Η βία είναι πανταχού παρούσα στη σερβική κοινωνία και απαιτούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την αποτροπή μαζικών πυροβολισμών, λένε ψυχολόγοι.

Δύο περιστατικά μαζικών πυροβολισμών την περασμένη εβδομάδα συγκλόνισαν τη Σερβία, με τους ειδικούς να λένε ότι η «ομαλοποίηση της βίας» στο βαλκανικό έθνος έχει γίνει τόσο επικίνδυνη που απαιτούνται μεγάλες αλλαγές σε όλους τους τομείς της κοινωνίας για να αποφευχθούν περαιτέρω αιματηρά περιστατικά. Η Σερβία κήρυξε τριήμερο πένθος ύστερα από μαζικό πυροβολισμό σε σχολείο, για πρώτη φορά στη χώρα. Ένα 13χρονο αγόρι πυροβόλησε και σκότωσε οκτώ μαθητές, επτά κορίτσια και ένα αγόρι και έναν φύλακα σε δημοτικό σχολείο στο κέντρο του Βελιγραδίου. Τραυμάτισε άλλους έξι μαθητές και έναν δάσκαλο πριν καλέσει ο ίδιος την αστυνομία από το προαύλιο του σχολείου, λέγοντάς τους: «Είμαι ψυχοπαθής και πρέπει να ηρεμήσω», σύμφωνα με τον Βέσελιν Μίλιτς, τον αρχηγό της αστυνομίας του Βελιγραδίου. Ο Μίλιτς είπε ότι ο ύποπτος είχε φέρει τα δύο όπλα του πατέρα του από ένα χρηματοκιβώτιο στο σπίτι και ήξερε πώς να τα χρησιμοποιήσει, καθώς συμμετείχε σε σκοποβολή με τον πατέρα του. Στο σακίδιό του είχε και τέσσερις μολότοφ.

Οι Σέρβοι εκπαιδευτικοί κατεβαίνουν σε απεργία

Τα κίνητρά του είναι ακόμα ασαφή. Σύμφωνα με τις Αρχές, ο μαθητής είχε σχεδιάσει την επίθεση έναν μήνα πριν. Είχε μια λίστα με μαθητές που σχεδίαζε να σκοτώσει και έναν χάρτη με τις τάξεις που έδειχνε πώς σχεδίαζε να πραγματοποιήσει την επίθεση. «Το σκίτσο μοιάζει σαν να είναι από βιντεοπαιχνίδι και ταινία τρόμου. Είναι σχεδιασμένο με λεπτομέρειες», είπε ο Μίλιτς.

Μετά τον πυροβολισμό, το σωματείο των εκπαιδευτικών της Σερβίας ανακοίνωσε απεργία και ζήτησε να σταματήσει η προώθηση της βίας στη χώρα. «Απαιτούμε την απαγόρευση της προβολής και της δημόσιας εμφάνισης όλων των καταδικασθέντων εγκληματιών, καθώς και όλων των ριάλιτι στα οποία οι συμμετέχοντες συμπεριφέρονται βίαια», αναφέρουν στην ανακοίνωσή τους.

«Ζούμε σε μια κοινωνία όπου η επιθετικότητα και η βία είναι πανταχού παρούσες: λεκτική, Μέσα Ενημέρωσης, σωματική… Έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της όχι μόνο στα σχολεία, αλλά σε ολόκληρη την κοινωνία. Ως κοινωνία και ως χώρα αποτύχαμε. Η Σερβία πρέπει να σταματήσει και να αναρωτηθεί πόσο μακριά έχει φτάσει και πού και πώς πρέπει να προχωρήσει μετά από αυτό», ανέφερε.

Το σωματείο ζήτησε επίσης να τοποθετηθούν ανιχνευτές μετάλλων στις εισόδους των σχολείων, να προσληφθούν επαγγελματίες της ασφάλειας και να οργανωθεί καλύτερα η σχολική αστυνομία.

Μία μόλις μέρα μετά τον πυροβολισμό στο σχολείο, καθώς το έθνος παρασύρθηκε από την τραγωδία, ένας 21χρονος άνδρας άνοιξε πυρ εναντίον πεζών από το όχημά του σε αγροτική περιοχή νότια του Βελιγραδίου, σκοτώνοντας οκτώ ανθρώπους και τραυματίζοντας 14.

