Το τρίγωνο Τουρκία - Λιβύη - Ελλάδα σε ταλάντωση
Άρθρο του Πέτρου Λιάκουρα
Επιχειρώντας κάποιος να αποκωδικοποιήσει τη στάση της Τουρκίας τον τελευταίο καιρό, δεν έχει παρά να κρατήσει τρεις παραµέτρους. Πρώτη είναι οι τοξικές δηλώσεις των Ερντογάν, Ακάρ και άλλων αξιωµατούχων, ακόµη και στελεχών της αντιπολίτευσης κατά της Ελλάδας. Ο Ερντογάν ωθείται να υλοποιήσει όσα εξαγγέλλει ή υπαινίσσεται, µε επίκεντρο την απειλή κατά των νησιών.
Η δεύτερη αποτυπώνεται στις επιστολές προς τον γ.γ. του ΟΗΕ µε τις οποίες η Τουρκία επιχειρεί να αναβιώσει την ισχύ της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, όπως προβλέφθηκε στις Συνθήκες Λωζάννης (1923) για τα νησιά του Β. Αιγαίου και Παρισίων (1947) για τα ∆ωδεκάνησα. Εγκαλεί την Ελλάδα ότι µε τον εξοπλισµό των νησιών του Β. Αιγαίου προβαίνει σε ουσιώδη παραβίαση του καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης, το οποίο, όπως την προειδοποιεί, οφείλει να επαναφέρει. ∆εν δέχεται ότι Λήµνος και Σαµοθράκη µπορούν να εξοπλιστούν, παρότι η σύµβαση του 1923, που προέβλεψε αποστρατιωτικοποίησή τους, αυστηρά για την προστασία των Στενών, έχει αντικατασταθεί µε τη Σύµβαση του Μοντρέ (1936). Η τελευταία προβλέπει την ελεύθερη διέλευση των πλοίων από τα τουρκικά στενά.
Αν για τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου το 1923 η αποστρατιωτικοποίηση ήταν ένα προσωρινό µέτρο, για να διατηρηθεί ειρηνικό περιβάλλον µετά τις εχθροπραξίες που έλαβαν χώρα στη Μικρά Ασία, η αποστρατιωτικοποίηση των ∆ωδεκανήσων κατά την παραχώρησή τους το 1947 εξυπηρετούσε την τότε ΕΣΣ∆. Η ΕΣΣ∆ απαίτησε την αποστρατιωτικοποίηση για να εξασφαλίσει την ελεύθερη διέλευση του Ναυτικού της προς τη Μεσόγειο ενόψει του Ψυχρού Πολέµου.
Το σύµφωνο φιλίας Βενιζέλου - Κεµάλ το 1930 οδήγησε στην εξοµάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων στη διάρκεια του µεσοπολέµου και ελαχιστοποιήθηκαν οι πιθανότητες επανάληψης των εχθροπραξιών µεταξύ των δύο χωρών, γεγονός που σηµατοδοτούσε τη λήξη του καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης. Η Τουρκία το 1936 διά του υπουργού Εξωτερικών καλούσε σε επανεξοπλισµό Λήµνου και Σαµοθράκης ως απόρροια της Σύµβασης του Μοντρέ. Η προτροπή αυτή για τα δύο νησιά ήταν θετικό σηµείο αλλαγής της τουρκικής αντίληψης περί ασφαλείας, ένδειξη αποδοχής ότι είχε αποκατασταθεί το ειρηνικό περιβάλλον και η σταθερότητα µεταξύ των δύο χωρών.
Η Τουρκία, επειδή ως µη συµβαλλόµενη στη Συνθήκη των Παρισίων 1947 δεν µπορεί να επικαλεστεί την αποστρατιωτικοποίηση των ∆ωδεκανήσων, αντιπαρέρχεται το σοβαρό νοµικό εµπόδιο και ισχυρίζεται ότι η στρατιωτικοποίηση συνιστά απειλή για την ασφάλειά της, την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή. Θέση που προφανώς στοχεύει στην κινητοποίηση του διεθνούς παράγοντα και ίσως του Συµβουλίου Ασφαλείας/Η.Ε. Πάντως, στα 30 έτη ζωής της η Ρωσία, ως διάδοχο κράτος της ΕΣΣ∆, ουδέποτε ήγειρε θέµα αποστρατιωτικοποίησης.
