To 2015, μια σημαντική μάχη δόθηκε παρασκηνιακά στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας. Ηταν μια μάχη που θα καθόριζε τις εξελίξεις στον χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ). Συγκεκριμένα, ο παντοδύναμος ήδη Ελον Μασκ διεκδικούσε από τον κυπριακής καταγωγής CEO της DeepMind της Google, Ντέμη Χασάμπη, τον κορυφαίο επιστήμονά του, Ιλια Σούτσκεβερ, για να τον αξιοποιήσει στο πρώτο ανοιχτό πρότζεκτ Τεχνητής Νοημοσύνης που θα έβλεπε ο πλανήτης, το OpenAI.

Ηταν η εποχή που η Google είχε την πρωτοκαθεδρία στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά αυτό σύντομα θα άλλαζε. Ο Μασκ μαζί με τον Σαμ Αλτμαν και μερικούς ακόμη πρωτοπόρους ίδρυσαν στο τέλος εκείνου του έτους το OpenAΙ, με τον Σούτσκεβερ, ο οποίος μετά από πολλούς δισταγμούς είχε αποδεχθεί την πρόταση, να είναι ένα από τα μέλη του μη κερδοσκοπικού Διοικητικού Συμβουλίου. Ο Μασκ είχε κερδίσει. Οπως, μάλιστα, αποκάλυψε αργότερα, ο Σούτσκεβερ ήταν η αιτία που διαλύθηκε η φιλία του με τον Λάρι Πέιτζ, συνιδρυτή και πρώην διευθύνοντα σύμβουλο της Google.

Καταιγιστικές εξελίξεις για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Οι εξελίξεις από εκεί και έπειτα ήταν καταιγιστικές για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η μοντέρνα σύλληψη της οποίας έλκει την καταγωγή της από τον πρωτοπόρο, οραματιστή και πατέρα της επιστήμης υπολογιστών, Βρετανό μαθηματικό Αλαν Τούρινγκ. Η ΑΙ υπήρξε αρχικά μια από τις πρώιμες στοχεύσεις της IBM, για να πάρει στη συνέχεια τα ηνία η Google. Ομως, η ΟpenAI άλλαξε τους όρους του παιχνιδιού, διεκδικώντας ένα πεδίο έρευνας ανεξάρτητο από το μονοπώλιο των Βig Τech. To 2015 επικρατούσαν πολλές ανησυχίες, σε θεωρητικό επίπεδο, για το μέλλον της Τεχνητής Νοημοσύνης. Ο Σούτσκεβερ, μάλιστα, όπως και οι Ελεν Τόνερ, διευθύντρια στρατηγικής στο Κέντρο Ασφάλειας και Αναδυόμενων Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν, και Τάσα ΜακΚόλεϊ, επιχειρηματίας και ερευνήτρια στη RAND Corporation -που έγιναν όλοι μέλη του Δ.Σ. της OpenAI και υπήρξαν αργότερα οι πρωτεργάτες της σύντομης αποπομπής του Σαμ Αλτμαν-, είχαν δεσμούς με φιλοσοφικές ομάδες όπως οι Effective Altruists (Αποτελεσματικοί Αλτρουιστές), μια κίνηση που αποσκοπούσε στον περιορισμό τυχόν βλαπτικών συνεπειών της ανάπτυξης της νέας τεχνολογίας (οι λεγόμενοι «doomers»). Ο ίδιος ο Μασκ εξέφραζε σκεπτικισμό για την πορεία της ΑΙ. Ετσι, το OpenAI ιδρύθηκε ως μη κερδοσκοπική startup, το Διοικητικό Συμβούλιο της οποίας αποτελείτο κυρίως από θεωρητικούς που δεν είχαν μετοχές σε αυτή, για να μην επικρατούν κερδοσκοπικά κριτήρια, και με ιδρυτικό στόχο «να χτίσει μια ασφαλή και επωφελή τεχνητή γενική νοημοσύνη προς όφελος της ανθρωπότητας». Σύντομα, διαφάνηκε πως οι δωρεές και μόνο δεν θα επαρκούσαν για την ανάπτυξη μιας τεχνολογίας που έδειχνε να γιγαντώνεται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Ακολούθησε μια μάχη εξουσίας, που είχε ως αποτέλεσμα την αποχώρηση του Ελον Μασκ, ο οποίος ίδρυσε τη δική του startup, xAI, που αναπτύσσει το (ανταγωνιστικό στο ChatGPT) Grok. Αμεσα, το 2019, η OpenAI δημιούργησε μια ιδιότυπη εταιρική δομή, στην οποία μια κερδοσκοπική θυγατρική θα συγκέντρωνε δισεκατομμύρια δολάρια από επενδυτές. Μέσω της δομής αυτής, η Microsoft (παρά τους αρχικούς δισταγμούς του CEO της, Σάτια Ναντέλα) επένδυσε τελικά περί τα 12 δισ. δολάρια. Ο λόγος της ανησυχίας ήταν πως, παρά το σημαντικό μετοχικό της κεφάλαιο, η Microsoft δεν θα είχε κανέναν λόγο στις αποφάσεις του Δ.Σ., που παρέμενε παντοδύναμο.

