XBB.1.5: Τι ξέρουμε έως τώρα για τη νέα άκρως μεταδοτική υποπαραλλαγή του κοροναϊού - Πόσο καλύπτεται από εμβόλια και αντισώματα
Η επικαιροποιημένη αναμνηστική δόση για την Όμικρον ίσως πλεονεκτεί
Μια νέα υποπαραλλαγή του κοροναϊού, η ΧΒΒ.1.5, η οποία εξαπλώνεται με ταχύ ρυθμό σε ολοένα περισσότερες χώρες και τείνει να γίνει κυρίαρχη, είναι η πιο μεταδοτική που έχει εμφανιστεί μέχρι σήμερα.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις αυξημένης διαφυγής από τα αντισώματα που προσφέρει ο εμβολιασμός και η φυσική νόσος, καθώς και από τα μονοκλωνικά αντισώματα που χορηγούνται ως θεραπείες.
Δεν υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι προκαλεί σοβαρότερη νόσο.
Αν και το XBB.1.5 έχει ανιχνευτεί στη Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η μεγαλύτερη εξάπλωση καταγράφεται μέχρι στιγμής στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τα δεδομένα των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, το XBB.1.5 (γνωστό ανεπίσημα ως «Κράκεν») αντιστοιχούσε στις 31 Δεκεμβρίου σε πάνω από το 40% των κρουσμάτων Covid-19 στις ΗΠΑ, από μόλις 1% έναν μήνα νωρίτερα.
Το XBB.1.5 είναι διαφορετικό από τις υποπαραλλαγές της Όμικρον που τροφοδοτούν τη μεγάλη επιδημία στην Κίνα, η οποία σύμφωνα με τα λιγοστά διαθέσιμα στοιχεία δεν έχει γεννήσει άλλη σημαντική παραλλαγή του κοροναϊού.
«Ανησυχούμε για το πλεονέκτημα της στη μετάδοση. Ιδίως σε μερικές χώρες της Ευρώπης και στη Βόρεια Αμερική, κυρίως στις βορειοανατολικές ΗΠΑ, η ΧΒΒ.1.5 έχει γρήγορα αντικαταστήσει άλλες παραλλαγές που κυκλοφορούσαν», ανέφερε η ίδια και επεσήμανε ότι σύντομα θα δοθεί στη δημοσιότητα από τον ΠΟΥ μια αξιολόγηση κινδύνου για την ΧΒΒ.1.5.
Σήμερα εκτιμάται ότι, εξαιτίας της ΧΒΒ.1.5, οι μολύνσεις στις ΗΠΑ διπλασιάζονται κάθε περίπου δύο εβδομάδες. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) της χώρας υπολογίζουν ότι η ΧΒΒ.1.5 ευθυνόταν για περίπου τέσσερις στις δέκα νέες λοιμώξεις (40,5%) από κορονοϊό στις ΗΠΑ στο τέλος Δεκεμβρίου, έναντι μόλις 4% στις αρχές Δεκεμβρίου, ενώ αύξηση παρουσιάζουν και οι εισαγωγές στα αμερικανικά νοσοκομεία των ασθενών με Covid-19.
Αν και πιο μεταδοτική, είναι προς το παρόν πάντως ασαφές κατά πόσο η ΧΒΒ.1.5 είναι και πιο επικίνδυνη από άποψη συμπτωμάτων και σοβαρότητας νόσησης. Μέχρι στιγμής, κατά την Κερκχόβε, «δεν έχουμε ενδείξεις ότι η σοβαρότητα έχει αλλάξει με τη ΧΒΒ.1.5». Όμως ο ΠΟΥ θεωρεί σημαντικό να παρακολουθεί την εξάπλωση της, καθώς κατά τον τελευταίο μήνα υπήρξε μια αύξηση κατά 15% στους θανάτους από Covid-19 διεθνώς. Μάλιστα, κατά την Κερκχόβε, «γνωρίζουμε ότι αυτό είναι μια υποεκτίμηση επειδή υπάρχουν καθυστερήσεις στην δημοσιοποίηση των στοιχείων».
