«Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα των ρωσικών εκλογών είναι η νομιμότητα», δήλωσε ο Βλαντιμίρ Πούτιν στους κορυφαίους εκλογικούς αξιωματούχους της Ρωσίας όταν συγκεντρώθηκαν στην κατοικία του έξω από τη Μόσχα τον Νοέμβριο του 2023. «Αυτό είναι το θεμέλιο της πολιτικής σταθερότητας», είχε προσθέσει ο Ρώσος πρόεδρος. Την Κυριακή, μετά από τρεις ημέρες ψηφοφορίας, οι ίδιοι αξιωματούχοι κήρυξαν μια συντριπτική νίκη του Ρώσου προέδρου, δίνοντάς του ένα ποσοστό ρεκόρ 87% των ψήφων.

Όπως γράφει σε ανάλυσή της η ευρωπαϊκή έκδοση του Politico δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πούτιν θα χρησιμοποιήσει το αποτέλεσμα ως απόδειξη της μαζικής υποστήριξης. Αλλά μια τόσο διαστρεβλωμένη εκλογή -στην οποία όλοι οι διεκδικητές συνετρίβησαν και ακόμη και οι νεκροί μπορεί να τον ψήφισαν- κινδυνεύει να υπονομεύσει την πολιτική σταθερότητα που επιθυμεί.

Οι εκλογές αυτές αποτέλεσαν ιστορικό χαμηλό για τη μετασοβιετική Ρωσία. «Με την πάροδο των ετών, η προεδρική διοίκηση δημιούργησε όλο και πιο ευνοϊκές συνθήκες για τον εαυτό της», δήλωσε στο POLITICO ο David Kankiya, της ανεξάρτητης ομάδας παρακολούθησης Golos. «Αλλά αυτή τη φορά έφτασε σε μια άνευ προηγουμένου κορύφωση», συμπλήρωσε.

Ακόμη και χωρίς να ληφθεί υπόψη η καταστολή της αντιπολίτευσης, η ψηφοφορία ήταν η λιγότερο ανταγωνιστική στη σύγχρονη ιστορία της Ρωσίας: Μόνο τρεις υποψήφιοι του Κρεμλίνου χώρισαν τον Πούτιν από ένα ψηφοδέλτιο τύπου Στάλιν με ένα όνομα.

Ήταν επίσης η λιγότερο διαφανής: Ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξαν τόσο λίγοι ανεξάρτητοι παρατηρητές με τόσο μικρή πρόσβαση (είναι χαρακτηριστικό ότι ο επικεφαλής του Golos βρίσκεται στη φυλακή).

Και σε μια άλλη πρωτοτυπία, σε περίπου 29 περιοχές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι πιο επιρρεπείς σε διαμαρτυρίες, η ψηφοφορία πραγματοποιήθηκε ηλεκτρονικά, κάτι που περιγράφεται από ανεξάρτητους παρατηρητές εκλογών ως μέθοδος «μαύρου κουτιού» που έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει την αλλοίωση της ψήφου.

Αλλά ίσως η πιο κατάφωρη παραβίαση σε «αυτό το τοπίο παρανομίας», λέει η Ekaterina Schulmann, Ρωσίδα πολιτική αναλύτρια στο Carnegie Russia Eurasia Center στο Βερολίνο, ήταν ένας στρατός ψηφοφόρων «νεκρών ψυχών».

Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις ψήφους που προέρχονται από τα «νέα εδάφη» που κατέλαβε η Ρωσία στην Ουκρανία, όπου οι εκλογικές αρχές δήλωσαν ότι υπήρχαν περίπου 4,6 εκατομμύρια δυνητικοί ψηφοφόροι. Ο αριθμός αυτός είναι σύμφωνος με τις παλιές ουκρανικές στατιστικές από καιρό ειρήνης, αλλά δύσκολα αντιστοιχεί στον σημερινό πληθυσμό. «Είναι προφανές ότι σε περιόδους πολέμου, οι άνθρωποι σκοτώνονται, απομακρύνονται», λέει η Schulmann.