Νίκη για τους «doomers»

Αυτές οι σχέσεις εξουσίας είχαν ως αποτέλεσμα τη σύντομη αποπομπή του Σαμ Αλτμαν φέτος, στις 17 Νοεμβρίου. Προς το παρόν, η αιτία της παραμένει μυστήριο. Οπως έγραψε ο Μασκ προ ημερών στο X, «Δεδομένου του κινδύνου και της δύναμης της προχωρημένης ΑΙ, το κοινό πρέπει να ενημερωθεί γιατί το Δ.Σ. αισθάνθηκε πως έπρεπε να αναλάβει τόσο δραστικά μέτρα». Μάλιστα, ο venture capitalist Μαρκ Αντρισεν σχολίασε: «Σοβαρά τώρα, τι ήταν αυτό που είδε ο Ιλια (Σούτσκεβερ);», με τον Μασκ να απαντά: «Ναι! Κάτι φόβισε τον Ιλια, αρκετά ώστε να θέλει να απολύσει τον Σαμ (Αλτμαν). Τι ήταν αυτό;».

Σύμφωνα με το Ρόιτερς, κάποιοι ερευνητές της OpenAI είχαν προειδοποιήσει το Δ.Σ. πως είχαν ανακαλύψει ένα νέο εργαλείο Τεχνητής Νοημοσύνης, το λεγόμενο Πρότζεκτ Q* (προφέρεται Q-Star), το οποίο διαθέτει ικανότητα μαθηματικής λογικής ανώτερη από την πιο προβλέψιμη συμπεριφορά του ChatGPT. Η ανακάλυψη φαίνεται πως έκανε τον Σούτσκεβερ να ανησυχεί για τον τρόπο που θα τη χρησιμοποιούσε ο Αλτμαν (ο οποίος επίσης φέρεται να είχε θορυβήσει το Δ.Σ. και για τα σχέδιά του για έναν ΑΙ-semiconductor σε συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία).

Οι εξελίξεις μετά την απομάκρυνση του Αλτμαν ευνόησαν τον τελευταίο και τη Microsoft. O Σάτια Ναντέλα προσέφερε στον Αλτμαν μια θέση εντός της Microsoft, σε τμήμα ΑΙ που θα ίδρυε, και οι περισσότεροι επιστήμονες και προσωπικό της OpenAI απείλησαν να τον ακολουθήσουν. Ετσι, η startup αναγκάστηκε να τον δεχθεί πίσω με τους όρους του. Μεταξύ αυτών, την αναμόρφωση του Δ.Σ., ώστε να είναι πιο ευθυγραμμισμένο με τα συμφέροντα των επενδυτών και ειδικά της Microsoft. Η τελευταία φαίνεται πως θα αποκτήσει τουλάχιστον μία θέση στο νέο Δ.Σ. και μεγαλύτερο έλεγχο μέσω των νέων μελών που προστέθηκαν: του πρώην συνδιευθύνοντος συμβούλου της Salesforce Inc. και πρώην μέλους του Δ.Σ. του Twitter, Μπρετ Τέιλορ, και του πρώην υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ Λάρι Σάμερς.

Οι εξελίξεις ήταν μια νίκη για τους «boomers», που υποστηρίζουν τον «αποτελεσματικό επιταχυντισμό», ότι δηλαδή η ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης πρέπει να επιταχυνθεί - σε βάρος των «doomers». Αλλά και μια νίκη των τεχνολογικών κολοσσών. Οπως το έθεσε ο Ελον Μασκ, ο οποίος αυτόν τον καιρό αντιμετωπίζει και άλλα θέματα (σ.σ.: συγκεκριμένα, επισκέφθηκε το Ισραήλ για να απαλύνει τον αντίκτυπο σχολίου του που εξελήφθη ως αντισημιτικό): «Η OpenAI δημιουργήθηκε ως ανοιχτή πηγή (γι’ αυτό την ονόμασα Open), μια μη κερδοσκοπική εταιρεία, που θα υπηρετούσε ως αντίπαλον δέος στην Google, αλλά τώρα έχει γίνει μια κλειστή πηγή και μέγιστου κέρδους εταιρεία, ελεγχόμενη από τη Microsoft. Καθόλου αυτό που σκόπευα».

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά»