώρυγας του Σουέζ. Αυτά τα σενάρια έχουν αυξήσει εδώ και χρόνια το διεθνές ενδιαφέρον για την Αρκτική. Εκτός από τα οκτώ βασικά µέλη µε εδάφη στην Αρκτική, το Αρκτικό Συµβούλιο έχει επίσης 13 παρατηρητές, που µπορούν να προτείνουν έργα στην περιοχή, όπως είναι η Γαλλία, η Γερµανία, το Ηνωµένο Βασίλειο και η Κίνα, η οποία έχει δηµιουργήσει ερευνητικούς σταθµούς στην Αρκτική και επενδύει σε εξόρυξη και ενέργεια.
 

Ανοιχτές αγκάλες

Κι ενώ ΗΠΑ και Ε.Ε., αλλά και όλα σχεδόν τα κράτη-µέλη του ΝΑΤΟ αναµένουν µε ανοιχτές αγκάλες το Ελσίνκι και τη Στοκχόλµη, η Τουρκία αντιδρά και δείχνει πως θα είναι ένας σκληρός διαπραγµατευτής. Σύµφωνα µε δηµοσίευµα των «Financial Times», οι εκπρόσωποι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ εµπόδισαν την πρώτη ψηφοφορία, σβήνοντας τις ελπίδες για γρήγορη ενσωµάτωση των δύο σκανδιναβικών χωρών. Η Αγκυρα φέρεται µάλιστα να έχει θέσει συγκεκριµένους όρους για να ανάψει το «πράσινο φως», µε τα τουρκικά µέσα ενηµέρωσης να έχουν διαρρεύσει έναν κατάλογο δέκα αιτηµάτων.

Βαθύτερη ρωγμή

Όπως κι αν λήξει το «σίριαλ» της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, η µακροπρόθεσµη πραγµατικότητα είναι µια ευρύτερη και βαθύτερη ρωγµή που χωρίζει τις χώρες της Συµµαχίας και τη Ρωσία. «Ενα νέο Σιδηρούν Παραπέτασµα φέρνει µια επιθετική, αυταρχική, ολοκληρωτική, ρεβιζιονιστική και ιµπεριαλιστική Ρωσία απέναντι σε δεκάδες ευρωπαϊκές Δηµοκρατίες, που εργάζονται παράλληλα για να την αποµονώσουν. Αυτό είναι το µέλλον. Οποια και αν είναι η νέα αίσθηση ασφάλειας σήµερα στη Φινλανδία και τη Σουηδία, κάθε ενέργεια προκαλεί µια αντίδραση. Το ίδιο και η περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ», συνοψίζει το CNN.



*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 21 Μαΐου 2022.