Παζάρι για τη Σουηδία και ματιές σε F-16 και Κούρδους - Οι επιδιώξεις του Ερντογάν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους
Η συζήτηση για ένταξη της σκανδιναβικής χώρας στη Συμμαχία, οι πιέσεις στην Άγκυρα, ο κομβικός ρόλος των ΗΠΑ και το μπλόκο στα περιφερειακά αμυντικά σχέδια
Γιαννης Μανδαλιδης
Στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος θα βρεθεί για ακόμα μία φορά ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, στο Βίλνιους της Λιθουανίας, στις 11 και 12 Ιουλίου, καθώς εντείνονται οι πιέσεις προς την Αγκυρα για την ένταξη της Σουηδίας.
Την ώρα που παραμένει σε εκκρεμότητα και το θέμα των μαχητικών F-16, η Αγκυρα διευρύνει το εύρος των διαπραγματεύσεων με απαιτήσεις σχετικά και με την αμυντική στρατηγική της Συμμαχίας, οδηγώντας τελικά σε ένα «παζάρι» εφ’ όλης της ύλης. Ετσι, δεν αποκλείεται να υπάρξει στο Βίλνιους μια συνολική διευθέτηση ή τουλάχιστον ένας «οδικός χάρτης», σε μια συνάντηση μεταξύ Μπάιντεν και Ερντογάν. Ενα «πάρε-δώσε» δηλαδή, σε επίπεδο κορυφής, σε ένα σύνολο εκκρεμών - και φαινομενικά μη αλληλένδετων μεταξύ τους θεμάτων.
Η Σύνοδος του Βίλνιους φαίνεται ότι προσφέρει την ευκαιρία αυτή και δίνει στον Ερντογάν την ευκαιρία να προβάλει την εικόνα ενός ηγέτη παγκοσμίου εμβέλειας.
Τουρκικές φιλοκυβερνητικές εφημερίδες επιχείρησαν να επιρρίψουν την ευθύνη για το νέο αδιέξοδο στη στάση της Ελλάδας και όχι στο τουρκικό βέτο στην ένταξη της Σουηδίας, «το οποίο είναι γνωστό πρόβλημα». Κι αυτό επειδή, όπως έγραφε η συνήθως «καλά πληροφορημένη» σε αμυντικά θέματα «Akşam», υπήρξε ένσταση της ελληνικής πλευράς για τη χρήση του όρου «Τουρκικά Στενά» στο υπό έγκριση σχέδιο. Πηγές των Βρυξελλών, ωστόσο, που μίλησαν στη ΕΡΤ, τόνισαν ότι η Αγκυρα μπλοκάρει τα περιφερειακά αμυντικά σχέδια, βάζοντας εμπόδια στον στρατιωτικό μετασχηματισμό του ΝΑΤΟ, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Σε αυτούς τους περιφερειακούς σχεδιασμούς εντάσσονται και τα σχέδια αποτροπής μιας πιθανής ρωσικής επίθεσης σε χώρες της Συμμαχίας. Ουσιαστικά πρόκειται για προσπάθεια της Τουρκίας να απαλειφθεί μνεία στη Συνθήκη του Μοντρέ του 1936 που καθορίζει το καθεστώς διέλευσης από τα Στενά, αναφέρουν οι ίδιες πηγές.
Αναλυτές που επικαλείται το Al-Monitor αναφέρουν ότι η χρήση του όρου «Τουρκικά Στενά» θα μπορούσε να έχει νομικές επιπτώσεις που θα έδιναν στην Τουρκία μεγαλύτερο έλεγχο στις θαλάσσιες περιοχές από ό,τι απολαμβάνει με τη Συνθήκη Μοντρέ και με τρόπους που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τα δυτικά συμφέροντα. Τουρκικές αντιρρήσεις υπάρχουν, επίσης, σε σχέση με την Κύπρο, εξαιτίας των οποίων δεν θεσμοθετείται εδώ και χρόνια η αμυντική συνεργασία της Ε.Ε. με το ΝΑΤΟ, με το επιχείρημα της Τουρκίας ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι μέλος της Συμμαχίας και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες.