Πάντως αν και η ΧΒΒ.1.5 κερδίζει συνεχώς έδαφος διεθνώς, δεν είναι κυρίαρχη στην Κίνα, όπου οι περισσότερες μολύνσεις μέχρι στιγμής προέρχονται από την υποπαραλλαγή ΒΑ.5 της Όμικρον, η οποία πλέον «ενοχοποιείται» μόλις για το 3,7% των νέων κρουσμάτων στις ΗΠΑ.
Με βάση τα έως τώρα δεδομένα, τα συμπτώματα της ΧΒΒ.1.5 είναι περίπου παρόμοια με εκείνα των προηγούμενων υποπαραλλαγών της Όμικρον, αν και αυτό χρήζει επιβεβαίωσης από τους επιστήμονες. Φαίνεται πάντως πως οι περισσότεροι άνθρωποι με ΧΒΒ.1.5 έχουν συμπτώματα τύπου κρυολογήματος.
Η ΧΒΒ1.5. είναι παρακλάδι της ΧΒΒ που εμφανίστηκε το 2022. Η ΧΒΒ.1.5 διαθέτει τη μετάλλαξη F486Ρ που τη διευκολύνει να μολύνει τα ανθρώπινα κύτταρα και να διαφεύγει από την ανοσία, άρα να εξαπλώνεται ταχύτερα.
Βρετανοί επιστήμονες θεωρούν πιθανό - αν και όχι βέβαιο - ότι η ΧΒΒ.1.5 θα πυροδοτήσει ένα νέο κύμα Covid-19 έως το τέλος Ιανουαρίου. Όμως, σύμφωνα με την καθηγήτρια Γουέντι Μπάρκλεϊ του Κολλεγίου Imperial του Λονδίνου, όπως δήλωσε στο BBC, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η ΧΒΒ.1.5 μπορεί να διασπάσει μαζικά την προστασία που παρέχουν τα εμβόλια έναντι της βαριάς νόσου Covid-19.
Ο καθηγητής Πολ Χάντερ του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας ανέφερε πως δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η XBB.1.5 είναι πιο επικίνδυνη, σε σχέση με τις άλλες υποπαραλλαγές της Όμικρον, αυξάνοντας την πιθανότητα να στείλει κάποιον στο νοσοκομείο ή στον θάνατο. «Συνιστά ειρωνεία», επεσήμανε «ότι όλοι εστιάζουν στις πιθανές παραλλαγές που μπορεί να αναδυθούν στην Κίνα, ενώ η ΧΒΒ.1.5 ήρθε από τις ΗΠΑ».
Ο καθηγητής Ντέηβιντ Χέιμαν της Σχολής Δημόσιας Υγείας και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου εκτίμησε ότι, αν και υπάρχουν ακόμη αρκετά πράγματα που πρέπει να μάθουμε για τη ΧΒΒ.1.5, είναι απίθανο αυτή να προκαλέσει μείζονα προβλήματα σε χώρες με υψηλά ποσοστά εμβολιασμένων και ατόμων με φυσική ανοσία λόγω προηγούμενης λοίμωξης από κοροναϊό.
Την ώρα που η διεθνήςκοινότητα ανησυχεί για την έξαρση της covid-19 στην Κίνα, λοιμωξιολόγοι ανησυχούν ολοένα και περισσότερο για το ιδιαίτερα μεταδοτικό υποστέλεχος της Όμικρον XBB.1.5, το οποίο ευθύνεται για το 40% των κρουσμάτων στις ΗΠΑ, όπως έδειξαν τα επίσημα στοιχεία για την προηγούμενη εβδομάδα.
«Ελπίζουμε ότι θα έχει περάσει ο χειμώνας προτού το στέλεχος αυτό εξαπλωθεί ανάμεσά μας», έγραψε ο Λάουτερμπαχ στο Twitter αργά χθες Τετάρτη. «Παρακολουθούμε αν και σε ποιο βαθμό το XBB.1.5 έχει εμφανιστεί στη Γερμανία», πρόσθεσε.
