Σταθερά και δυναµικά αποκαθίστανται οι διαταραγµένες εδώ και µία δεκαετία σχέσεις της Αιγύπτου µε την Τουρκία, µεταβάλλοντας τις περιφερειακές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Τελευταία εξέλιξη, ο αµοιβαίος διορισµός πρεσβευτών, που ανοίγει τον δρόµο να προχωρήσουν οι πολιτικές, οικονοµικές και άλλες σχέσεις µε ταχείς ρυθµούς, όπως τόνισε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν.

Το επόµενο βήµα είναι τώρα η ανταλλαγή επισκέψεων σε επίπεδο προέδρων. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει ήδη απευθύνει πρόσκληση να επισκεφθεί την Τουρκία στον Αµπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, ο οποίος φέρεται να απάντησε θετικά στην πρόσκληση, όταν επικοινώνησε µαζί του για να τον συγχαρεί για την εκλογική του νίκη.

Ο πάγος µεταξύ των δύο προέδρων έλιωσε τον περασµένο Νοέµβριο στην Ντόχα, όπου οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν στη δεξίωση που παρέθεσε ο εµίρης του Κατάρ για την έναρξη του Μουντιάλ, και εκεί αντάλλαξαν για πρώτη φορά χειραψία. Ακολούθησε η επίσκεψη στο Κάιρο τον περασµένο Μάρτιο του Τούρκου τότε υπουργού Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, και η συνάντησή του µε τον Αιγύπτιο οµόλογό του, Σαµέχ Σούκρι.

Η Τουρκία αναγκάστηκε να αλλάξει τακτική -όχι όµως κατ’ ανάγκη και στρατηγική-, καθώς έβλεπε ότι η µέχρι πρόσφατα παρεµβατική της πολιτική στον χώρο της Εγγύς Ανατολής, µε όχηµα την πολιτική ταύτισή της µε το ισλαµιστικό κίνηµα «Ιχβάν», δηλαδή µε τους «Αδελφούς Μουσουλµάνους», την αποµόνωνε στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι χαρακτηρισµοί «δολοφόνος», «πραξικοπηµατίας», «βασανιστής», που χρησιµοποιούσε ο Ερντογάν για τον Αλ Σίσι, άρχισαν να ξεχνιούνται. Έµεινε όµως ο χαιρετισµός Ραµπιά, το γνωστό σήµα που κάνει ο Ερντογάν σε όλες τις λαϊκές συγκεντρώσεις µε τα τέσσερα δάχτυλα, «κληρονοµιά» από την εξέγερση των «Αδελφών Μουσουλµάνων» στην Αίγυπτο.

Η επέκταση των µαζικών διαδηλώσεων της λεγόµενης «Αραβικής Ανοιξης» και στην Αίγυπτο έφερε στην εξουσία, το 2011, τον Μοχάµεντ Μόρσι, ηγέτη των «Αδελφών Μουσουλµάνων», βάζοντας τέλος στην 29χρονη εξουσία του Χόσνι Μουµπάρακ. Το 2013, ωστόσο, ο αιγυπτιακός Στρατός επανέκαµψε και µε πραξικόπηµα ανέτρεψε τον Μόρσι. Λίγους µήνες αργότερα, το 2014, ο Αλ Σίσι εξελέγη πρόεδρος µε ποσοστό 97%. Ο Ερντογάν ταυτίστηκε όλο αυτό το διάστηµα µε τον Μόρσι, καθώς υπολόγιζε ότι η πολιτική αλλαγή στον νότο της Τουρκίας προσέφερε ευκαιρίες για να αναλάβει ηγετικούς ρόλους σε έναν χώρο µε οικονοµικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς δεσµούς µε την Τουρκία.

