Το Ισραήλ και η Χαμάς, η ισλαμιστική οργάνωση που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας, βρίσκονται σε σύγκρουση που έχει αφήσει πίσω της εκατοντάδες νεκρούς. Η σύγκρουση κλιμακώθηκε το Σάββατο, όταν η Χαμάς εξαπέλυσε μια άγρια επίθεση στο Ισραήλ, σκοτώνοντας και τραυματίζοντας δεκάδες ανθρώπους.

Η κίνηση αυτή υποχρέωσε την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου να προειδοποιήσει «για έναν μακρύ και δύσκολο πόλεμο». Έκτοτε Ισραηλινά αεροσκάφη βομβαρδίζουν τη Λωρίδα της Γάζας, ισοπεδώνοντας πολυώροφα κτίρια και γειτονιές αμάχων. Τι είναι, όμως, η Χαμάς, η ομάδα που βρίσκεται στον πυρήνα αυτής της μακροχρόνιας σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή;

Λαμβάνοντας υπόψη τα εξής τρία βασικά σημεία για την ένοπλη αυτή οργάνωση ότι 1) η Χαμάς σε μεγάλο βαθμό βγαίνει μέσα από τη δυναμική της Πρώτης Ιντιφάντα (1987-1993) όταν τα στελέχη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην περιοχή αποφάσισαν ουσιαστικά να συμμετέχουν 2) ότι η οργάνωση απέκτησε μεγάλο κύρος εξαιτίας του κοινωνικού της έργου και 3) ότι το 2006 κέρδισε τις εκλογές απέναντι στη Φατάχ (για να ακολουθήσει το μεγάλο ρήγμα και η έκτοτε διαρκής κρίση στο Παλαιστινιακό κίνημα), το Al Jazeera δίνει σε ερωταπαντήσεις τη σύνοψη της ιστορίας της.

Τι είναι η ομάδα Χαμάς;

Το αρκτικόλεκτο Χαμάς αντιστοιχεί στην πλήρη ονομασία Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης και στην αραβική λέξη που σημαίνει «ζήλος».

Η ομάδα ελέγχει πολιτικά τη Λωρίδα της Γάζας, μια περιοχή περίπου 365 τετραγωνικών χιλιομέτρων, έδρα περισσοτέρων από δύο εκατομμυρίων ανθρώπων, η οποία όμως είναι αποκλεισμένη από το Ισραήλ.

Η Χαμάς βρίσκεται στην εξουσία στη Λωρίδα της Γάζας από το 2007 μετά από έναν σύντομο πόλεμο εναντίον των δυνάμεων της Φατάχ που είναι πιστές στον πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, επικεφαλής της Παλαιστινιακής Αρχής και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Είχε προηγηθεί η νίκη της στις εκλογές που είχαν γίνει για την κυβέρνηση της Παλαιστινιακής Αρχής.

Πότε ιδρύθηκε η Χαμάς και ποιος είναι ο στόχος της;

Το κίνημα της Χαμάς ιδρύθηκε στη Γάζα το 1987 από έναν ιμάμη, τον σεΐχη Αχμέντ Γιασίν, και τον βοηθό του Αμπντούλ Αζίζ αλ Ραντίσι λίγο μετά την έναρξη της πρώτης Ιντιφάντα, μιας εξέγερσης εναντίον της κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ.

Το κίνημα ξεκίνησε ως παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στην Αίγυπτο και δημιούργησε μια στρατιωτική πτέρυγα, τις Ταξιαρχίες Izz al-Din al-Qassam, για να συνεχίσει τον ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ με στόχο την απελευθέρωση της ιστορικής Παλαιστίνης.

Προσέφερε επίσης προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας στα παλαιστινιακά θύματα της ισραηλινής κατοχής.

Ποιες είναι οι αρχές της παλαιστινιακής ομάδας;

Αντίθετα από την PLO, η Χαμάς δεν αναγνωρίζει την κρατική υπόσταση του Ισραήλ, αλλά αποδέχεται ένα παλαιστινιακό κράτος στα σύνορα του 1967. «Δεν πρόκειται να παραιτηθούμε ούτε από μια σπιθαμή της παλαιστινιακής πατρίδας, όποιες κι αν είναι οι πρόσφατες πιέσεις και όσο καιρό κι αν διαρκεί η κατοχή», δήλωσε το 2017 ο Χαλίντ Μεσάλ, ο εξόριστος ηγέτης της παλαιστινιακής ομάδας.

Η Χαμάς αντιτίθεται βίαια στις ειρηνευτικές συμφωνίες του Όσλο, που διαπραγματεύτηκαν το Ισραήλ και η PLO στα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Έχει δεσμευτεί για την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους εντός των δικών του συνόρων και επιδιώκει τον στόχο αυτό με επιθέσεις εναντίον ισραηλινών στρατιωτών, εποίκων και αμάχων τόσο στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη όσο και στο Ισραήλ. Η ομάδα στο σύνολό της ή σε ορισμένες περιπτώσεις η στρατιωτική της πτέρυγα χαρακτηρίζεται ως «τρομοκρατική» οργάνωση από το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, τον Καναδά, την Αίγυπτο και την Ιαπωνία.