Επτά από τις δέκα αμερικανικές πολιτείες που είναι αντιμέτωπες με αύξηση των κρουσμάτων της covid και των νοσηλειών βρίσκονται στα βορειοανατολικά, όπου είναι αυξημένος ο αριθμός των μολύνσεων από το XBB, σύμφωνα με τον Μάικλ Όστερχολμ λοιμωξιολόγο στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα.
Μελέτες για την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού έναντι του XBB.1.5 ακόμα δεν υπάρχουν. Ωστόσο τα διαθέσιμα στοιχεία για άλλα, συγγενικά στελέχη της οικογένειας XBB υποδεικνύουν ότι τα εμβόλια ίσως είναι λιγότερο αποτελεσματικά στη νέα υποπαραλλαγή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν προσφέρουν επαρκή προστασία από τη σοβαρή νόσο.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο στην επιθεώρηση Cell, πειράματα με αντισώματα από εμβολιασμένους εθελοντές και πρώην ασθενείς έδειξαν σημαντικά αυξημένη ικανότητα διαφυγής για τα στελέχη XBB.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι υποπαραλλαγές XBB «αποτελούν σοβαρή απειλή για τα σημερινά εμβόλια Covid-19» γράφουν ως συμπέρασμα οι ερευνητές.
Εκτιμούν δε ότι η ραγδαία εξάπλωση του νέου στελέχους ίσως οφείλεται σε αυξημένη ικανότητα διαφυγής από την ανοσία και όχι σε αυξημένη ικανότητα προσβολής των ανθρώπινων κυττάρων.
Παρόμοια αποτελέσματα έδωσε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο στο New England Journal of Medicine, η οποία επίσης εξέτασε τα αντισώματα εθελοντών που είχαν λάβει μία, δύο ή τρεις αναμνηστικές δόσεις εμβολίου, η τρίτη με τα επικαιροποιημένα εμβόλια κατά της Όμικρον.
Και στις τρεις περιπτώσεις διαπιστώθηκε σημαντικά μειωμένη ικανότητα εξουδετέρωσης του κοροναϊού, γράφουν οι ερευνητές, αν και επισημαίνουν ότι το δείγμα της μελέτης ήταν μικρό.
Το θετικό πάντως είναι ότι τα αντισώματα των εθελοντών που είχαν λάβει το επικαιροποιημένο εμβόλιο της Όμικρον ήταν πιο αποτελεσματικά στην εξουδετέρωση του XBB.1.5, συγκριτικά με τα αρχικά εμβόλια.
Τα ευρήματα της μελέτης βρίσκονται σε συμφωνία με και διαφορετική έρευνα που παρουσιάστηκε ως προδημοσίευση στο bioRxiv την Τρίτη, όπου το XBB.1.5 βρέθηκε να διαφεύγει από τα αντισώματα ασθενών που είχαν νοσήσει με προηγούμενα στελέχη Όμικρον.
Ήδη πολλές θεραπείες αντισωμάτων που είχαν εγκριθεί σε αρχικά στάδια της πανδημίας πλέον έχουν αποσυρθεί μετά την εξάπλωση της Όμικρον.
Σύμφωνα με τη δημοσίευση στο Cell, οι υποπαραλλαγές XBB «καθιστούν μη αποτελεσματικά όλα τα εγκεκριμένα αντισώματα».
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις αυξημένης διαφυγής από τα αντισώματα που προσφέρει ο εμβολιασμός και η φυσική νόσος, καθώς και από τα μονοκλωνικά αντισώματα που χορηγούνται ως θεραπείες.
Δεν υπάρχουν ωστόσο ενδείξεις ότι προκαλεί σοβαρότερη νόσο.
