Η κλιµατική µετανάστευση αποτελεί µία από τις µεγαλύτερες προκλήσεις των επόµενων δεκαετιών, καθώς εκτιµάται ότι έως το 2050 οι άνθρωποι που θα έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους µπορεί να ξεπεράσουν ακόµη και το ένα δισεκατοµµύριο. Τα έως τώρα δεδοµένα είναι δραµατικά, µε τους ειδικούς να µην εστιάζουν µόνο στις τεράστιες αλλαγές που προκαλεί στα οικοσυστήµατα η κλιµατική κρίση, αλλά και στις άγνωστες κοινωνικοοικονοµικές συνέπειες που µπορεί να προκληθούν από τις µετακινήσεις πληθυσµών.

Τι οδηγεί στην κλιματική μετανάστευση

Τα ακραία καιρικά φαινόµενα -όπως πληµµύρες, ανεµοθύελλες, σεισµοί και ξηρασίες- αναγκάζουν κάθε χρόνο εκατοµµύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, οδηγώντας τους στην κλιματική μετανάσευση µε τους αριθµούς να καταγράφουν σταθερά µια αυξητική πορεία. Σύµφωνα µε στατιστικά που δηµοσίευσε πρόσφατα το Κέντρο Παρακολούθησης Εσωτερικών Μετατοπίσεων (IDCM) -τα οποία επικαλείται και η Υπηρεσία Ερευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EPRS)-, από το 2013 περισσότεροι από 233,5 εκατοµµύρια άνθρωποι µετανάστευσαν εξαιτίας περιβαλλοντικών συνθηκών. Το 2022 -όπως προκύπτει από τα στοιχεία του IDMC- καταγράφηκε ο µεγαλύτερος αριθµός εκτοπισµένων εξαιτίας περιβαλλοντικών συνθηκών, φτάνοντας τα 32,6 εκατοµµύρια. Και οι προβλέψεις για τα επόµενα χρόνια είναι δυσοίωνες, µε τους ειδικούς να κάνουν λόγο για µαζικά κύµατα µετακινήσεων πληθυσµών εξαιτίας των περιβαλλοντικών αλλαγών. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις της Παγκόσµιας Τράπεζας, η κλιµατική αλλαγή είναι πιθανό να εξαναγκάσει σε µετανάστευση περισσότερους από 200 εκατοµµύρια ανθρώπους έως το 2050. Και στις δύο εκθέσεις της αναφέρεται ότι η εσωτερική κλιµατική µετανάστευση θα συνεχίσει να αυξάνεται σε Υποσαχάρια Αφρική, Ανατολική Ασία και Ειρηνικό, Νότια Ασία, Βόρεια Αφρική, Λατινική Αµερική, Ευρώπη και Κεντρική Ασία, ενώ παρατίθενται και τρία σενάρια. Στο απαισιόδοξο σενάριο, που αντανακλά υψηλές εκποµπές και ανισόµετρη ανάπτυξη, ο αριθµός των κλιµατικών µεταναστών θα µπορούσε να φθάσει τα 216,1 εκατοµµύρια (µε µέσον όρο τα 170,3 εκατ. και ελάχιστο τα 124,6 εκατ.). Σε ένα µέσο σενάριο θα µπορούσε να υπάρξει µια µείωση και οι εκτοπισµένοι να ανέλθουν σε 159,7 εκατοµµύρια. Σε ένα θετικό σενάριο, πιο φιλικό προς το κλίµα, ο αριθµός των κλιµατικών µεταναστών θα µπορούσε να φτάσει τα 112,6 εκατοµµύρια.