Ποιοι είναι οι σύμμαχοι και οι υποστηρικτές της;

Η Χαμάς είναι μέρος μιας περιφερειακής συμμαχίας που περιλαμβάνει επίσης το Ιράν, τη Συρία και την ομάδα Χεζμπολάχ στο Λίβανο, που αντιτίθεται στις πολιτικές των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή και το Ισραήλ.

Η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ, η δεύτερη μεγαλύτερη ένοπλη ομάδα στην περιοχή, ενώνονται συχνά εναντίον του Ισραήλ και είναι τα σημαντικότερα μέλη στο γραφείο των κοινών επιχειρήσεων που συντονίζει τη στρατιωτική δραστηριότητα μεταξύ των διαφόρων ένοπλων ομάδων στη Γάζα.

Η σχέση μεταξύ των δύο ομάδων υπήρξε τεταμένη όταν η Χαμάς άσκησε πίεση στην Ισλαμική Τζιχάντ για να σταματήσει τις επιθέσεις κατά του Ισραήλ.

Τι προκάλεσε την επίθεση του Σαββάτου στο Ισραήλ;

Ο εκπρόσωπος της Χαμάς Χαλίντ Καντόμι δήλωσε στο Αλ Τζαζίρα ότι η επίθεση έγινε σε απάντηση των βιαιοτήτων που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι επί δεκαετίες

«Θέλουμε η διεθνής κοινότητα να σταματήσει τις φρικαλεότητες στη Γάζα εναντίον του παλαιστινιακού λαού, των ιερών μας τόπων όπως το Al-Aqsa [τζαμί]. Όλα αυτά είναι ο λόγος για την έναρξη αυτής της μάχης», είπε χαρακτηριστικά.

Η Χαμάς κάλεσε και άλλες ομάδες να συμμετάσχουν στον αγώνα της, λέγοντας ότι οι επιθέσεις του Σαββάτου ήταν μόνο η αρχή.

Η Χαμάς στοχοποιεί αμάχους;

Ο Οσάμα Χαμντάν, ανώτερος εκπρόσωπος της Χαμάς, δήλωσε στο Al Jazeera ότι η ομάδα δεν επιτίθεται σε αμάχους, παρόλο που τα βίντεο της ομάδας έδειξαν μαχητές της να παίρνουν ομήρους ηλικιωμένους Ισραηλινούς κατά τη διάρκεια των μαχών του Σαββάτου. Ομάδες δικαιωμάτων, όπως η Διεθνής Αμνηστία, έχουν επίσης επισημάνει ότι Ισραηλινοί πολίτες σκοτώθηκαν από τη Χαμάς.

Όμως ο Χαμντάν επέμεινε ότι η ομάδα επιτίθεται μόνο σε εποίκους που ζουν σε παράνομους οικισμούς, τους οποίους και χαρακτήρισε νόμιμους στόχους. «Πρέπει να κάνετε διάκριση μεταξύ εποίκων και αμάχων. Οι έποικοι επιτέθηκαν σε Παλαιστίνιους», δήλωσε ο Χαμντάν.

Ερωτηθείς, μάλιστα, αν οι άμαχοι στο νότιο Ισραήλ θεωρούνται επίσης έποικοι, ο ιδίος απάντησε: «Όλοι γνωρίζουν ότι υπάρχουν οικισμοί εκεί». «Δεν στοχοποιούμε αμάχους επίτηδες. Έχουμε δηλώσει ότι οι έποικοι είναι μέρος της κατοχής και μέρος τν ένοπλων ισραηλινών δυνάμεων. Δεν είναι πολίτες», πρόσθεσε.

Πώς μπόρεσε η Χαμάς να πραγματοποιήσει την επίθεση;

Η Χαμάς δήλωσε ότι οι μαχητές της αιχμαλώτισαν αρκετούς Ισραηλινούς στον θύλακα, δημοσιεύοντας βίντεο με δικούς της ανθρώπους να σέρνουν αιμόφυρτους στρατιώτες. Τόνισε, δε, ότι ανάμεσα τους ήταν και ανώτεροι Ισραηλινοί στρατιωτικοί.

Τα βίντεο δεν μπόρεσαν να επαληθευτούν άμεσα, αλλά ταίριαζαν με γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Οι φόβοι απαγωγής Ισραηλινών πολιτών ξύπνησαν μνήμες από τη σύλληψη του στρατιώτη Γκιλάντ Σαλίτ το 2006, τον οποίο μαχητές που συνδέονται με τη Χαμάς αιχμαλώτισαν σε διασυνοριακή επιδρομή. Η Χαμάς κράτησε τον Σαλίτ για πέντε χρόνια μέχρι να τον ανταλλάξει με περισσότερους από 1.000 Παλαιστίνιους κρατούμενους που είχε το Ισραήλ.

Η Χαμάς έστειλε επίσης αλεξιπτωτιστές να πετάξουν στο Ισραήλ, σύμφωνα με τον ισραηλινό στρατό. Η επίθεση θύμισε ένα διαβόητο χτύπημα από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οπότε Παλαιστίνιοι μαχητές πέρασαν από τον Λίβανο στο βόρειο Ισραήλ με ανεμόπτερα και σκότωσαν έξι Ισραηλινούς στρατιώτες.