O γ.γ. της Συμμαχίας ανακοίνωσε ότι Σουηδία και Τουρκία θα έχουν μια τελευταία ευκαιρία να γεφυρώσουν το μεταξύ τους χάσμα πριν από τη Σύνοδο Κορυφής με «συνάντηση υψηλού επιπέδου» στις Βρυξέλλες. Βασικός στόχος της Τουρκίας θεωρείται ότι είναι να εξασφαλίσει διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση Μπάιντεν ότι θα μπορέσει να αποκτήσει μαχητικά F-16 και κιτ αναβάθµισης, των οποίων οι πωλήσεις εµποδίζονται από το αµερικανικό Κογκρέσο.
Ο Λευκός Οίκος θέτει το επιχείρηµα ότι το Κογκρέσο θα µπορούσε να άρει τις αντιρρήσεις του, εάν άνοιγε ο δρόµος για την ένταξη της Σουηδίας, µε την οποία θα ενισχυθεί το ΝΑΤΟ. Στο επιχείρηµα αυτό ο Ερντογάν αντέτεινε ότι οι ΗΠΑ βλάπτουν την ασφάλεια του ΝΑΤΟ, µπλοκάροντας τα F-16 που ζητά η Τουρκία.
Αν ο Ερντογάν αποδεχθεί τη συµφωνία και εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας, δεν υπάρχει καµία εγγύηση ότι το Κογκρέσο θα ξεµπλοκάρει την πώληση των F-16 στην Τουρκία. Ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών της Γερουσίας, Μποµπ Μενέντεζ, ξεκαθάρισε ότι το θέµα της Σουηδίας είναι µόνο µέρος των αντιρρήσεων του Κογκρέσου και υπενθύµισε τη στάση της Αγκύρας έναντι της Ελλάδας.
Το επίδικο πλέον για το Ερντογάν δεν είναι µόνο η Σουηδία. Εάν δώσει έγκριση, πριν ή κατά τη διάρκεια της Συνόδου του ΝΑΤΟ, χωρίς η Σουηδία να υποκύψει στο µέτρο που η Τουρκία επιθυµεί ή χωρίς η Τουρκία να αποσπάσει κάποιο απτό κέρδος, µια τέτοια εξέλιξη θα θεωρηθεί αποτέλεσµα των πιέσεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, γεγονός που θα τον φέρει σε δύσκολη θέση σε ευρύτερο φάσµα επιπτώσεων
Ζητούµενο τώρα είναι να διατηρηθεί το κλίµα µη έντασης, που θα µπορούσε να αποτελέσει τη βάση για επανάληψη των επαφών µεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών και Αµυνας των δύο χωρών, ει δυνατόν και των διερευνητικών επαφών, καθώς και των συναντήσεων των τεχνικών επιτροπών για τα ΜΟΕ.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 1/7
Την ώρα που παραμένει σε εκκρεμότητα και το θέμα των μαχητικών F-16, η Αγκυρα διευρύνει το εύρος των διαπραγματεύσεων με απαιτήσεις σχετικά και με την αμυντική στρατηγική της Συμμαχίας, οδηγώντας τελικά σε ένα «παζάρι» εφ’ όλης της ύλης. Ετσι, δεν αποκλείεται να υπάρξει στο Βίλνιους μια συνολική διευθέτηση ή τουλάχιστον ένας «οδικός χάρτης», σε μια συνάντηση μεταξύ Μπάιντεν και Ερντογάν. Ενα «πάρε-δώσε» δηλαδή, σε επίπεδο κορυφής, σε ένα σύνολο εκκρεμών - και φαινομενικά μη αλληλένδετων μεταξύ τους θεμάτων.
Η Σύνοδος του Βίλνιους φαίνεται ότι προσφέρει την ευκαιρία αυτή και δίνει στον Ερντογάν την ευκαιρία να προβάλει την εικόνα ενός ηγέτη παγκοσμίου εμβέλειας.