 «Καµπανάκι» από ειδικούς

Να σηµειωθεί ότι η παγκόσµια µεταβολή των µετεωρολογικών συνθηκών υπολογίζεται πως είναι αποτέλεσµα 180 χρόνων. Υπάρχουν πλέον περιοχές -όπως το Μπανγκλαντές, οι Μαλδίβες, το Κιριµπάτι και τα Νησιά του Σολοµώντα- που εκτιµάται ότι τα επόµενα χρόνια δεν θα υπάρχουν στον χάρτη. Οπως τονίζουν οι ειδικοί, το «καµπανάκι» για τις επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής όµως χτυπά για όλο τον πλανήτη και όχι µόνο για τις φτωχότερες και πιο ευάλωτες περιοχές. Κλιµατικοί µετανάστες υπάρχουν ήδη ακόµη και σε αναπτυγµένες χώρες, µε πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα τις ΗΠΑ, όπου µετά το 2000 τουλάχιστον 3,2 εκατ. Αµερικανοί πολίτες έχουν µετακινηθεί σε άλλες πολιτείες εξαιτίας του αυξανόµενου κινδύνου πληµµυρών. «Μας απασχολούν όλες οι επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής, όχι µόνο στα οικοσυστήµατα, που ίσως θεωρείται και πιο προφανές, µιας και είµαστε µια οργάνωση που ειδικεύεται στα ζητήµατα προστασίας της βιοποικιλότητας. Μας απασχολεί όµως πάρα πολύ σοβαρά η επίπτωση της κλιµατικής κρίσης στους ανθρώπους, και σίγουρα στις οικονοµίες και τις κοινωνίες» αναφέρει στην «Απογευµατινή» της Κυριακής η επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς, Θεοδότα Νάντσου, προσθέτοντας ότι «τη διάσταση που αφορά τις ανθρώπινες µετακινήσεις, που θα προκληθούν από τις φοβερές συνθήκες που έτσι και αλλιώς έχουν αρχίσει να διαµορφώνονται -ειδικά στις περιοχές γύρω από την Ελλάδα, στη λεγόµενη Ανατολική Μεσόγειο-, δεν τις έχει διερευνήσει κανείς». «Είναι µια πολύ περίπλοκη συζήτηση», λέει από την πλευρά του ο διευθυντής του Ελληνικού Συµβουλίου για τους Πρόσφυγες, Λευτέρης Παπαγιαννάκης, προσθέτοντας ότι το εν λόγω ερευνητικό έργο, που εκπονείται από τις δύο οργανώσεις, ευελπιστούν να επεκταθεί και να δώσει τροφή για σκέψη. Το πρόγραµµα ολοκληρώνεται το καλοκαίρι και -όπως λέει- είναι αρκετά µικρό, σε σχέση µε το µέγεθος του ζητήµατος. Η επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς επισηµαίνει ότι µέχρι σήµερα υπάρχουν µόνο εκτιµήσεις, και όχι µελέτες, για τον αριθµό των ανθρώπων που θα χάσουν τα σπίτια τους και θα µεταναστεύσουν. «Εµείς θέλουµε να δούµε τι σηµαίνει αυτό σε επίπεδο δικαιωµάτων και πώς θα προετοιµαστεί η Ευρώπη µε τον καλύτερο τρόπο», αναφέρει η κ. Νάντσου, υπογραµµίζοντας ότι µόνο ενωµένα µπορεί να αντιµετωπιστεί αυτή η πρόκληση.

