Μια «παγωμένη σύγκρουση» με σημάδια παρακμής - Η εξέλιξη του πολέμου στην Ουκρανία δεν έχει νικητή, αλλά πολλές συνέπειες

Έξι μήνες μετά την αιφνίδια εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου, η σύγκρουση έχει μετατραπεί σε «πόλεμο φθοράς» και οι συνέπειες είναι παγκόσμιες και καταστροφικές. «Δύο μεθυσμένοι μποξέρ ανταλλάσσουν γροθιές, αλλά αδυνατούν να βγάλουν νοκ άουτ ο ένας τον άλλον», περιγράφει γλαφυρά τον πόλεμο στην καρδιά της Ευρώπης ο βετεράνος στρατιωτικός εμπειρογνώμονας Λόρενς Φρίντμαν.

 Έναν πόλεμο που άλλαξε τα πάντα για την Ουκρανία, η οποία χάνει το 13% των εδαφών της και βιώνει τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από την άλλη η Ρωσία βλέπει το καθεστώς της να αποσταθεροποιείται, όπως «έδειξε» η πρόσφατη δολοφονία της κόρης στενού συνεργάτη του Πούτιν, αλλά και ολόκληρη η Ευρώπη ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τον πιο δύσκολο και απρόβλεπτο χειμώνα των τελευταίων δεκαετιών.

H Ουκρανία, εξάλλου, είναι πλέον μια χώρα σε «μηχανική υποστήριξη», τα ρωσικά στρατεύματα έχουν υποστεί και εξακολουθούν να υφίστανται τεράστιες απώλειες και ο υπόλοιπος πλανήτης αντιμετωπίζει σοβαρές ελλείψεις τροφίμων, αυξανόμενο πληθωρισμό και μια σειρά από δεινά που τροφοδοτούνται από την άγρια σύρραξη που δεν φαίνεται να τελειώνει σύντομα. Στο εκρηκτικό «κοκτέιλ» προστίθεται η διαρκής απειλή μιας πυρηνικής καταστροφής, με τη Μόσχα και το Κίεβο να επιδίδονται σε «παιχνίδι» αλληλοκατηγοριών για τις επιθέσεις γύρω από τον σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο πυρηνικό σταθμό στην Ευρώπη.

Το Κρεμλίνο μπορεί να καταγράφει μέτρια κέρδη στα πεδία των μαχών, αλλά ο ρωσικός στρατός αγωνίζεται να σημειώσει ουσιαστική πρόοδο και να ικανοποιήσει τις πολεμικές φιλοδοξίες του Βλαντιμίρ Πούτιν. «Στόχος του ήταν να κυριεύσει ολόκληρη τη χώρα, να επιβάλει αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο, να καταπνίξει την Ουκρανία ως ανεξάρτητο κυρίαρχο και ανεξάρτητο έθνος», είπε σε πρόσφατη ενημέρωση ο υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Κόλιν Καλ. «Τίποτε από αυτά, όμως, δεν έχει συμβεί». Ο Πούτιν δικαιολόγησε εν μέρει την εισβολή λόγω της ανησυχίας του για την επέκταση του ΝΑΤΟ και «οδήγησε» εν τέλει τις γειτονικές χώρες Φινλανδία και Σουηδία να ενταχθούν στη στρατιωτική συμμαχία, αλλάζοντας τις γεωστρατηγικές ισορροπίες.

Η στρατιωτική υπεροχή της Ρωσίας φαίνεται πως δεν είναι αρκετή για να καταλάβει την Ουκρανία, ένα έθνος 40 και πλέον εκατομμυρίων κατοίκων που δέχεται μια συνεχή εντυπωσιακή ροή όπλων από τη Δύση. Με το δεδομένο αυτό, ολοένα και περισσότεροι αναλυτές θεωρούν πως αυξάνεται η πιθανότητα μιας «παγωμένης σύγκρουσης», σενάριο που για κάποιους προκρίνει και ο ίδιος ο Πούτιν. Η παράταση της λεγόμενης «frozen conflict» με την Ουκρανία (που ξεκίνησε στην ουσία με τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και την πρώτη προσπάθεια της Μόσχας να καταλάβει την ανατολική περιοχή του Ντονμπάς) θα επέτρεπε στον Πούτιν να διατηρήσει την απειλή, εμποδίζοντας παράλληλα την Ουκρανία να λειτουργήσει ως κανονική χώρα.

