Την ώρα που μαίνονται οι μάχες στην Ουκρανία, οι επιπτώσεις του πολέμου γίνονται αισθητές σε όλη την Γηραιά Ήπειρο, με τις τιμές στα τρόφιμα να αυξάνονται και με τον φόβο για έλλειψη φυσικού αερίου να εντείνεται καθημερινά.

Σύμφωνα με το Politico, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δείχνει έτοιμος να χρησιμοποιήσει τρόφιμα, καύσιμα και λιπάσματα ως όπλα πολέμου ενάντια στη Δύση που εξοπλίζει την Ουκρανία και επιβάλλει κυρώσεις στη Μόσχα, με τα πράγματα να έχουν την τάση να χειροτερέψουν πολύ γρήγορα. Καθώς ο πόλεμος παρατείνεται, ή ακόμα και κλιμακώνεται, οι ειδικοί προβλέπουν ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα δεχτούν πίεση από τους πιο φτωχούς ψηφοφόρους τους με αποτέλεσμα η πίεση να γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη.

Τα ζητήματα που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι δυτικές κυβερνήσεις οι οποίες προσπαθούν να διατηρήσουν την ενότητά τους, είναι: η πιθανή απότομη εισροή προσφύγων, η παγκόσμια επισιτιστική κρίση, τα κύματα καύσωνα που αποξήραναν εκτάσεις καλλιεργήσιμων εκτάσεων στην Ευρώπη και ο κίνδυνος νέων λοιμώξεων από COVID-19.

Μια έρευνα αυτή την Άνοιξη που ανατέθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπως επισημαίνει το Politico, διαπίστωσε ότι σχεδόν το 60% των πολιτών της ΕΕ δήλωσαν ότι δεν ήταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουν αυξήσεις στο κόστος των τροφίμων ή της ενέργειας. Περίπου το 59% συμφώνησε ότι «οι ευρωπαϊκές αξίες όπως η ελευθερία και η δημοκρατία πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα, ακόμα κι αν αυτό επηρεάζει τις τιμές και το κόστος ζωής».

Και το ερώτημα που τίθεται, είναι ένα: Σε ποιο βαθμό οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι έτοιμες να αντέξουν μια ρωσική οικονομική επίθεση;

«Ο Πούτιν χρησιμοποιεί την ενέργεια ως όπλο και θα προσπαθήσει να μας διχάσει»

Ως τεράστιος εξαγωγέας τροφίμων, λιπασμάτων, πετρελαίου και φυσικού αερίου, η Ρωσία επηρεάζει την ευρωπαϊκή οικονομία. Αυτό θα γίνει πιο έντονο, όταν οι θερμοκρασίες πέσουν.

Ήδη, 12 χώρες της ΕΕ έχουν υποστεί πλήρη ή μερική διακοπή του ρωσικού αερίου. Και αυτή την εβδομάδα, η Ρωσία έκλεισε τον αγωγό Nord Stream 1 που τροφοδοτεί με φυσικό αέριο τη Γερμανία, καθώς και τη Γαλλία, την Ιταλία και την Αυστρία.

Η προγραμματισμένη συντήρηση υποτίθεται ότι θα διαρκέσει έως τις 21 Ιουλίου, αλλά υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία στα κράτη-μέλη της ΕΕ ότι η Μόσχα θα βρει μια δικαιολογία για να παρατείνει το κλείσιμο, ίσως επ' αόριστον.

Ο Ρόμπερτ Χάμπεκ, υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας, προειδοποίησε αυτόν τον μήνα για έναν «πολιτικό εφιάλτη» που θα απειλούσε την κοινωνική συνοχή, εάν οι προμήθειες φυσικού αερίου είναι τόσο σπάνιες που πρέπει να διανεμηθούν από την κυβέρνηση. Και την Κυριακή, ο υπουργός Οικονομίας της Γαλλίας Μπρούνο Λεμέρ είπε ότι πιστεύει ότι η «ολική διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου» είναι «η πιο πιθανή επιλογή».

Στη Γερμανία, οι πολιτικοί έχουν ετοιμάσει σχέδια έκτακτης ανάγκης για το φυσικό αέριο που θα μπορούσαν να υπαγορεύσουν ποιες εταιρείες θα πρέπει να διακοπούν πρώτα. Οι τοπικές αρχές χαμηλώνουν τα φώτα των δρόμων και μειώνουν τις θερμοκρασίες στις υπαίθριες πισίνες.