«Καθαρή φαντασία»

«Εκεί διεξάγεται ένας πόλεμος και η δημόσια εποπτεία είναι μηδενική», συμφώνησε ο Kankiya, προσθέτοντας ότι οι κάτοικοι δεν χρειάζονταν καν ρωσικό διαβατήριο για να ψηφίσουν. «Έτσι, όποιο αποτέλεσμα αποφάσισαν οι αρχές, το πήραν. Εδώ μπαίνουμε στη σφαίρα της καθαρής φαντασίας», επεσήμανε. Στη συνέχεια, υπήρχαν τα δεκάδες εκατομμύρια των κρατικών υπαλλήλων και των φοιτητών που εξαναγκάστηκαν να ψηφίσουν.

Παραδόξως, οι ουρές που παρατηρήθηκαν έξω από ορισμένα εκλογικά τμήματα την Παρασκευή - την ημέρα που οι περισσότεροι είχαν οριστεί να ψηφίσουν, προφανώς για να δοθεί περισσότερος χρόνος στους εκλογικούς υπαλλήλους να προσαρμόσουν το αποτέλεσμα σε ικανοποιητικά επίπεδα - ήταν στην πραγματικότητα μια επίδειξη ανθρώπων που «στερήθηκαν το δικαίωμα ψήφου», δήλωσε ο Kankiya. «Όπως στη σοβιετική εποχή, όταν ήσουν αναγκασμένος να ψηφίσεις, είτε το ήθελες είτε όχι», τόνισε ακόμη.

Σε όλη τη χώρα, στα εκλογικά κέντρα οι άνθρωποι ντύθηκαν με κοστούμια, προφανώς για να δώσουν λίγη χαρά στις εκλογές. Αλλά κανένα καρναβάλι ζώων δεν μπορούσε να αποσπάσει την προσοχή από τις ομάδες των πανομοιότυπα ντυμένων εργατών εργοστασίων, ψαράδων και ιππέων που εμφανίστηκαν για να ψηφίσουν ακριβώς την ίδια ώρα.

«Είμαι πεπεισμένος ότι η απόλυτη πλειοψηφία των Ρώσων δεν θα έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στα αποτελέσματα αυτής της ψηφοφορίας», υπογράμμισε ο Kankiya. Αντί για ένα μέτρο του δημόσιου αισθήματος, οι εκλογές υπό τον Πούτιν μοιάζουν με ένα πανεθνικό τεστ ετοιμότητας για τον κρατικό μηχανισμό. Και αυτή τη φορά, όπως και την προηγούμενη φορά, πέρασε. Ακόμα και στο υψηλότερο επίπεδο, κανένας από τους τρεις υποτιθέμενους αντιπάλους του Πούτιν δεν τόλμησε να προσποιηθεί έστω και ότι πήγαινε για τη νίκη.

Οι τρεις τελευταίες ημέρες της ψηφοφορίας έδωσαν στον Πούτιν τη διαβεβαίωση ότι η εξουσία είναι στη θέση της και οι Ρώσοι θα κάνουν ό,τι τους λένε. Για το Κρεμλίνο αυτό αποτελεί χρήσιμη επιβεβαίωση ενόψει των καιρών που πολλοί προβλέπουν ότι θα είναι ταραχώδεις. Τις επόμενες εβδομάδες και μήνες, ο Πούτιν θα αναθεωρήσει επίσης την κυβέρνηση, πιθανότατα προς όφελος των σκληροπυρηνικών, γράφει η πολιτική αναλύτρια Τατιάνα Στανόβαγια.

Οι διαδηλωτές και η ελίτ

Ο Πούτιν θα ξεκινήσει την πέμπτη θητεία του με φόντο τις μεγαλύτερες αντιπολεμικές διαδηλώσεις από τις αρχές του 2022. Ακολουθώντας το κάλεσμα να συγκεντρωθούν "το μεσημέρι κατά του Πούτιν", χιλιάδες Ρώσοι την Κυριακή, διασκορπισμένοι σε περίπου 95.000 εκλογικά τμήματα και πόλεις σε όλο τον κόσμο, βγήκαν σε μια επίδειξη διαφωνίας.