Η τρίτη παράµετρος είναι το νέο τουρκολιβυκό µνηµόνιο, που θα ενεργοποιήσει τις σεισµικές έρευνες της Τουρκίας στην οριοθετηµένη και στη διεκδικούµενη υφαλοκρηπίδα της Λιβύης. Υπό την πίεση και ενόψει ενεργοποίησης του µνηµονίου αυτού -αντί άλλης επιλογής- η Ελλάδα θα µπορούσε να διερευνήσει εάν η Λιβύη συναινούσε σε προσφυγή στο ∆ιεθνές ∆ικαστήριο για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας δυτικά της ελληνοαιγυπτιακής οριοθέτησης. Προηγουµένως προέχει η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.µ. νότια της Κρήτης, που θα ενοποιούσε το συνολικό όριο µε αυτό της Γαύδου, όριο από το οποίο θα εκτείνεται η υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ, όταν οριοθετηθεί µε τη Λιβύη.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 15/10
Η δεύτερη αποτυπώνεται στις επιστολές προς τον γ.γ. του ΟΗΕ µε τις οποίες η Τουρκία επιχειρεί να αναβιώσει την ισχύ της αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, όπως προβλέφθηκε στις Συνθήκες Λωζάννης (1923) για τα νησιά του Β. Αιγαίου και Παρισίων (1947) για τα ∆ωδεκάνησα. Εγκαλεί την Ελλάδα ότι µε τον εξοπλισµό των νησιών του Β. Αιγαίου προβαίνει σε ουσιώδη παραβίαση του καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης, το οποίο, όπως την προειδοποιεί, οφείλει να επαναφέρει. ∆εν δέχεται ότι Λήµνος και Σαµοθράκη µπορούν να εξοπλιστούν, παρότι η σύµβαση του 1923, που προέβλεψε αποστρατιωτικοποίησή τους, αυστηρά για την προστασία των Στενών, έχει αντικατασταθεί µε τη Σύµβαση του Μοντρέ (1936). Η τελευταία προβλέπει την ελεύθερη διέλευση των πλοίων από τα τουρκικά στενά.
Αν για τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου το 1923 η αποστρατιωτικοποίηση ήταν ένα προσωρινό µέτρο, για να διατηρηθεί ειρηνικό περιβάλλον µετά τις εχθροπραξίες που έλαβαν χώρα στη Μικρά Ασία, η αποστρατιωτικοποίηση των ∆ωδεκανήσων κατά την παραχώρησή τους το 1947 εξυπηρετούσε την τότε ΕΣΣ∆. Η ΕΣΣ∆ απαίτησε την αποστρατιωτικοποίηση για να εξασφαλίσει την ελεύθερη διέλευση του Ναυτικού της προς τη Μεσόγειο ενόψει του Ψυχρού Πολέµου.
Το σύµφωνο φιλίας Βενιζέλου - Κεµάλ το 1930 οδήγησε στην εξοµάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων στη διάρκεια του µεσοπολέµου και ελαχιστοποιήθηκαν οι πιθανότητες επανάληψης των εχθροπραξιών µεταξύ των δύο χωρών, γεγονός που σηµατοδοτούσε τη λήξη του καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης. Η Τουρκία το 1936 διά του υπουργού Εξωτερικών καλούσε σε επανεξοπλισµό Λήµνου και Σαµοθράκης ως απόρροια της Σύµβασης του Μοντρέ. Η προτροπή αυτή για τα δύο νησιά ήταν θετικό σηµείο αλλαγής της τουρκικής αντίληψης περί ασφαλείας, ένδειξη αποδοχής ότι είχε αποκατασταθεί το ειρηνικό περιβάλλον και η σταθερότητα µεταξύ των δύο χωρών.
Η Τουρκία, επειδή ως µη συµβαλλόµενη στη Συνθήκη των Παρισίων 1947 δεν µπορεί να επικαλεστεί την αποστρατιωτικοποίηση των ∆ωδεκανήσων, αντιπαρέρχεται το σοβαρό νοµικό εµπόδιο και ισχυρίζεται ότι η στρατιωτικοποίηση συνιστά απειλή για την ασφάλειά της, την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή. Θέση που προφανώς στοχεύει στην κινητοποίηση του διεθνούς παράγοντα και ίσως του Συµβουλίου Ασφαλείας/Η.Ε. Πάντως, στα 30 έτη ζωής της η Ρωσία, ως διάδοχο κράτος της ΕΣΣ∆, ουδέποτε ήγειρε θέµα αποστρατιωτικοποίησης.
Η τρίτη παράµετρος είναι το νέο τουρκολιβυκό µνηµόνιο, που θα ενεργοποιήσει τις σεισµικές έρευνες της Τουρκίας στην οριοθετηµένη και στη διεκδικούµενη υφαλοκρηπίδα της Λιβύης. Υπό την πίεση και ενόψει ενεργοποίησης του µνηµονίου αυτού -αντί άλλης επιλογής- η Ελλάδα θα µπορούσε να διερευνήσει εάν η Λιβύη συναινούσε σε προσφυγή στο ∆ιεθνές ∆ικαστήριο για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας δυτικά της ελληνοαιγυπτιακής οριοθέτησης. Προηγουµένως προέχει η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.µ. νότια της Κρήτης, που θα ενοποιούσε το συνολικό όριο µε αυτό της Γαύδου, όριο από το οποίο θα εκτείνεται η υφαλοκρηπίδα / ΑΟΖ, όταν οριοθετηθεί µε τη Λιβύη.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 15/10