Αν και το XBB.1.5 έχει ανιχνευτεί στη Βρετανία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η μεγαλύτερη εξάπλωση καταγράφεται μέχρι στιγμής στις ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τα δεδομένα των αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, το XBB.1.5 (γνωστό ανεπίσημα ως «Κράκεν») αντιστοιχούσε στις 31 Δεκεμβρίου σε πάνω από το 40% των κρουσμάτων Covid-19 στις ΗΠΑ, από μόλις 1% έναν μήνα νωρίτερα.
Το XBB.1.5 είναι διαφορετικό από τις υποπαραλλαγές της Όμικρον που τροφοδοτούν τη μεγάλη επιδημία στην Κίνα, η οποία σύμφωνα με τα λιγοστά διαθέσιμα στοιχεία δεν έχει γεννήσει άλλη σημαντική παραλλαγή του κοροναϊού.
Η προειδοποίηση του ΠΟΥ
Η επιδημιολόγος δρ Μαρία Βαν Κερκχόβε του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), δήλωσε ότι η νέα υποπαραλλαγή της Όμικρον έχει ήδη ανιχνευθεί σε 29 χώρες και πιθανώς υπάρχει σε ακόμη περισσότερες στην πραγματικότητα. Το νέο στέλεχος διαθέτει μεταλλάξεις που του επιτρέπουν να μολύνει γρήγορα και να πολλαπλασιάζεται.«Ανησυχούμε για το πλεονέκτημα της στη μετάδοση. Ιδίως σε μερικές χώρες της Ευρώπης και στη Βόρεια Αμερική, κυρίως στις βορειοανατολικές ΗΠΑ, η ΧΒΒ.1.5 έχει γρήγορα αντικαταστήσει άλλες παραλλαγές που κυκλοφορούσαν», ανέφερε η ίδια και επεσήμανε ότι σύντομα θα δοθεί στη δημοσιότητα από τον ΠΟΥ μια αξιολόγηση κινδύνου για την ΧΒΒ.1.5.
Σήμερα εκτιμάται ότι, εξαιτίας της ΧΒΒ.1.5, οι μολύνσεις στις ΗΠΑ διπλασιάζονται κάθε περίπου δύο εβδομάδες. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) της χώρας υπολογίζουν ότι η ΧΒΒ.1.5 ευθυνόταν για περίπου τέσσερις στις δέκα νέες λοιμώξεις (40,5%) από κορονοϊό στις ΗΠΑ στο τέλος Δεκεμβρίου, έναντι μόλις 4% στις αρχές Δεκεμβρίου, ενώ αύξηση παρουσιάζουν και οι εισαγωγές στα αμερικανικά νοσοκομεία των ασθενών με Covid-19.
Αν και πιο μεταδοτική, είναι προς το παρόν πάντως ασαφές κατά πόσο η ΧΒΒ.1.5 είναι και πιο επικίνδυνη από άποψη συμπτωμάτων και σοβαρότητας νόσησης. Μέχρι στιγμής, κατά την Κερκχόβε, «δεν έχουμε ενδείξεις ότι η σοβαρότητα έχει αλλάξει με τη ΧΒΒ.1.5». Όμως ο ΠΟΥ θεωρεί σημαντικό να παρακολουθεί την εξάπλωση της, καθώς κατά τον τελευταίο μήνα υπήρξε μια αύξηση κατά 15% στους θανάτους από Covid-19 διεθνώς. Μάλιστα, κατά την Κερκχόβε, «γνωρίζουμε ότι αυτό είναι μια υποεκτίμηση επειδή υπάρχουν καθυστερήσεις στην δημοσιοποίηση των στοιχείων».
Πάντως αν και η ΧΒΒ.1.5 κερδίζει συνεχώς έδαφος διεθνώς, δεν είναι κυρίαρχη στην Κίνα, όπου οι περισσότερες μολύνσεις μέχρι στιγμής προέρχονται από την υποπαραλλαγή ΒΑ.5 της Όμικρον, η οποία πλέον «ενοχοποιείται» μόλις για το 3,7% των νέων κρουσμάτων στις ΗΠΑ.
