Ο αγώνας για την εξουσία ανάμεσα σε δύο αντίπαλες στρατιωτικές φατρίες στο Σουδάν ξέσπασε μετά την παραπαίουσα μετάβαση σε μία πολιτική διακυβέρνηση.

Οι συγκρούσεις μεταξύ του στρατού και της κύριας παραστρατιωτικής δύναμης έχουν σκοτώσει εκατοντάδες ανθρώπους και οδήγησαν χιλιάδες να τραπούν σε φυγή για να αναζητήσουν ασφάλεια, καθώς ένας αναδυόμενος εμφύλιος απειλεί να αποσταθεροποιήσει την ευρύτερη περιοχή.

Τι κρύβεται πίσω από τις μάχες;

Οι συγκρούσεις ξέσπασαν στα μέσα Απριλίου, εν μέσω μιας φαινομενικής διαμάχης για την εξουσία μεταξύ των δύο βασικών φατριών του στρατιωτικού καθεστώτος. Οι σουδανικές ένοπλες δυνάμεις είναι κατά βάση πιστές στον στρατηγό Aμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν, τον de facto ηγέτη της χώρας, ενώ οι παραστρατιωτικοί των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF) ακολουθούν τον πρώην πολέμαρχο στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, γνωστό ως «Χεμέντι».

Ο αγώνας για την εξουσία έχει τις ρίζες του στα χρόνια πριν από την εξέγερση του 2019, που ανέτρεψε τον δικτάτορα Ομάρ αλ-Μπασίρ, ο οποίος δημιούργησε ισχυρές δυνάμεις ασφαλείας και τις έθεσε επίτηδες τη μία εναντίον της άλλης.

Όταν μια προσπάθεια μετάβασης σε μια δημοκρατική κυβέρνηση υπό την ηγεσία των πολιτών υποχώρησε μετά την πτώση του Μπασίρ, μια τελική αναμέτρηση φάνηκε αναπόφευκτη, με τους διπλωμάτες στο Χαρτούμ να προειδοποιούν στις αρχές του 2022 ότι φοβούνταν ένα τέτοιο ξέσπασμα βίας.

Πώς γιγαντώθηκαν οι στρατιωτικές αντιπαλότητες;

Η RSF ιδρύθηκε από τον Μπασίρ για να συντρίψει μια εξέγερση στο Νταρφούρ που ξεκίνησε πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, λόγω της πολιτικής και οικονομικής περιθωριοποίησης του τοπικού πληθυσμού από την κεντρική κυβέρνηση του Σουδάν. Η δύναμη RSF ήταν επίσης γνωστή με το όνομα Janjaweed, η οποία συνδέθηκε με εκτεταμένες φρικαλεότητες.

Το 2013 ο Μπασίρ μετέτρεψε τους Janjaweed σε μια ημιοργανωμένη παραστρατιωτική δύναμη και έδωσε στους ηγέτες τους αξιώματα, πριν τους αναπτύξει για να συντρίψουν μια εξέγερση στο Νότιο Νταρφούρ και στη συνέχεια στείλει πολλούς να πολεμήσουν στον πόλεμο στην Υεμένη και αργότερα στη Λιβύη.

Οι RSF με επικεφαλής τον «Χεμέντι« και οι τακτικές στρατιωτικές δυνάμεις υπό τον Μπουρχάν συνεργάστηκαν για να εκδιώξουν τον Μπασίρ το 2019. Στη συνέχεια οι RSF διέλυσαν μια ειρηνική κατάληψη που πραγματοποιήθηκε μπροστά από το στρατιωτικό αρχηγείο στο Χαρτούμ, σκοτώνοντας εκατοντάδες ανθρώπους και βιάζοντας δεκάδες άλλους.

Μια συμφωνία κατανομής της εξουσίας με τους αμάχους που ηγήθηκαν των διαδηλώσεων κατά του Μπασίρ, η οποία υποτίθεται ότι θα οδηγούσε σε μια δημοκρατική κυβέρνηση, διακόπηκε από πραξικόπημα τον Οκτώβριο του 2021.

Το πραξικόπημα επανέφερε τον στρατό στην εξουσία, αλλά οδήγησε σε εβδομαδιαίες διαμαρτυρίες, νέα απομόνωση και βαθύτερα οικονομικά δεινά. Ο «Χεμέντι» ηγήθηκε του σχεδίου για μια νέα μετάβαση, φέρνοντας στην επιφάνεια τις εντάσεις με τον Μπουρχάν.