«Ενα χρήσιμο εργαλείο για έναν παραληρηματικό, αυταρχικό ηγέτη είναι η ικανότητά του να δημιουργεί όποια πραγματικότητα θέλει», λέει στη «USA Today» o διπλωμάτης καριέρας Τζέφρι Λεβίν, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Εσθονία. «Μπορεί απλώς να δηλώσει νίκη και να πάει σπίτι του. Οταν ο Πούτιν… χορτάσει, μπορεί να αρχίσει να αναζητεί κάποιου είδους διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων», πρόσθεσε.

Διχασμός

Πολλά έχουν γραφτεί τους τελευταίους έξι μήνες για τις βάναυσες επιπτώσεις του πολέμου στον λαό και στις πόλεις της Ουκρανίας. Αλλά οι ειδικοί που παρακολουθούν στενά τη σύγκρουση εφιστούν πλέον την προσοχή στα αυξανόμενα σημάδια παρακμής του ίδιου του ρωσικού καθεστώτος. Η μυστηριώδης δολοφονία της 29χρονης Ντάρια Ντούγκινα στη Μόσχα έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον παρατηρητών που πιστεύουν ότι είναι σημάδι των αυξανόμενων, βίαιων διαιρέσεων εντός της Ρωσίας, λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου. Η κόρη του φιλοσόφου Αλεξάντρ Ντούγκιν, του λεγόμενου «εγκεφάλου του Πούτιν», λόγω της φερόμενης επιρροής που είχε τα προηγούμενα χρόνια στον Ρώσο ηγέτη, πέθανε την περασμένη εβδομάδα σε έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου. «Το γεγονός ήταν κομβικό. Εχουμε τώρα ένα αποσταθεροποιημένο ρωσικό καθεστώς με τρόπο που δεν έχουμε δει εδώ και χρόνια. Και παρατηρείται ιδίως σε αυτό το διάστημα λόγω της εισβολής», εξηγεί ο Σον Μαλόουνι, καθηγητής Ιστορίας στο Royal Military College, με ειδίκευση στη Ρωσία.

Η ρωσική υπηρεσία ασφαλείας (FSB) κατηγόρησε απευθείας το Κίεβο και έδωσε στη δημοσιότητα ένα σενάριο, με την ανάμειξη μιας Ουκρανής κατασκόπου που άλλαξε εμφάνιση και πινακίδες κυκλοφορίας για να ολοκληρώσει την επίθεση. Η κυβέρνηση στο Κίεβο αρνήθηκε σθεναρά την εμπλοκή της. Η εξήγηση της Μόσχας, λέει ο Μαλόουνι, «μυρίζει σταλινική παραπληροφόρηση» και αγνοεί την αυξανόμενη διάσπαση στη ρωσική κοινωνία μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν ένθερμα τον πόλεμο και των αντιπολεμικών ακτιβιστών που γίνονται όλο και πιο ισχυροί και βάλλουν πλέον κατά του Πούτιν. Ο Ντούγκιν και η κόρη του βρίσκονταν σε ένα φεστιβάλ κοντά στη Μόσχα, όπου ο υπερεθνικιστής φιλόσοφος έδινε διάλεξη το βράδυ της 20ής Αυγούστου. Οι δυο τους θα έφευγαν με το ίδιο αυτοκίνητο, όμως την τελευταία στιγμή ο Ντούγκιν φέρεται να άλλαξε γνώμη. Τα σενάρια και οι θεωρίες συνωμοσίας είναι πολλά, αναλυτές ωστόσο θεωρούν ότι κύκλοι εντός της Ρωσίας είτε στόχευαν τον ίδιο είτε προσπάθησαν να στείλουν ένα μήνυμα σκοτώνοντας την κόρη του. Η δυσαρέσκεια για το καθεστώς και τον πόλεμο αυξάνεται ακόμα και στους κόλπους των καθεστωτικών. Εχει γίνει πλέον σαφές ότι ο πόλεμος είναι «καταστροφικός» και για τη Ρωσία, έστω και αν η πολιτική και κοινωνική διάσπαση μιας κοινωνίας -ειδικά σε ένα αυταρχικό καθεστώς- είναι πιο δύσκολο να φανεί.

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 27 Αυγούστου 2022.