Αντιρρήσεις
Στην πρόσφατη Σύνοδο των υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ, στις 16 Ιουνίου, ο Τούρκος υπουργός Γιασάρ Γκιουλέρ προέβαλε αντιρρήσεις για ένα διαφορετικό θέμα. Με τίτλο «Η Τουρκία καθυστερεί την αμυντική στρατηγική του ΝΑΤΟ για τα Στενά εν μέσω αντιπαράθεσης στη Σουηδία», ο δικτυακός τόπος Al-Monitor αναφέρει ότι η Τουρκία αυξάνει τις απαιτήσεις της σχετικά με την αναθεώρηση της αμυντικής στρατηγικής, την πιο φιλόδοξη από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ζητώντας οι πλωτές οδοί που συνδέουν τη Μαύρη Θάλασσα με το Αιγαίο να αναφέρονται ως «Τουρκικά Στενά» αντί για «Στενά».Τουρκικές φιλοκυβερνητικές εφημερίδες επιχείρησαν να επιρρίψουν την ευθύνη για το νέο αδιέξοδο στη στάση της Ελλάδας και όχι στο τουρκικό βέτο στην ένταξη της Σουηδίας, «το οποίο είναι γνωστό πρόβλημα». Κι αυτό επειδή, όπως έγραφε η συνήθως «καλά πληροφορημένη» σε αμυντικά θέματα «Akşam», υπήρξε ένσταση της ελληνικής πλευράς για τη χρήση του όρου «Τουρκικά Στενά» στο υπό έγκριση σχέδιο. Πηγές των Βρυξελλών, ωστόσο, που μίλησαν στη ΕΡΤ, τόνισαν ότι η Αγκυρα μπλοκάρει τα περιφερειακά αμυντικά σχέδια, βάζοντας εμπόδια στον στρατιωτικό μετασχηματισμό του ΝΑΤΟ, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Σε αυτούς τους περιφερειακούς σχεδιασμούς εντάσσονται και τα σχέδια αποτροπής μιας πιθανής ρωσικής επίθεσης σε χώρες της Συμμαχίας. Ουσιαστικά πρόκειται για προσπάθεια της Τουρκίας να απαλειφθεί μνεία στη Συνθήκη του Μοντρέ του 1936 που καθορίζει το καθεστώς διέλευσης από τα Στενά, αναφέρουν οι ίδιες πηγές.
Αναλυτές που επικαλείται το Al-Monitor αναφέρουν ότι η χρήση του όρου «Τουρκικά Στενά» θα μπορούσε να έχει νομικές επιπτώσεις που θα έδιναν στην Τουρκία μεγαλύτερο έλεγχο στις θαλάσσιες περιοχές από ό,τι απολαμβάνει με τη Συνθήκη Μοντρέ και με τρόπους που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τα δυτικά συμφέροντα. Τουρκικές αντιρρήσεις υπάρχουν, επίσης, σε σχέση με την Κύπρο, εξαιτίας των οποίων δεν θεσμοθετείται εδώ και χρόνια η αμυντική συνεργασία της Ε.Ε. με το ΝΑΤΟ, με το επιχείρημα της Τουρκίας ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι μέλος της Συμμαχίας και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες.
Χάσμα
Όσον αφορά την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, σε τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Γενς Στόλτενμπεργκ, την περασμένη Κυριακή, ο Ερντογάν επέμεινε ότι η αυστηροποίηση της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας από τη Σουηδία είναι «άνευ σημασίας», εφόσον το ΡΚΚ και οι σύμμαχοί του στη Συρία, ΡYD, εξακολουθούν να οργανώνουν διαδηλώσεις κατά της Τουρκίας και παραμένουν στη χώρα άτομα καταζητούμενα από την Τουρκία.O γ.γ. της Συμμαχίας ανακοίνωσε ότι Σουηδία και Τουρκία θα έχουν μια τελευταία ευκαιρία να γεφυρώσουν το μεταξύ τους χάσμα πριν από τη Σύνοδο Κορυφής με «συνάντηση υψηλού επιπέδου» στις Βρυξέλλες. Βασικός στόχος της Τουρκίας θεωρείται ότι είναι να εξασφαλίσει διαβεβαιώσεις από την κυβέρνηση Μπάιντεν ότι θα μπορέσει να αποκτήσει μαχητικά F-16 και κιτ αναβάθµισης, των οποίων οι πωλήσεις εµποδίζονται από το αµερικανικό Κογκρέσο.