Ορισμένοι πολιτικοί της ΕΕ έχουν κάνει μια προκλητική νότα. «Ο Πούτιν χρησιμοποιεί την ενέργεια ως όπλο και θα προσπαθήσει να μας διχάσει, ανεπιτυχώς», δήλωσε ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερί Μπρετόν.

Η ΕΕ ψήφισε νέους κανόνες, καλώντας τις χώρες να φορτώσουν εγκαίρως το φυσικό αέριο για τον χειμώνα, με τα αποθέματα αυτή τη στιγμή να είναι στο 62%.

Σε περίπτωση ρωσικής αποκοπής, οι πολιτικοί πιθανότατα θα ξεκινούσαν αποκόπτοντας μη ουσιαστικούς τομείς όπως ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας, ακολουθούμενοι από άλλες βιομηχανίες, μετά τις κοινωνικές υπηρεσίες και τέλος, τη θέρμανση κατοικιών, σύμφωνα με τη Simone Tagliapietra, ανώτερη ενεργειακή αναλυτή στο think tank Bruegel. «Αυτή θα είναι μια πολύ δύσκολη πολιτική δοκιμασία», λέει. «Νομίζω ότι θα ήταν πολύ δύσκολο για τις κυβερνήσεις μας».

Εκείνοι που θα βρεθούν στο πιο δύσκολο σημείο για να πληρώσουν τους λογαριασμούς ενέργειας θα είναι αναπόφευκτα οι «πιο ευάλωτοι» αλλά πολλοί Ευρωπαίοι της μεσαίας τάξης θα μπορούσαν επίσης, να ωθηθούν στην ενεργειακή φτώχεια για πρώτη φορά.

Ο κίνδυνος ο Πούτιν να διακόψει εντελώς το φυσικό αέριο προς την ΕΕ είναι «πολύ πιθανός», σύμφωνα με τον Alexander Gabuev, ανώτερο συνεργάτη στο think tank Carnegie. «Η ελπίδα του Πούτιν είναι ότι θα υπάρξουν περισσότερες πολιτικές διαμαρτυρίες και στη συνέχεια η ενότητα γύρω από την υποστήριξη προς την Ουκρανία θα διαλυθεί».

Το σχέδιο «πείνας» του Πούτιν

Στο μέτωπο των τροφίμων, οι τιμές αυξήθηκαν απότομα μετά τον αποκλεισμό της Ουκρανίας από τη Ρωσία, έναν σημαντικό προμηθευτή σιτηρών και ηλιέλαιου. Και τα χειρότερα θα μπορούσαν να έρθουν ακόμη αν η τιμή των λιπασμάτων, που συνδέεται με το κόστος του φυσικού αερίου, παραμείνει στα ύψη τις επόμενες εποχές.

Οι παγκόσμιες τιμές των γεωργικών προϊόντων έχουν αυξηθεί κατά 30% από την εισβολή της Ρωσίας, με τον πληθωρισμό των τιμών των τροφίμων και των μη αλκοολούχων ποτών να κυμαίνεται στο 10% τον Μάιο, σύμφωνα με έκθεση αγοράς της ΕΕ που επικαλείται το Politico. Το υψηλότερο κόστος λιπασμάτων σημαίνει ότι οι αγρότες σε όλο τον κόσμο θα τα χρησιμοποιούν με φειδώ και, ως εκ τούτου, θα παράγουν χαμηλότερες ποσότητες, κλιμακώνοντας πιθανώς μια κρίση σε μια έκτακτη ανάγκη εφοδιασμού.

Οι τιμές των τροφίμων δεν αναμένεται να μειωθούν από τα σημερινά υψηλά τους επίπεδα μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023, δήλωσε η Beata Javorcik, επικεφαλής οικονομολόγος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη.

Πάντως, ως καθαρός εξαγωγέας τροφίμων, η Ευρώπη είναι καλύτερα μονωμένη από τις φτωχότερες χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, όπου οι κυβερνήσεις εξαρτώνται περισσότερο από τις ρωσικές και ουκρανικές εισαγωγές βασικών προϊόντων όπως το σιτάρι, και οι καταναλωτές ξοδεύουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό των μισθών τους για να μείνουν σιτισμένοι.