Με βάση τα έως τώρα δεδομένα, τα συμπτώματα της ΧΒΒ.1.5 είναι περίπου παρόμοια με εκείνα των προηγούμενων υποπαραλλαγών της Όμικρον, αν και αυτό χρήζει επιβεβαίωσης από τους επιστήμονες. Φαίνεται πάντως πως οι περισσότεροι άνθρωποι με ΧΒΒ.1.5 έχουν συμπτώματα τύπου κρυολογήματος.
Η ΧΒΒ1.5. είναι παρακλάδι της ΧΒΒ που εμφανίστηκε το 2022. Η ΧΒΒ.1.5 διαθέτει τη μετάλλαξη F486Ρ που τη διευκολύνει να μολύνει τα ανθρώπινα κύτταρα και να διαφεύγει από την ανοσία, άρα να εξαπλώνεται ταχύτερα.
Βρετανοί επιστήμονες θεωρούν πιθανό - αν και όχι βέβαιο - ότι η ΧΒΒ.1.5 θα πυροδοτήσει ένα νέο κύμα Covid-19 έως το τέλος Ιανουαρίου. Όμως, σύμφωνα με την καθηγήτρια Γουέντι Μπάρκλεϊ του Κολλεγίου Imperial του Λονδίνου, όπως δήλωσε στο BBC, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η ΧΒΒ.1.5 μπορεί να διασπάσει μαζικά την προστασία που παρέχουν τα εμβόλια έναντι της βαριάς νόσου Covid-19.
Ο καθηγητής Πολ Χάντερ του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας ανέφερε πως δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η XBB.1.5 είναι πιο επικίνδυνη, σε σχέση με τις άλλες υποπαραλλαγές της Όμικρον, αυξάνοντας την πιθανότητα να στείλει κάποιον στο νοσοκομείο ή στον θάνατο. «Συνιστά ειρωνεία», επεσήμανε «ότι όλοι εστιάζουν στις πιθανές παραλλαγές που μπορεί να αναδυθούν στην Κίνα, ενώ η ΧΒΒ.1.5 ήρθε από τις ΗΠΑ».
Ο καθηγητής Ντέηβιντ Χέιμαν της Σχολής Δημόσιας Υγείας και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου εκτίμησε ότι, αν και υπάρχουν ακόμη αρκετά πράγματα που πρέπει να μάθουμε για τη ΧΒΒ.1.5, είναι απίθανο αυτή να προκαλέσει μείζονα προβλήματα σε χώρες με υψηλά ποσοστά εμβολιασμένων και ατόμων με φυσική ανοσία λόγω προηγούμενης λοίμωξης από κοροναϊό.
Ανήσυχος υπουργός Υγείας της Γερμανίας
Ο Γερμανός υπουργός Υγείας Καρλ Λάουτερμπαχ εξέφρασε την ανησυχία του για ένα νέο υποστέλεχος της παραλλαγής Όμικρον του κοροναϊού που συνδέεται με αύξηση των νοσηλειών στις βορειοανατολικές ΗΠΑ, ενώ πρόσθεσε ότι το Βερολίνο παρακολουθεί στενά την κατάσταση.Την ώρα που η διεθνήςκοινότητα ανησυχεί για την έξαρση της covid-19 στην Κίνα, λοιμωξιολόγοι ανησυχούν ολοένα και περισσότερο για το ιδιαίτερα μεταδοτικό υποστέλεχος της Όμικρον XBB.1.5, το οποίο ευθύνεται για το 40% των κρουσμάτων στις ΗΠΑ, όπως έδειξαν τα επίσημα στοιχεία για την προηγούμενη εβδομάδα.
«Ελπίζουμε ότι θα έχει περάσει ο χειμώνας προτού το στέλεχος αυτό εξαπλωθεί ανάμεσά μας», έγραψε ο Λάουτερμπαχ στο Twitter αργά χθες Τετάρτη. «Παρακολουθούμε αν και σε ποιο βαθμό το XBB.1.5 έχει εμφανιστεί στη Γερμανία», πρόσθεσε.