Ο Λευκός Οίκος θέτει το επιχείρηµα ότι το Κογκρέσο θα µπορούσε να άρει τις αντιρρήσεις του, εάν άνοιγε ο δρόµος για την ένταξη της Σουηδίας, µε την οποία θα ενισχυθεί το ΝΑΤΟ. Στο επιχείρηµα αυτό ο Ερντογάν αντέτεινε ότι οι ΗΠΑ βλάπτουν την ασφάλεια του ΝΑΤΟ, µπλοκάροντας τα F-16 που ζητά η Τουρκία.
Αν ο Ερντογάν αποδεχθεί τη συµφωνία και εγκρίνει την ένταξη της Σουηδίας, δεν υπάρχει καµία εγγύηση ότι το Κογκρέσο θα ξεµπλοκάρει την πώληση των F-16 στην Τουρκία. Ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών της Γερουσίας, Μποµπ Μενέντεζ, ξεκαθάρισε ότι το θέµα της Σουηδίας είναι µόνο µέρος των αντιρρήσεων του Κογκρέσου και υπενθύµισε τη στάση της Αγκύρας έναντι της Ελλάδας.
Η συγκυρία
∆εν είναι, όµως, µόνο το θέµα των F-16. Η Αγκυρα προσπαθεί µέσω της ένταξης της Σουηδίας να αδράξει τη µοναδική ευκαιρία για να επιβάλει στο ΝΑΤΟ πολιτικούς όρους στη ∆ύση έναντι των Κούρδων µε τους οποίους συνεργάζεται, την ίδια ώρα που προσπαθεί να «εξαργυρώσει» τον ρόλο της ως η µόνη χώρα-µέλος του ΝΑΤΟ που διατηρεί την άµεση σχέση µε τη Ρωσία. Ειδικά τώρα, µετά την ανταρσία Πρεγκόζιν στη Ρωσία, που έκανε ορατούς τους κινδύνους της αποσταθεροποίησης µιας πυρηνικής δύναµης, η Τουρκία βλέπει παράθυρο ευκαιρίας για να πείσει ότι ο ιδιάζων ρόλος της στον πόλεµο της Ουκρανίας αποτελεί ευκαιρία και για τη Δύση.Το επίδικο πλέον για το Ερντογάν δεν είναι µόνο η Σουηδία. Εάν δώσει έγκριση, πριν ή κατά τη διάρκεια της Συνόδου του ΝΑΤΟ, χωρίς η Σουηδία να υποκύψει στο µέτρο που η Τουρκία επιθυµεί ή χωρίς η Τουρκία να αποσπάσει κάποιο απτό κέρδος, µια τέτοια εξέλιξη θα θεωρηθεί αποτέλεσµα των πιέσεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, γεγονός που θα τον φέρει σε δύσκολη θέση σε ευρύτερο φάσµα επιπτώσεων
Ραντεβού με Μητσοτάκη
Στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, στο Βίλνιους, για την πρώτη µετεκλογική συνάντησή τους, έδωσαν ραντεβού ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όταν ο πρόεδρος της Τουρκίας τηλεφώνησε τον πρωθυπουργό για να τον συγχαρεί για την εκλογική νίκη του. «Κατά τη συνοµιλία, αναφέρθηκε ότι η παρουσία ισχυρών κυβερνήσεων και στις δύο χώρες, µε ανανεωµένη εµπιστοσύνη από τους λαούς τους, αποτελεί ευκαιρία για το µέλλον των διµερών σχέσεων», σηµειώνεται στην ανακοίνωση της τουρκικής προεδρίας.Ζητούµενο τώρα είναι να διατηρηθεί το κλίµα µη έντασης, που θα µπορούσε να αποτελέσει τη βάση για επανάληψη των επαφών µεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών και Αµυνας των δύο χωρών, ει δυνατόν και των διερευνητικών επαφών, καθώς και των συναντήσεων των τεχνικών επιτροπών για τα ΜΟΕ.
Δημοσιεύτηκε στα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ στις 1/7
