Υψηλός πληθωρισμός που εξανεμίζει τα εισοδήματα, οικονομικοί δείκτες στο «κόκκινο», καταστροφικοί σεισμοί που ισοπέδωσαν μία έκταση σχεδόν όση η ηπειρωτική Ελλάδα, καταγγελίες για αυταρχική διακυβέρνηση, 21 χρόνια φθοράς στην εξουσία. Όλα αυτά δεν μέτρησαν και ο Ερντογάν πάει να κλείσει ένα τέταρτο του αιώνα στην ηγεσία της Τουρκίας. Πράγματι εντυπωσιακό…

Ο χθεσινός δεύτερος γύρος των εκλογών δεν ήταν οι σύγκρουση των κεμαλικών που στρέφονται προς τη Δύση έναντι των ισλαμιστών το Ερντογάν. Ήταν όλοι εναντίον του Ερντογάν. Σε αυτούς οι ακραιφνείς κεμαλιστές είναι λιγότερο από το 25% του εκλογικού σώματος. Όσο πήρε δηλαδή στις βουλευτικές εκλογές το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), στις λίστες του οποίου όμως εντάχθηκαν και εκπρόσωποι των μικρών συντηρητικών κομμάτων της Συμμαχίας του Έθνους.

Οι «νοικουραίοι»

Το βασικό κοινό στο οποίο απευθύνθηκε ο Ερντογάν ήταν οι «νοικοκοιραίοι», η σιωπηλή συντηρητική πλειοψηφία, η οποία δεν έβγαινε προεκλογικά μπροστά με ακτιβιστικό τρόπο, όπως έκανε η συμμαχία των έξι κομματων της αντιπολίτευσης που στήριξαν την υποψηφιότητα του Κιλιτσντάρογλου, κρατούσε όμως στα χέρια της εκατομμύρια ψήφων. 

Αυτή η συντηρητική πλειοψηφία είναι άλλωστε το τμήμα της κοινωνίας που φοβάται ότι η επιστροφή των κεμαλικών θα τους αφαιρέσει τη φωνή που τους έδωσε ο Ερντογάν, καθώς στα χρόνια του κοσμικού κεμαλικού κράτους ήταν αποκομμένη από τον δημόσιο χώρο, με πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα την απαγόρευση της ισλαμικής μαντήλας στις δημόσιες υπηρεσίες και την εκπαίδευση.


Εθνικισμός 

Ένα δεύτερο στοιχείο που ευνόησε τον Ερντογάν ήταν ο καθοριστικός ρόλος σε αυτές τις εκλογές του εθνικισμού. Ο Ερντογάν έπαιξε και αυτό το «χαρτί» πιο αποτελεσματικά. Είχε κατορθώσει εγκαίρως να πάρει στο πλευρό του σημαντική μερίδα του εθνικιστικού ακροατηρίου, αφενός επειδή είχε εδώ και χρόνια συμμαχήσει με τους Γκρίζους Λύκους και το Κόμμα της Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί και αφ’ ετέρου άγγιξε τα αντιδυτικά αντανακλαστικά των Τούρκων, πείθοντας εκατομμύρια ψηφοφόρους ότι ο Κιλιτσντάρογλου είναι υποχείριο της Δύσης. Επίσης κατηγόρησε τον αντίπαλό του ότι συνδιαλέγεται με τους τρομοκράτες του ΡΚΚ επειδή είχε τη στήριξη των φιλοκουρδικών κομμάτων.

Ο Κιλιτσντάρογλου από την άλλη αμφιταλαντεύτηκε. Από τη μία έκλεινε το μάτι στους Κούρδους, μιλούσε για δίκαιο και ελευθερίες και από την άλλη εμφανιζόταν πιο εθνικιστής κι από τους Γκρίζους Λύκους με ρατσιστικές κορώνες κατά των προσφύγων. Αυτό είχε κόστος.

Οικονομία

Μπορεί το διακύβευμα της επόμενη ημέρας να είναι η οικονομία, αυτό όμως είχε -όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων- περιορισμένη επιρροή στις επιλογές των ψηφοφόρων. Προτίμησαν το αφήγημα της σταθερότητας και εμπιστοσύνης, που τους  να προσέφερε ο Ερντογάν, με περιτύλιγμα μια Τουρκία που είναι παγκόσμια δύναμη.