Ζήτηµα επιβίωσης

 «Τα πράγµατα που θα γίνουν, εφόσον δεν καταφέρουµε να ανατρέψουµε αυτή την κατάσταση, ή τελικά να προσαρµοστούµε, θα αφορούν όλο τον πλανήτη», όπως λέει στην «Α» της Κυριακής ο διευθυντής του Ελληνικού Συµβουλίου για τους Πρόσφυγες. «Η Ελλάδα, ας πούµε, είναι ένα κλασικό παράδειγµα χώρας, που βλέπουµε πράγµατα σιγά σιγά να γίνονται», σηµειώνει ο κ. Παπαγιαννάκης, προσθέτοντας ότι, για παράδειγµα, ήδη οι ακτές µας πέφτουν γιατί η θάλασσα µπαίνει µέσα στην ενδοχώρα και έχουν γίνει κάποια έργα για τη συγκράτησή τους. «Γίνονται πραγµατάκια, που αν κάποιος µπορούσε να τα παρουσιάσει στο σύνολο θα δηµιουργούσε µια άλλη εικόνα, πέρα από ένα τοπικό φαινόµενο, που είναι αρκετά τροµακτική», αναφέρει ο κ. Παπαγιαννάκης. Αναφερόµενος µάλιστα στις καταστροφικές πληµµύρες στη Θεσσαλία, σηµειώνει ότι πριν από δύο χρόνια κανείς δεν θα φανταζόταν ότι Ελληνες πολίτες θα µένουν σε κέντρο φιλοξενίας προσφύγων εξαιτίας των εκτεταµένων καταστροφών. «Η καλύτερη λύση είναι να σταµατήσει το πρόβληµα, η ίδια η κλιµατική αλλαγή», λέει η επικεφαλής πολιτικής του WWF Ελλάς, εξηγώντας ότι η µεγάλη «πληγή» είναι τα ορυκτά καύσιµα και πως υπάρχουν οι απαραίτητες τεχνολογικές λύσεις για την αναχαίτιση αυτής της επιδεινούµενης κατάστασης, αλλά οι πολιτικές αποφάσεις για τον απαραίτητο µηδενισµό των εκποµπών αργούν. Το ζήτηµα είναι κατά πόσο η διεθνής κοινότητα και οι πολιτικοί µας είναι διατεθειµένοι να λάβουν άµεσα κοµβικές αποφάσεις.

Απαιτείται άµεση δράση

Οι πόλεµοι και η κλιµατική κρίση, όπως λέει στην «Α» της Κυριακής η υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Σοφία Βούλτεψη, συνθέτουν ένα «εφιαλτικό σκηνικό». «Αν και τον τελευταίο καιρό και για καθαρά αντιπολιτευτικούς λόγους βρισκόµαστε αντιµέτωποι και µε τους... αρνητές της κλιµατικής αλλαγής, η κλιµατική κρίση είναι εδώ. Ερχεται µάλιστα να προστεθεί σε µια αφόρητη κατάσταση, καθώς ο πλανήτης υποδέχθηκε το 2024 µε... 200 πολέµους! Με αποτέλεσµα να γίνεται πραγµατικότητα ο πιο φονικός συνδυασµός: ό,τι δεν καταστρέφουν ο πόλεµος και η τροµοκρατία του τζιχαντισµού να καταστρέφεται από την κλιµατική αλλαγή», σηµειώνει. Η υφυπουργός επισηµαίνει επίσης ότι πολλοί από τους πολέµους σχετίζονται µε την κλιµατική αλλαγή και τις ελλείψεις, κυρίως σε νερό. «Χωρίς καθαρό νερό για να ξεδιψάσουν και χωρίς αρδευτικά συστήµατα για την καλλιέργεια των χωραφιών, η επισιτιστική κρίση είναι επίσης εδώ. Ετσι, όλο και περισσότεροι από τους µετανάστες που φθάνουν στην Ευρώπη προσπαθούν να ξεφύγουν από τις δραµατικές συνέπειες των πολέµων και της κλιµατικής κρίσης», αναφέρει. «Οι επιστήµονες δεν κουράζονται να επαναλαµβάνουν ότι οι ανθρώπινες µετακινήσεις από περιβαλλοντικά αίτια αναµένεται να γίνουν σε κλίµακα που δεν υπήρξε παρόµοια», υπογραµµίζει η κ. Βούλτεψη. «Ακραίες φυσικές καταστροφές, όπως σεισµοί, φωτιές, ξηρασίες, πληµµύρες, ερηµοποίηση, άνοδος της στάθµης της θάλασσας, πρόκειται να επηρεάσουν τη ζωή εκατοµµυρίων ανθρώπων και συνθέτουν ένα σκηνικό ζόφου που απαιτεί άµεση δράση», καταλήγει.

 

Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή της Κυριακής