Περισσότερο από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού έχει προφίλ στο Facebook, ο «γίγαντας» των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ωστόσο αντιμετωπίζει υπαρξιακά ερωτήματα για το ίδιο του το μέλλον. Το Facebook λέει ότι δεν έχει «πεθάνει» και επιχειρεί διαρκώς να επανεφεύρει τον εαυτό του. Διατυμπανίζει επίσης ότι δεν απευθύνεται μόνο σε «ηλικιωμένους», όπως λένε εδώ και χρόνια οι νέοι.

Πλέον με το TikTok, το μεγαλύτερο «αγκάθι» στο πλευρό του να αντιμετωπίζει έντονο κυβερνητικό έλεγχο εν μέσω της αυξανόμενης έντασης ΗΠΑ-Κίνας, το Facebook θα μπορούσε, ίσως, να παρουσιαστεί ως μια βιώσιμη εναλλακτική.

«Δεν θυμάμαι καν την τελευταία φορά που συνδέθηκα. Πρέπει να ήταν πριν από χρόνια» λέει η 24χρονη Ουολς, που ζει στο Μανχάταν και εργάζεται στις δημόσιες σχέσεις. Αντίθετα, «τσεκάρει» το Instagram, το οποίο ανήκει επίσης στη μητρική εταιρεία Meta του Facebook, πέντε ή έξι φορές την ημέρα. Έπιπλέον, ξοδεύει περίπου μία ώρα κάθε μέρα «σκρολάροντας» στο TikTok και αφήνοντας τον αλγόριθμο να βρει πράγματα «δεν ήξερε καν ότι την ενδιέφεραν» όπως λέει.

Η ίδια δεν μπορεί να φανταστεί έναν κόσμο στον οποίο το Facebook, όπου μπήκε όταν ήταν στην έκτη δημοτικού, θα γίνει ξανά τακτικό μέρος της ζωής της. «Είναι το branding, σωστά; Όταν σκέφτομαι το Facebook, σκέφτομαι ένα μέρος όπου οι ηλικιωμένοι, όπως οι γονείς μας δημοσιεύουν φωτογραφίες των παιδιών τους, τυχαίες ενημερώσεις και τσακώνονται για πολιτικά ζητήματα».

Το «ψηφιακό» σημείο αναφοράς

Η cool κάποτε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, που γεννήθηκε πριν από το iPhone, πλησιάζει τα 20 χρόνια ζωής. Για όσους ενηλικιώθηκαν την εποχή που ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ ίδρυσε το facebook.com από τον κοιτώνα του στο Χάρβαρντ το 2004, έχει μπει άρρηκτα στην καθημερινή τους ζωή, ακόμα κι αν έχει ξεθωριάσει κάπως στο παρασκήνιο με τα χρόνια.

Ο κολοσσός αντιμετωπίζει μια ιδιαίτερα περίεργη πρόκληση. Σήμερα, τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι συνδέονται κάθε μήνα. Αυτό είναι περισσότερο από το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού. Και δύο δισεκατομμύρια συνδέονται κάθε μέρα. Ο κολοσσός όμως βρίσκεται σε μια μάχη για τη συνάφεια και το μέλλον του.

Για τις νεότερες γενιές σίγουρα δεν είναι το κατάλληλο μέρος. Χωρίς αυτό το δημογραφικό στοιχείο που καθορίζει τις τάσεις, το Facebook, που εξακολουθεί να είναι η κύρια πηγή εσόδων για τη Meta, κινδυνεύει να μείνει στο παρασκήνιο, χρηστικό αλλά βαρετό, κάτι σαν το email δηλαδή. Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Για σχεδόν μία δεκαετία το Facebook ήταν σημείο αναφοράς, η δημοφιλής πλατφόρμα που αναφερόταν συνεχώς στις καθημερινές συζητήσεις, με την ίδρυσή του να γίνεται ακόμη και θέμα ταινίας του Χόλιγουντ.

Το αντίπαλο δέος MySpace, το οποίο εμφανίστηκε μόλις έναν χρόνο νωρίτερα (σσ: και πουλήθηκε το 2005 στη News Corp), δε γνώρισε την επιτυχία του Facebook.  «Ήταν αυτός ο περίεργος συνδυασμός… κανείς δεν ήξερε πώς λειτουργούσε η τεχνολογία, αλλά για να έχουμε ένα MySpace, έπρεπε όλοι να γίνουμε μίνι κωδικοποιητές. Ήταν τόσο αγχωτικό», λέει η Μίρα Γκέινορ, 28 ετών. «Ίσως γι' αυτό το Facebook απογειώθηκε. Επειδή σε σύγκριση με το MySpace, ήταν αυτή η όμορφη, ολοκληρωμένη, υπέροχη περιοχή αλληλεπίδρασης που δεν είχαμε πριν και πραγματικά λαχταρούσαμε μετά την…πάλη με το MySpace».