Ο δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός σταθμός της Σερβίας RTS ανέφερε ότι ο ύποπτος, Ούρος Μπλάζιτς, είπε στους εισαγγελείς κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του μετά τη σύλληψή του ότι πυροβόλησε ανθρώπους που δεν γνώριζε προσωπικά επειδή ήθελε να σπείρει φόβο στους κατοίκους.

«Ομαλοποίηση της βίας»

Η ψυχολόγος Μαρίνα Σίμιτς λέει ότι οι πυροβολισμοί στο σχολείο ήταν «κόκκινη γραμμή» για τη χώρα. «Έχουμε ξεπεράσει κάθε γραμμή και πρέπει να αντιμετωπίσουμε σοβαρά τη βία, σε επίπεδο κράτους», είπε. «Δυστυχώς, στην κοινωνία μας, η βία είναι παρούσα παντού γύρω μας και είναι ανεκτή. Κατά κάποιο τρόπο βλέπουμε ομαλοποίηση της βίας… Αυτά τα παιδιά έχουν συνηθίσει να ζουν σε τέτοιο περιβάλλον και μερικά από αυτά αισθάνονται πολύ άσχημα».

Αυτό που επιτείνει το πρόβλημα είναι ότι «πολλά παιδιά είναι πολύ περισσότερο στο διαδίκτυο απ' ό,τι στον πραγματικό κόσμο», γεγονός που οδηγεί σε μη ανεπτυγμένες συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες.

«Καθώς μεγαλώνουμε, ωριμάζουμε, πρέπει να περάσουμε από κάποια διαδικασία κοινωνικοποίησης… είναι να μάθουμε πώς να επικοινωνούμε με τους άλλους, να μαθαίνουμε πώς να εκπληρώνουμε τις επιθυμίες μας χωρίς να πληγώνουμε τους άλλους, να μαθαίνουμε πώς να συμπεριφερόμαστε σε καταστάσεις σύγκρουσης. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι επίλυσης συγκρούσεων, η βία δεν είναι η λύση. Δυστυχώς, τα παιδιά μας δεν γνωρίζουν αρκετά για αυτό. Η πρόληψη της βίας μάς έχει απογοητεύσει εντελώς», είπε η Σίμιτς.

Πολλοί άνθρωποι κατηγορούν τα τηλεοπτικά προγράμματα, συμπεριλαμβανομένου του δημοφιλούς τηλεοπτικού ριάλιτι Zadruga, για την προώθηση της λεκτικής και σωματικής βίας, συμπεριλαμβανομένης της βίας με βάση το φύλο. Μετά τον πυροβολισμό στο σχολείο, το σερβικό τηλεοπτικό κανάλι Happy παρουσίασε τον καταδικασμένο εγκληματία πολέμου Βόισλαβ Σέσελι στην εκπομπή για να μοιραστεί τις σκέψεις του για την τραγωδία. Ο Σέσελι καταδικάστηκε για εγκλήματα πολέμου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) και είναι συχνός καλεσμένος της εκπομπής.

Τα προηγούμενα χρόνια η εκπομπή μετέδωσε επίσης μια εύθυμη συνομιλία με τον Σέρβο πρώην στρατηγό και καταδικασμένο εγκληματία πολέμου Ράτκο Μλάντιτς, ο οποίος τηλεφώνησε ως καλεσμένος από τη Χάγη όπου είναι φυλακισμένος και έστειλε τα «φιλιά» του ως «παππούς» στην ομάδα.

«Έχουμε καταστάσεις όπου γίνεται μια συνέντευξη στην τηλεόραση, ο καλεσμένος είναι ένας άνθρωπος που έχει καταδικαστεί πολλές φορές για εγκλήματα. Δεν είναι φήμες, όλοι το ξέρουν αυτό», είπε η Simic. «Και έρχεται και μοιράζεται την ιστορία του, τους στόχους της ζωής του, κ.λπ., και η νεολαία το παρακολουθεί. Και μετά αναρωτιούνται: «Γιατί πρέπει να κάθομαι εδώ και να μελετώ και να προσπαθώ σκληρά όταν οι άλλοι ζουν τη ζωή τους (με άλλον τρόπο);».