Έχοντας προηγηθεί οι ουρές για τον αντιπολεμικό υποψήφιο Μπόρις Ναντέζντιν και πιο πρόσφατα για την κηδεία του Αλεξέι Ναβάλνι, οι διαμαρτυρόμενοι υπογράμμισαν ότι παρά την πρωτοφανή καταστολή, η ικανότητα των Ρώσων να προβάλλουν αντίσταση δεν έχει ατροφήσει εντελώς.

«Το Κρεμλίνο έχει υποστεί τρία πλήγματα στην εικόνα του» μέσα σε μερικούς μήνες, δήλωσε ο Νικολάι Πετρόφ, σύμβουλος στο Chatham House. «Η εικόνα που ήθελε ο Πούτιν έχει καταστραφεί», είπε, αν και πρόσθεσε ότι δεν υπάρχουν ακόμη ορατές πολιτικές συνέπειες.

Σε πολλά εκλογικά κέντρα σε όλη τη χώρα, ορισμένοι προσπάθησαν επίσης να προκαλέσουν ζημιές σε κάλπες και εκλογικά κέντρα, ρίχνοντας πράσινη βαφή και μελάνι πάνω στα ψηφοδέλτια ή ανάβοντας φωτιές.

Τέλος, πολλοί Ρώσοι επέλεξαν να ακυρώσουν το ψηφοδέλτιό τους τσεκάροντας πολλά κουτάκια και προσθέτοντας τα δικά τους αντιπολεμικά μηνύματα ή γράφοντας τα ονόματα πολιτικών της αντιπολίτευσης, όπως ο Ναβάλνι.

«Το κύριο ακροατήριο του Κρεμλίνου είναι η ελίτ»

Τα μηνύματα αυτά δεν θα διαβαστούν από τον Πούτιν, αλλά θα περάσουν από τα χέρια χιλιάδων εκλογικών υπαλλήλων - και υψηλότερα. «Το κύριο ακροατήριο του Κρεμλίνου είναι η ελίτ, αυτή είναι που πρέπει να πεισθεί ότι τα τελευταία έξι χρόνια η θέση του Πούτιν δεν έχει αποδυναμωθεί, αλλά έχει γίνει ισχυρότερη», δήλωσε ο Πετρόφ.

Πρόσθεσε όμως ότι το να τους ξεγελάσουν θα είναι δύσκολο ακριβώς επειδή έχουν εμπλακεί στη νοθεία των ψήφων και επομένως γνωρίζουν σε ποιο βαθμό η επίσημη εικόνα διαφέρει από την πραγματικότητα. Ο Πούτιν, ωστόσο, δεν θα το κάνει - καθώς η συνοδεία του θα του παρουσιάσει αναμφίβολα μια άλλη εκδοχή των τριών τελευταίων ημερών.

«Εδώ είναι που θα μπορούσε να υπάρξει μεγάλο ρήγμα», λέει ο Πετρόφ. «Αντικειμενικά, οι εκλογές δεν ενίσχυσαν τη θέση του Κρεμλίνου. Αλλά υποκειμενικά, ο Πούτιν μπορεί να έχει την εντύπωση ότι απολαμβάνει την απόλυτη υποστήριξη και ότι έχει πλέον ελεύθερο πεδίο δράσης», συμπλήρωσε.

Κατά ειρωνικό τρόπο, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, ο ίδιος ο Πούτιν είναι αυτός που μπορεί να είναι ο πιο ξεγελασμένος της δικής του στημένης ψήφου, γράφει το δημοσίευμα.

«Αν η ελίτ δει ότι, υπό την πίεση του Κρεμλίνου, αναφέρουν σήμερα αριθμούς που είναι πολύ διαφορετικοί από τους πραγματικούς, θα βγάλουν τα συμπεράσματά τους», δήλωσε ο Πετρόφ. «Θα κοιτάξουν γύρω τους και θα αναρωτηθούν σε ποιον θα πρέπει να ποντάρουν ως το επόμενο αφεντικό» κατέληξε.