Ο «οραματιστής» Ζούκερμπεργκ

Ο Ζούκερμπεργκ παρουσιάστηκε ως οραματιστής αρνήθηκε να πουλήσει το Facebook και οδήγησε την εταιρεία του στην επανάσταση των κινητών. Ενώ εμφανίστηκαν κάποιοι αντίπαλοι – όπως το Orkut – γενικά εξαφανίστηκαν καθώς το Facebook εκτινάχθηκε στα ύψη, φαινομενικά ασταμάτητο παρά τα σκάνδαλα σχετικά με το απόρρητο των χρηστών, τη ρητορική μίσους και την παραπληροφόρηση. Το 2015 έφτασε το ένα δισεκατομμύριο ημερήσιους χρήστες.

Η Debra Aho Williamson, αναλύτρια της Insider Intelligence που παρακολουθεί το Facebook από τις πρώτες μέρες του, σημειώνει ότι οι νεότεροι χρήστες του ιστότοπου λιγοστεύουν αλλά δεν βλέπει το Facebook να «εξαφανίζεται». Τουλάχιστον όχι σύντομα.

«Το γεγονός ότι το Facebook είναι 20 ετών, νομίζω ότι αποδεικνύει την τεράστια επιτυχία του. Είναι απίστευτο», είπε. «Παραμένει μια πολύ ισχυρή πλατφόρμα σε όλο τον κόσμο». Η AOL ήταν κάποτε επίσης ισχυρή, αλλά η βάση των χρηστών της έχει γεράσει και τώρα μια διεύθυνση email της aol.com είναι κάτι περισσότερο από ένα αστείο για τεχνολογικά αναλφάβητους ανθρώπους μιας συγκεκριμένης ηλικίας. Ο Τομ Άλισον, ο οποίος υπηρετεί ως επικεφαλής του Facebook (ο Ζούκερμπεργκ είναι πλέον δευθύνων σύμβουλος της Meta), εμφανίστηκε αισιόδοξος για το σχέδιο της πλατφόρμας να προσελκύσει νέους σε συνέντευξή του στο Associated Press.

«Στόχος μας να δούμε τι θέλει η επόμενη γενιά από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θέλουμε το Facebook να είναι το μέρος όπου μπορεί κανείς να συνδεθεί με τους ανθρώπους που γνωρίζει, τους ανθρώπους που θέλει να γνωρίσει και τους ανθρώπους που πρέπει να γνωρίσει», είπε.

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) είναι κεντρική σε αυτό το σχέδιο. Ακριβώς όπως το TikTok χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη και τον αλγόριθμο για να δείξει στους ανθρώπους βίντεο που δεν ήξεραν ότι ήθελαν να δουν, το Facebook ελπίζει να αξιοποιήσει την ισχυρή τεχνολογία του για να κερδίσει ξανά τις καρδιές των νεαρών ενηλίκων. Τα βίντεο τύπου TikTok με τα οποία βομβαρδίζονται οι χρήστες του Facebook και του Instagram όταν συνδέονται και στις δύο εφαρμογές, είναι επίσης βασικά. Και, φυσικά, τα προσωπικά μηνύματα.

«Αυτό που βλέπουμε είναι ότι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να μοιράζονται reels, να τα συζητούν και να αρχίζουν να ενσωματώνουν ξανά λειτουργίες ανταλλαγής μηνυμάτων στην εφαρμογή για να επιτρέψουμε ξανά στο Facebook να είναι ένα μέρος όπου όχι μόνο ανακαλύπτεις σπουδαία πράγματα που σχετίζονται με σένα , αλλά τα μοιράζεσαι και τα συζητάς με τους ανθρώπους» λένε οι ιθύνοντες.

Το Facebook αρνείται να αποκαλύψει τα δημογραφικά στοιχεία των χρηστών του, τα οποία θα έριχναν φως στην πορεία του. Αλλά εξωτερικοί ερευνητές λένε ότι ο αριθμός τους μειώνεται διαρκώς. Το ίδιο ισχύει και για τους εφήβους – αν και το Facebook φαίνεται να έχει αποσυρθεί από τη «στρατολόγηση» εφήβων εν μέσω ανησυχιών για τις επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική τους υγεία.