«Δεν έχουμε προσφέρει στους νέους πραγματικές αξίες, αυτό είναι το πρόβλημα. Καταστρέψαμε τις παραδοσιακές αξίες, αλλά δεν προσφέραμε νέες (αξίες) και αυτά τα παιδιά βρίσκονται στο κενό. Αυτά τα παιδιά δεν έχουν προσανατολισμό». Λίγο μετά τον πυροβολισμό στο σχολείο, τα σερβικά Μέσα Ενημέρωσης ανέφεραν επίσης ότι κάποιοι νέοι επαίνεσαν την επίθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Είσαι ο πιο δυνατός», έγραψε μια κοπέλα στην ιστορία της στο Instagram με emojis καρδιά πάνω από μια φωτογραφία του υπόπτου. «Βασιλιάς», έγραψε ένα άλλο παιδί πάνω από τη φωτογραφία του υπόπτου στο story του στο Instagram.

Η κλινική ψυχολόγος Μπράνκα Κόρτνιτς είπε στο Al Jazeera ότι η νεολαία έχει μεγαλώσει σε «ένα ανθυγιεινό περιβάλλον», καθώς η κοινωνία τούς προσφέρει «ό,τι είναι λάθος». «Δεν υπάρχουν πολιτικά ήθη – τιμή, σεβασμός, φροντίδα για τους άλλους. Υπάρχει ψέμα και εξαπάτηση όπου κι αν πας και τα παιδιά μεγαλώνουν με αυτό», είπε. «Φτάνει να δουν τα παιδιά το κοινοβούλιο μας. Οι βουλευτές φτύνουν, φωνάζουν ύβρεις και τα παιδιά το παρακολουθούν αυτό, όπως και τα φρικτά τηλεοπτικά ριάλιτι. Και μετά αναρωτιόμαστε πώς έγινε αυτό; Θα πρέπει να εκπλαγούμε που δεν συνέβη νωρίτερα».

Ανακοινώθηκαν νέα μέτρα

Ο πρόεδρος της Σερβίας, Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ανακοίνωσε έκτοτε τον «αφοπλισμό της Σερβίας». Μεταξύ μιας σειράς νέων μέτρων που ανακοινώθηκαν την Παρασκευή, είπε ότι όλοι όσοι έχουν νόμιμα όπλα –εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι– θα περάσουν από έλεγχο μέχρι το τέλος της οποίας θα υπάρχουν μόνο 30.000-40.000 άτομα με όπλα.

Πρόσθεσε ότι 1.000 αστυνομικοί θα τοποθετηθούν στα σχολεία και οι ποινές για παράνομη οπλοκατοχή σχεδόν θα διπλασιαστούν.

Η Κόρντιτς είπε ότι μέσα στα μέτρα που ανακοινώθηκαν δεν υπήρχε απαγόρευση σε κάποια προβληματική εκπομπή. «Προβάλλονται φρικτά, αποκρουστικά ριάλιτι, όπως το Ζadruga… ποιος είναι ο λόγος να ελέγχουμε τα όπλα όταν μεγαλώνουμε τα παιδιά μας κάτω από τα πρότυπα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας;», είπε.

«Οι δάσκαλοι λένε: "Δεν ξέρουμε πώς να δουλεύουμε με επιθετικά παιδιά". Όλοι χρειάζονται βοήθεια, αλλά η βοήθεια δεν έρχεται από πουθενά. Όλα έχουν πολιτικοποιηθεί», πρόσθεσε και πρότεινε σε κάθε σχολείο να υπάρχει ένας χώρος όπου οι μαθητές μπορούν να έρθουν για να λάβουν βοήθεια και να μάθουν πώς να χειρίζονται τα συναισθήματά τους, είτε είναι θυμός είτε θλίψη.

Όταν οι νέοι έχουν προβλήματα, συνήθως πηγαίνουν πρώτα στους συνομηλίκους τους για να μιλήσουν, όχι στους ενήλικες. Είπε ότι θα ήταν χρήσιμο να δημιουργηθεί ένα πιλοτικό πρόγραμμα όπου τα παιδιά θα μπορούν να έχουν έναν χώρο όπου θα μπορούν να συναντιούνται και να «εκπαιδεύονται ώστε να χρησιμεύουν ως πρώτο χέρι βοηθείας και γέφυρα για επαγγελματική βοήθεια». Οι ειδικοί θεωρούν επίσης ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Σερβίας χρειάζεται μεταρρύθμιση και το σύστημα υγείας πρέπει να δώσει πολύ μεγαλύτερη έμφαση στην ψυχική υγεία των νέων.