Υπήρχε βεβαίως και η ιδεολογική ταύτιση: Οι «Αδελφοί Μουσουλµάνοι» αµφισβητούσαν την ηγεµονία της Σαουδικής Αραβίας στον ισλαµικό κόσµο και ως κίνηµα είχαν κοινά µε το Κόµµα ∆ικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, που αντιτάχθηκε στο κεµαλικό κατεστηµένο, όπως το κίνηµα των «Αδελφών Μουσουλµάνων» αντιτάχθηκε στις µπααθικές αντιλήψεις σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη ότι το 2013 ήταν η χρονιά της εξέγερσης του «Γκεζί» στην Τουρκία και της πρώτης απόπειρας ανατροπής του Ερντογάν µε κατηγορίες για διαφθορά εις βάρος προσώπων του πολύ κοντινού του περιβάλλοντος. Οι έως τότε πιθανοί κίνδυνοι έγιναν πλέον για τον Ερντογάν ευθεία απειλή.

Η Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου

Αν και οι πολιτικές σχέσεις µεταξύ των δύο χωρών επιδεινώθηκαν από το 2013, δεν συνέβη το ίδιο στις οικονοµικές σχέσεις, που έκαναν άλµα µε τη Συµφωνία Ελεύθερου Εµπορίου, η οποία υπογράφηκε το 2005, αναπτύχθηκαν περαιτέρω κατά τη διακυβέρνηση Μόρσι, δεν σταµάτησαν όµως από τη διπλωµατική κρίση. Μάλιστα, ο όγκος του διµερούς εµπορίου ξεπέρασε το όριο των 5 δισ. δολαρίων το 2018, ενώ η Αίγυπτος παραµένει ο µεγαλύτερος εµπορικός εταίρος της Αγκυρας στην Αφρική.

Τα χρόνια που ακολούθησαν το 2013, το ζήτηµα των ζωνών θαλάσσιας δικαιοδοσίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τα γεγονότα στον εµφύλιο πόλεµο της Λιβύης δοκίµασαν περαιτέρω τις σχέσεις Αιγύπτου - Τουρκίας. Ωστόσο, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, κατά την επίσκεψή του στο Κάιρο, έδωσε µια διαφορετική ερµηνεία για τη συµφωνία Ελλάδας - Αιγύπτου για την ΑΟΖ: «Η συµφωνία που κάναµε µε τη Λιβύη για τα όρια θαλάσσιας δικαιοδοσίας δεν είναι εναντίον της Αιγύπτου. Και η συµφωνία της Αιγύπτου µε την Ελλάδα δεν είναι εναντίον µας. Σε εκείνη τη συµφωνία, η αιγυπτιακή πλευρά σεβάστηκε τα σύνορα της υφαλοκρηπίδας µας ακόµα και όταν οι σχέσεις µας ήταν ψυχρές».

Αυτό που υπονόησε ουσιαστικά ο Τσαβούσογλου ήταν ότι η Αίγυπτος, αφήνοντας εκτός της συµφωνίας µε την Ελλάδα το τµήµα ανατολικά της Ρόδου και νότια του Καστελλόριζου, µέχρι την Κύπρο, «σεβάστηκε» την υφαλοκρηπίδα της Τουρκίας (πάγια θέση της ότι το Καστελλόριζο δεν έχει χώρο θαλάσσιας δικαιοδοσίας πέραν των έξι µιλίων). Όσον αφορά το τµήµα από νότια της Κρήτης µέχρι τη Ρόδο, όπου ουσιαστικά η ελληνοαιγυπτιακή συµφωνία «σπάει» στο µέσον το µνηµόνιο της Αγκυρας µε την Τρίπολη, διπλωµατικοί κύκλοι στην Αγκυρα διευκρίνιζαν στα «Π» ότι αυτό δεν αφορά την ΑΟΖ που µένει από την αιγυπτιακή πλευρά, αλλά το κοµµάτι που µένει στην ελληνική πλευρά, άρα το πρόβληµα παραµένει και πάλι προς επίλυση µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

*Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» το Σάββατο 8 Ιουλίου 2023