Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας, όμως εξελίξεις σοβαρές παρουσιάζονται σε καινούργια σημεία της υφηλίου, όπως στην Αϊτή κοντά στα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών.

Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η θητεία των τελευταίων 10 γερουσιαστών της Αϊτής έληξε επίσημα, αφήνοντας τη χώρα της Καραϊβικής χωρίς ούτε έναν εκλεγμένο κυβερνητικό αξιωματούχο, καθώς αντιμετωπίζει μια σειρά διασταυρούμενων καταστροφών: πείνα, χολέρα, καταστροφική βία συμμοριών, ελλείψεις καυσίμων και οικονομική κατάρρευση.

Εκλογική και συνταγματική αναταραχή 

Η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση εκλογικής και συνταγματικής αναταραχής από το 2021 που δολοφονήθηκε ο νόμιμος πρόεδρος, Jovenel Moïse,  από  Κολομβιανούς μισθοφόρους από  άγνωστους ακόμη εντολείς.

Η Αϊτή δεν έχει διεξαγάγει λειτουργικές εκλογές από το 2019. Η χώρα βρίσκεται σε εύθραυστη κατάσταση από τον σεισμό του 2010 που σκότωσε έως και 300.000 ανθρώπους. Αλλά ο θάνατος του Moïse τον Ιούλιο του 2021 και ένας νέος σεισμός τον επόμενο μήνα έκαναν την κατάσταση να ξεφύγει από τον έλεγχο.

Ο Moïse αντικαταστάθηκε από έναν ενεργό πρόεδρο, τον Ariel Henry, ο οποίος είναι μη εκλεγμένος και ευρέως θεωρείται παράνομος. Τον Σεπτέμβριο, ο συνασπισμός των συμμοριών G9 (Gangs 9) απέκλεισε το κύριο λιμάνι και τον τερματικό σταθμό καυσίμων αφού ο Henry προκάλεσε διπλασιασμό των τιμών των καυσίμων όταν ανακοίνωσε τη μείωση των επιδοτήσεων καυσίμων,  μια εξέλιξη που έφερε την κρίση σε νέα ύψη. Η Αϊτή βιώνει τώρα τον χειρότερο λιμό με 4,7 εκατομμύρια ανθρώπους να αντιμετωπίζουν το φάσμα του λιμού.

Πολύ πριν από τη λιτανεία των πρόσφατων καταστροφών, η δικτατορία Duvalier η κυριαρχία του πατέρα και του γιου François, ή «Papa Doc», και του Jean-Claude, ή «Baby Doc», Duvalier από το 1957 έως το 1986 κατέστρεψε τις ελπίδες μιας λειτουργικής κοινωνίας με θεσμούς που να υπηρετεί το κράτος.

Για γενιές μετά την ανεξαρτησία το 1804, η Αϊτή ήταν ταλαιπωρημένη από τον αντίκτυπο των αποζημιώσεων που όφειλε στη Γαλλία (τη χώρα που υποδούλωσε τον λαό της) ξοδεύοντας το 40% των κρατικών εσόδων για τα χρέη που προέκυψαν. Αυτό το βάρος παρεμπόδισε σοβαρά την οικονομική ανάπτυξη και την ανάπτυξη ισχυρών δημόσιων υπηρεσιών.

Οι συμμορίες

Ελλείψει ενός λειτουργικού κράτους, οι συμμορίες έχουν καλύψει το κενό. Το  Port-au-Prince πλέον αποτελεί το κέντρο ενός φρικτού πολέμου στον οποίο υπήρξαν  απαγωγές για λύτρα, πολλοί θάνατοι αμάχων και ομαδικοί βιασμοί ακόμη ηλικιωμένων και παιδιών, αναφέρει πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ.

Οι συμμορίες διαδραματίζουν μακροχρόνιο ρόλο στην πολιτική ζωή και λειτουργούν παράλληλα με πολιτικούς παράγοντες από τη δεκαετία του 1950 για να εκφοβίσουν τους αντιπάλους και να προσφέρουν ψήφους. Οι συμμορίες αποτελούσαν μέρος του διεθνές εμπορίου ναρκωτικών και τώρα γιγαντωθήκαν με αποτέλεσμα να είναι ασυγκράτητες. Έχοντας εξασφαλίσει τη δύναμή τους σε τοπικό επίπεδο, είναι πολύ δύσκολο να καταφέρει κάποιος  να τις ελέγξει. Υπάρχουν σχεδόν 100 συμμορίες στο Port-au-Prince, πολλές από αυτές σε χαλαρές συμμαχίες ή  σε πόλεμο με αντίπαλες ομάδες. Οι συμμορίες ελέγχουν μεγάλους δρόμους και αντλούν έσοδα από τελωνεία, διανομή νερού και ηλεκτρισμού, ακόμη και υπηρεσίες λεωφορείων. Η ιδιότητα μέλους έχει γίνει τόσο επιθυμητή για ορισμένους νεαρούς άντρες που ορισμένες συμμορίες έχουν πλέον λίστες αναμονής για νεοσύλλεκτους .

Ο στρατός της χώρας, από την άλλη μεριά, διαλυμένος από το 1995 μετά από χρόνια στρατιωτικής παρέμβασης στην πολιτική ανέρχεται σε μόλις 500 στρατιώτες, ενώ η αστυνομία είναι επίσης διεφθαρμένη και ανίκανη.

Η συνεχιζόμενη βία έχει αναγκάσει το κλείσιμο των νοσοκομείων, ενώ έχει κάνει την επανεμφάνιση της η χολέρα. Τον περασμένο μήνα, ο ΟΗΕ υπολόγισε οτι 155.000 άτομα  είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, σχεδόν ένας στους έξι, του πληθυσμού της πρωτεύουσας.

Εκλογές: Τι προτείνει ο ΟΗΕ

Αναμφισβήτητα τα δύο πιο σημαντικά βήματα για την αποκατάσταση της τάξης είναι ο τερματισμός της εξουσίας των συμμοριών και η διεξαγωγή νέων εκλογών. Και οι  δύο παράμετροι μοιάζουν με όνειρο θερινής νυκτός.

Μια πρόταση είναι η ανάπτυξη διεθνών δυνάμεων που πρότεινε ο ΟΗΕ. Ο Joe Biden και ο Justin Trudeau συζήτησαν την προοπτική μιας δύναμης υπό την ηγεσία του Καναδά σε μια σύνοδο κορυφής την Τρίτη, με τις ΗΠΑ να είναι απρόθυμες αλλά  και αδύναμες να εμπλακούν  στέλνοντας οι ίδιες στρατεύματα. Ο  Trudeau εμφανίστηκε προσεκτικός σχετικά με την πρόταση, αν και ο Καναδάς έστειλε τεθωρακισμένα οχήματα για χρήση από την αστυνομία.

Εν τω μεταξύ, όσο η εξουσία του Henry παραμένει ανεξέλεγκτη, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης δεν δείχνουν ενδιαφέρον να συμφωνήσουν  σε ένα χρονοδιάγραμμα για νέες εκλογές. Με έναν αδιάλλακτο ηγέτη και οποιαδήποτε ξένη παρέμβαση να παραμένει ένα μεγάλο ερωτηματικό, είναι δύσκολο να δούμε την Αϊτή να αρχίζει να βγαίνει από την κρίση σύντομα και ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα αναδύεται  στην διεθνή γεωπολιτική σκακιέρα.