«Σίγουρα δεν θα προέβλεπα λιμοκτονία στην Ευρώπη, αλλά σίγουρα οι τιμές θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμη περισσότερο», δήλωσε ο John Baffes, ανώτερος οικονομολόγος στην Παγκόσμια Τράπεζα.

Το χειρότερο σενάριο για την Ευρώπη

Το χειρότερο σενάριο, σύμφωνα με το Politico, από ευρωπαϊκή προοπτική είναι αν η επισιτιστική κρίση πυροδοτήσει ένα νέο κύμα μαζικής μετανάστευσης, ασκώντας περαιτέρω πίεση στα πολιτικά συστήματα. Αναλυτές, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος, Ντέιβιντ Μπίσλεϊ, έχουν κάνει παραλληλισμούς μεταξύ τώρα και των ταραχών για τις τιμές του ψωμιού που προηγήθηκαν της Αραβικής Άνοιξης το 2011.

«Το σχέδιο πείνας του Πούτιν έχει σκοπό να δημιουργήσει πρόσφυγες από τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, περιοχές που τρέφονται συνήθως από την Ουκρανία», έγραψε νωρίτερα αυτό το μήνα ο ιστορικός του Γέιλ, Τίμοθι Σνάιντερ. «Αυτό θα προκαλούσε αστάθεια στην ΕΕ».

Το σχέδιο της Ρωσίας για τα τρόφιμα και τα καύσιμα θα φέρει δύσκολες στιγμές για τους πολιτικούς

Πάντως, η ρωσική πίεση δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή για την ήπειρο. Η Ευρώπη εξακολουθεί να παρασύρεται από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Μετά από δύο χρόνια αναταραχής, η ανάκαμψη, στον βαθμό που υπήρχε, έχει σταματήσει λόγω διαταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας και ανησυχιών για τις επιπτώσεις του πολέμου. Μια άλλη επιβραδυντική επίδραση αναμένεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία ετοιμάζεται να αυξήσει τα επιτόκια την επόμενη εβδομάδα, την πρώτη αύξηση εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό της ευρωζώνης.

Προς το παρόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιμένει ότι η ΕΕ μπορεί να αποφύγει την ύφεση, αλλά αναγνωρίζει ότι η ανάπτυξη είναι εύθραυστη και η πλήρης διακοπή του αερίου πιθανότατα θα ωθούσε το μπλοκ σε ύφεση, όπως αναγνωρίζει η Κομισιόν.

Συνολικά, το σχέδιο της Ρωσίας για τα τρόφιμα και τα καύσιμα θα φέρει δύσκολες στιγμές για τους πολιτικούς.

Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τονίσει τη σημασία της εξοικονόμησης ενέργειας «σε όλες τις πτυχές της καθημερινής ζωής», αλλά επισημαίνει ότι το βάρος βαραίνει τις εθνικές κυβερνήσεις.

«Δεν θα ακούσετε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λέει στους ανθρώπους πόσο χρόνο να περάσουν στο ντους, αυτό θα ήταν μια πρόκληση για την επιβολή μας», δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο εκπρόσωπος Τύπου της ΕΕ Τιμ ΜακΦί.

Για πολλούς Ευρωπαίους, η μείωση της κατανάλωσης δεν θα είναι επιλογή, καθώς οι αυξανόμενες τιμές τους αναγκάζουν να επιλέξουν μεταξύ των τροφίμων και της θέρμανσης των σπιτιών τους. Στο Βέλγιο, οι λογαριασμοί κοινής ωφέλειας αυξήθηκαν από τους ταχύτερους στην ΕΕ, κατά 65,5%, σε σύγκριση με τον Μάιο του 2021.

Αυτό σημαίνει ότι λίγοι θα περάσουν τους επόμενους μήνες και χρόνια χωρίς να κάνουν κάποιου είδους αλλαγές στον τρόπο ζωής τους. Εάν η επίθεση του Πούτιν είναι ανεκτή, οι Ευρωπαίοι πιθανότατα θα πρέπει να μάθουν να ταξιδεύουν λιγότερο, να τρώνε πιο λιτά και να φορούν ένα επιπλέον πουλόβερ, καταλήγει το Politico.