Για μεγάλη χαμένη ευκαιρία αποκατάστασης της δημοκρατίας στην Τουρκία μίλησε ο Economist, σχολιάζοντας το αποτέλεσμα των εκλογών στη γειτονική χώρα και την επικράτηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το βρετανικό μέσο είναι γνωστό για την σκληρή του στάση απέναντι στο ερντογανικό καθεστώς και έχει βρεθεί πολλάκις στο στόχαστρο από την Άγκυρα. 

Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Economist εκτιμά το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών ως μια σημαντική ευκαιρία -τη σημαντικότερη της τελευταίας δεκαετίας- για την Τουρκία να κάνει στροφή από την ολοένα και μεγαλύτερη βύθιση στον αυταρχισμό του Ερντογάν. Σχολιάζοντας το αποτέλεσμα και με μία δόση αυτοκριτικής, σημειώνει ότι, όπως και σε πολλές εκλογικές αναμετρήσεις στο παρελθόν, οι φήμες για την πολιτική πτώση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποδείχθηκαν υπερβολικές.

Με σχεδόν όλες τις κάλπες να έχουν ανοίξει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Τουρκίας στις 28 Μαΐου, ο ηγέτης της Τουρκίας είχε συγκεντρώσει το 52,1% των ψήφων, ποσοστό αρκετό για να διεκδικήσει τη νίκη. Ο αντίπαλός του, Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, είχε 47,9%. Ο Ερντογάν, ο οποίος ήδη κυβερνά την Τουρκία για 20 χρόνια, πρώτα ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος, θα μπορεί πλέον να το κάνει για άλλα πέντε χρόνια, ίσως και περισσότερο.

Η καλύτερη ευκαιρία για την ανατροπή του Ερντογάν

Μιλώντας στους υποστηρικτές του ο Ερντογάν έβγαλε μερικές νότες ενότητας, προτού επιστρέψει στην καθιερωμένη ρητορική του. «Ο μόνος νικητής σήμερα είναι η Τουρκία», διακήρυξε. Λίγα λεπτά αργότερα, αποκάλεσε την αντιπολίτευση συμπαθούντες της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. «Για εμάς, η οικογένεια είναι ιερή», είπε.

Η αντιπολίτευση της Τουρκίας είχε την καλύτερη ευκαιρία εδώ και μια γενιά να ανατρέψει τον Ερντογάν. Έξι κόμματα της αντιπολίτευσης είχαν καταλήξει σε ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και σε έναν υποψήφιο πρόεδρο. Η οικονομία είχε καταστραφεί, και συνεχίζει να καταστρέφεται, από τον πληθωρισμό που ξεπέρασε το 86% πέρυσι, σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα μιας παράξενης νομισματικής πολιτικής που είδε τα χαμηλά επιτόκια ως τον τρόπο να μειωθούν οι τιμές καταναλωτή. Δύο σεισμοί, που ευνοήθηκαν από κακοτεχνίες, διαφθορά και κακοδιαχείριση στην αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών, σκότωσαν 50.000 ανθρώπους και κάλυψαν με ερείπια μια περιοχή στο μέγεθος της Βουλγαρίας.

Αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Χρησιμοποιώντας το ίδιο εγχειρίδιο που τον βοήθησε να κερδίζει τις εκλογές, ο ισχυρός άνδρας της Τουρκίας κέρδισε και πάλι αναζωπυρώνοντας τις φλόγες των πολιτιστικών πολέμων της Τουρκίας και παρουσιάζοντας την αντιπολίτευση ως απειλή για τον τουρκικό πολιτισμό και την εθνική ασφάλεια. Χρησιμοποίησε την υποστήριξη που έλαβε ο Κιλιτσντάρογλου από το κύριο κουρδικό κόμμα της χώρας για να κατηγορήσει τον αντίπαλό του ότι συνεργάζεται με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν, μια ένοπλη αυτονομιστική ομάδα, όπως την χαρακτηρίζει ο Economist.

Λίγες ημέρες πριν από την ψηφοφορία, ο Ερντογάν παραδέχθηκε τυχαία ότι ένα βίντεο που υποτίθεται ότι έδειχνε μαχητές του PKK να τραγουδούν το προεκλογικό τραγούδι του Κιλιτσντάρογλου, το οποίο πρόβαλε σε μια από τις μαζικές συγκεντρώσεις του, ήταν στην πραγματικότητα ψεύτικο.

Η μεροληψία των μέσων ενημέρωσης βοήθησε επίσης. Τα ιδιωτικά ειδησεογραφικά κανάλια, που διοικούνται κυρίως από επιχειρηματίες που πρόσκεινται στον Ερντογάν, και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία έχουν μετατραπεί σε βραχίονα της κυβέρνησής του, προσέφεραν στον πρόεδρο απεριόριστο χρόνο στον αέρα και μόνιμη προώθηση των θέσεών του.