Επτά από τις δέκα αμερικανικές πολιτείες που είναι αντιμέτωπες με αύξηση των κρουσμάτων της covid και των νοσηλειών βρίσκονται στα βορειοανατολικά, όπου είναι αυξημένος ο αριθμός των μολύνσεων από το XBB, σύμφωνα με τον Μάικλ Όστερχολμ λοιμωξιολόγο στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα.
Αυξημένη αντοχή στα εμβόλια
Μια βασική ανησυχία για κάθε νέο στέλεχος του SARS-CoV-2 είναι το κατά πόσο τα εμβόλια και τις θεραπείες διατηρούν την αποτελεσματικότητά τους.Μελέτες για την αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού έναντι του XBB.1.5 ακόμα δεν υπάρχουν. Ωστόσο τα διαθέσιμα στοιχεία για άλλα, συγγενικά στελέχη της οικογένειας XBB υποδεικνύουν ότι τα εμβόλια ίσως είναι λιγότερο αποτελεσματικά στη νέα υποπαραλλαγή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι δεν προσφέρουν επαρκή προστασία από τη σοβαρή νόσο.
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο στην επιθεώρηση Cell, πειράματα με αντισώματα από εμβολιασμένους εθελοντές και πρώην ασθενείς έδειξαν σημαντικά αυξημένη ικανότητα διαφυγής για τα στελέχη XBB.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι υποπαραλλαγές XBB «αποτελούν σοβαρή απειλή για τα σημερινά εμβόλια Covid-19» γράφουν ως συμπέρασμα οι ερευνητές.
Εκτιμούν δε ότι η ραγδαία εξάπλωση του νέου στελέχους ίσως οφείλεται σε αυξημένη ικανότητα διαφυγής από την ανοσία και όχι σε αυξημένη ικανότητα προσβολής των ανθρώπινων κυττάρων.
Παρόμοια αποτελέσματα έδωσε μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο στο New England Journal of Medicine, η οποία επίσης εξέτασε τα αντισώματα εθελοντών που είχαν λάβει μία, δύο ή τρεις αναμνηστικές δόσεις εμβολίου, η τρίτη με τα επικαιροποιημένα εμβόλια κατά της Όμικρον.
Και στις τρεις περιπτώσεις διαπιστώθηκε σημαντικά μειωμένη ικανότητα εξουδετέρωσης του κοροναϊού, γράφουν οι ερευνητές, αν και επισημαίνουν ότι το δείγμα της μελέτης ήταν μικρό.
Το θετικό πάντως είναι ότι τα αντισώματα των εθελοντών που είχαν λάβει το επικαιροποιημένο εμβόλιο της Όμικρον ήταν πιο αποτελεσματικά στην εξουδετέρωση του XBB.1.5, συγκριτικά με τα αρχικά εμβόλια.
Τα ευρήματα της μελέτης βρίσκονται σε συμφωνία με και διαφορετική έρευνα που παρουσιάστηκε ως προδημοσίευση στο bioRxiv την Τρίτη, όπου το XBB.1.5 βρέθηκε να διαφεύγει από τα αντισώματα ασθενών που είχαν νοσήσει με προηγούμενα στελέχη Όμικρον.
Πιθανώς αναποτελεσματικά τα μονοκλωνικά
Κλινικές μελέτες για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών με μονοκλωνικά αντισώματα ακόμα δεν υπάρχουν για το XBB.1.5, ωστόσο οι διαθέσιμες μελέτες υποδεικνύουν μειωμένη ή μηδενική αποτελεσματικότητα.Ήδη πολλές θεραπείες αντισωμάτων που είχαν εγκριθεί σε αρχικά στάδια της πανδημίας πλέον έχουν αποσυρθεί μετά την εξάπλωση της Όμικρον.
Σύμφωνα με τη δημοσίευση στο Cell, οι υποπαραλλαγές XBB «καθιστούν μη αποτελεσματικά όλα τα εγκεκριμένα αντισώματα».