Ο «Χεμέντι» έχει τεράστιο πλούτο, που προέρχεται από την εξαγωγή χρυσού από παράνομα ορυχεία, ενώ διοικεί δεκάδες χιλιάδες βετεράνους που έχουν σκληραγωγηθεί στη μάχη. Εδώ και καιρό αμφισβητούσε τη θέση του ως επίσημου αναπληρωτή στο κυβερνών συμβούλιο του Σουδάν.

Ποιες είναι οι πηγές διαμάχης;

Κεντρική αιτία έντασης από την εξέγερση του 2019 ήταν το αίτημα των πολιτών για την επίβλεψη του στρατού και την ενσωμάτωση των RSF στις τακτικές ένοπλες δυνάμεις.

Οι άμαχοι έχουν επίσης ζητήσει την παράδοση προσοδοφόρων στρατιωτικών εκμεταλλεύσεων στη γεωργία, το εμπόριο και άλλες βιομηχανίες, μια κρίσιμη πηγή ισχύος για έναν στρατό που συχνά έχει αναθέσει στρατιωτική δράση σε περιφερειακές πολιτοφυλακές.

Ένα άλλο σημείο διαμάχης είναι το αίτημα δικαιοσύνης σχετικά με τις καταγγελίες για εγκλήματα πολέμου από τον στρατό και τους συμμάχους του στη σύγκρουση στο Νταρφούρ από το 2003. Το διεθνές ποινικό δικαστήριο επιδιώκει δίκες για τον Μπασίρ και άλλους Σουδανούς υπόπτους.

Δικαιοσύνη αναζητείται επίσης για τις δολοφονίες διαδηλωτών υπέρ της δημοκρατίας τον Ιούνιο του 2019, στις οποίες εμπλέκονται στρατιωτικές δυνάμεις. Ακτιβιστές και ομάδες πολιτών έχουν εξοργιστεί από τις καθυστερήσεις στην επίσημη έρευνα. Επιπλέον, θέλουν δικαιοσύνη για τουλάχιστον 125 ανθρώπους που σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας σε διαδηλώσεις από το πραξικόπημα του 2021.

Τι διακυβεύεται στην περιοχή;

Το Σουδάν βρίσκεται σε μια ασταθή περιοχή, που συνορεύει με την Ερυθρά Θάλασσα, την περιοχή του Σαχέλ και το Κέρας της Αφρικής. Η στρατηγική του θέση και ο γεωργικός πλούτος έχουν προσελκύσει περιφερειακά παιχνίδια ισχύος, περιπλέκοντας τις πιθανότητες μιας επιτυχημένης μετάβασης σε μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία των πολιτών.

Αρκετοί από τους γείτονες του Σουδάν -συμπεριλαμβανομένης της Αιθιοπίας, του Τσαντ και του Νοτίου Σουδάν- έχουν βιώσει επίσης πολιτικές αναταραχές και συγκρούσεις και η σχέση του Σουδάν με την Αιθιοπία, ειδικότερα, έχει ενταθεί λόγω ζητημάτων όπως η αμφισβητούμενη γεωργική γη κατά μήκος των συνόρων τους. Σουδανοί πρόσφυγες έχουν καταφύγει μετά τις πρόσφατες μάχες σε γειτονικές χώρες, όπως το Τσαντ.

Σημαντικά γεωπολιτικά παιχνίδια παίζουν επίσης η Ρωσία, οι ΗΠΑ, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες δυνάμεις που μάχονται για επιρροή στο Σουδάν.

Οι Σαουδάραβες και τα ΗΑΕ έχουν δει τη μετάβαση του Σουδάν ως ευκαιρία να απωθήσουν την ισλαμιστική επιρροή στην περιοχή. Μαζί με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, σχηματίζουν την ομάδα «Quad», που υποστηρίζει τη διαμεσολάβηση στο Σουδάν μαζί με τον ΟΗΕ και την Αφρικανική Ένωση. Οι δυτικές δυνάμεις φοβούνται το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας ρωσικής βάσης στην Ερυθρά Θάλασσα, στην οποία οι Σουδανοί στρατιωτικοί ηγέτες έχουν εκφράσει τη διαφάνειά τους.

Πηγή: Guardian