Από την άλλη ο Κιλιτσντάρογλου εμφανίστηκε κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε μια χούφτα κανάλια που πρόσκεινται στην αντιπολίτευση. Οι όψιμες προσπάθειές του να κερδίσει τη σκληρή δεξιά, υποσχόμενος να στείλει εκατομμύρια πρόσφυγες που βρίσκονται στην Τουρκία πίσω στην πατρίδα τους και αποκλείοντας τις ειρηνευτικές συνομιλίες με το PΚΚ, δεν πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο.

Ο εθνικιστής υποψήφιος Σινάν Ογκάν, ο οποίος κέρδισε 5,2% στον πρώτο γύρο, υποστήριξε τον Ερντογάν στον δεύτερο γύρο. Πολλοί από τους ψηφοφόρους του φάνηκε να κάνουν το ίδιο. Το περιθώριο νίκης του Ερντογάν, περίπου 2,3 εκατ. ψήφων, ήταν ελάχιστα μικρότερο από το προβάδισμά του των 2,5 εκατ. ψήφων στον πρώτο γύρο.

Χάθηκε η ευκαιρία αποκατάστασης της δημοκρατίας

Χάθηκε μια ευκαιρία να αποκατασταθεί η δημοκρατία και η οικονομία της Τουρκίας. Η αντιπολίτευση είχε υποσχεθεί να ανατρέψει τη δημιουργία μιας ισχυρής εκτελεστικής προεδρίας από τον Ερντογάν, ένα σχέδιο για την κυριαρχία του ενός ανδρός- να απελευθερώσει τουλάχιστον ορισμένους από τους πολιτικούς κρατούμενους της Τουρκίας- και να επιστρέψει την εξουσία σε ανεξάρτητους κρατικούς θεσμούς, αρχής γενομένης από την κεντρική τράπεζα, και στο κοινοβούλιο.

Τώρα, ο Ερντογάν έχει το ελεύθερο να κυβερνά όπως θέλει, χρησιμοποιώντας τις ανεξέλεγκτες εξουσίες που έχει συσσωρεύσει για να κρατήσει τα δικαστήρια, την κεντρική τράπεζα και το κόμμα του σε ευθυγράμμιση.

Η τουρκική λίρα

Σύντομα, αντί για τα νούμερα των δημοσκοπήσεων και τα αποτελέσματα των εκλογών, οι Τούρκοι θα πρέπει να αρχίσουν να παρακολουθούν την ισοτιμία του συναλλάγματος. Για να βοηθήσει τις πιθανότητες του Ερντογάν στις εκλογές, η κεντρική τράπεζα πουλάει δισεκατομμύρια δολάρια σε συναλλαγματικά αποθέματα κάθε εβδομάδα, ώστε να αποτρέψει την πτώση της τουρκικής λίρας, και να μην αφήσει τον πληθωρισμό να ξεφύγει από τον έλεγχο. Το αποτέλεσμα είναι ένα νόμισμα που είναι υπερτιμημένο, παρά το γεγονός ότι έχει χάσει το 80% της αξίας του έναντι του δολαρίου τα τελευταία πέντε χρόνια.

Αλλά τα προβλήματα αυξάνονται. Τα καθαρά συναλλαγματικά αποθέματα της κεντρικής τράπεζας βρίσκονται τώρα σε αρνητικά επίπεδα για πρώτη φορά από το 2002. Συμπεριλαμβανομένων των swaps με τοπικούς δανειστές και ξένες χώρες, τα καθαρά αποθέματα εκτιμάται ότι είναι πάνω από 70 δισ. δολάρια στο κόκκινο. Τα σημάδια της πίεσης είναι ήδη ορατά. Η τουρκική λίρα έχει υποχωρήσει κατά 2% από τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, κατρακυλώντας στο χαμηλό ρεκόρ των 20 ανά δολάριο. Αν ο Ερντογάν δεν αλλάξει πορεία και δεν αποφασίσει να αυξήσει τα επιτόκια, το νόμισμα θα βυθιστεί μόλις η κεντρική τράπεζα ξεμείνει από τρόπους να το υπερασπιστεί.

Ερντογάν στην εξουσία μέχρι το 2030

Ο Ερντογάν έχει ισχυριστεί ότι αυτή θα είναι η τελευταία του θητεία. Αυτό δεν είναι απαραίτητο να είναι αλήθεια, εκτιμά ο Εconomist. Σύμφωνα με τις συνταγματικές τροποποιήσεις που ο Ερντογάν προώθησε το 2017, ένας πρόεδρος στη δεύτερη θητεία του μπορεί να διεκδικήσει και τρίτη, εάν το κοινοβούλιο προκηρύξει πρόωρες εκλογές πριν από το τέλος της θητείας του.

Δεδομένου ότι ο συνασπισμός του Ερντογάν διαθέτει 323 από τις 600 έδρες στη Βουλή, αυτό θα μπορούσε εύκολα να συμβεί. Αν υποτεθεί ότι η υγεία του αντέχει, ο Ερντογάν, ο οποίος είναι 69 ετών, θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία μέχρι και τη δεκαετία του 2030.