Η Ευρώπη βγήκε βαθιά λαβωµένη από τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο. Με τη λήξη του, στις 8 Μαΐου του 1945, οι Ευρωπαίοι έµειναν µε µια κατεστραµµένη ήπειρο, εκατοµµύρια νεκρούς, τραυµατίες και εκτοπισµένους, καθώς και βαθιές πληγές και διχασµούς. Η πορεία για την ευρωπαϊκή ενοποίηση και ολοκλήρωση δεν ήταν δεδοµένη. Το αντίθετο. Χρειάστηκε η προσπάθεια πολλών πρωτοπόρων ευρωπαϊστών, που οδηγούνταν από το όραµα της ενωµένης Ευρώπης, για να φτάσουµε στο σηµερινό κεκτηµένο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως είχε πει ο Ροµπέρ Σουµάν, «η Ευρώπη δεν θα δηµιουργηθεί διαµιάς, ούτε σε ένα συνολικό οικοδόµηµα: Θα διαµορφωθεί µέσα από συγκεκριµένα επιτεύγµατα, που θα δηµιουργήσουν πρώτα µια πραγµατική αλληλεγγύη».

Ήδη στις αρχές Απριλίου του 1949 ιδρύθηκε το ΝΑΤΟ, αρχικά µεταξύ των Ηνωµένων Πολιτειών, του Καναδά και δέκα χωρών της ∆υτικής Ευρώπης. Έναν µήνα αργότερα ιδρύθηκε και το Συµβούλιο της Ευρώπης από δέκα δυτικοευρωπαϊκά κράτη, µε σκοπό την προώθηση της δηµοκρατίας και του κράτους ∆ικαίου. Εναν χρόνο αργότερα, στις 9 Μαΐου του 1950, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, Ροµπέρ Σουµάν, πρότεινε, µε το κείµενο που έµεινε γνωστό ως η «∆ιακήρυξη Σουµάν», τη δηµιουργία µιας Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), τα µέλη της οποίας θα διαχειρίζονταν από κοινού την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα. Ο Κόνραντ Αντενάουερ, πρώτος µεταπολεµικός καγκελάριος της Οµοσπονδιακής ∆ηµοκρατίας της Γερµανίας, απάντησε θετικά στη ∆ιακήρυξη.

Η ίδρυση της ΕΚΑΧ από τα έξι ιδρυτικά µέλη της -Οµοσπονδιακή ∆ηµοκρατία της Γερµανίας, Γαλλία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Βέλγιο και Λουξεµβούργο- θεωρήθηκε το πρώτο βήµα για τη διασφάλιση µιας διαρκούς ειρήνης, γιατί καµία από τις χώρες δεν θα µπορούσε να κατασκευάσει πολεµικά όπλα και να στραφεί εναντίον των άλλων. Γι’ αυτό και η επέτειος της Ηµέρας της ∆ιακήρυξης, η 9η Μαΐου, καθιερώθηκε ως Ηµέρα της Ευρώπης.

Τα έξι ιδρυτικά µέλη σύντοµα επέκτειναν τη συνεργασία τους µε την υπογραφή δύο Συνθηκών, γνωστών και ως Συνθηκών της Ρώµης, µε τις οποίες την 1η Ιανουαρίου του 1958 ιδρύθηκαν η Ευρωπαϊκή Οικονοµική Κοινότητα (ΕΟΚ) και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατοµικής Ενέργειας (Ευρατόµ). Λίγο περισσότερο από δύο µήνες αργότερα, στις 19 Μαρτίου, πραγµατοποιήθηκε στο Στρασβούργο η πρώτη σύνοδος της Ευρωπαϊκής Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης, του µετέπειτα Ευρωκοινοβουλίου, µε πρώτο εκλεγµένο πρόεδρο τον Ροµπέρ Σουµάν.

Η διαίρεση

Ταυτόχρονα µε τις Συνθήκες της Ρώµης και την ίδρυση της ΕΟΚ, ξεκίνησε ο Ψυχρός Πόλεµος, που διαίρεσε την ευρωπαϊκή ήπειρο για περισσότερα από 40 χρόνια. Έτσι, ενώ στις 3 Μαΐου του 1960 δηµιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) για την προώθηση των οικονοµικών συναλλαγών µε χώρες εκτός της ΕΟΚ, τον Αύγουστο του 1961 η Ανατολική Γερµανία έχτισε το Τείχος του Βερολίνου, σύµβολο της διαίρεσης µεταξύ Ανατολικής και ∆υτικής Ευρώπης.

Το 1962, η ΕΟΚ έχει πλέον την πρώτη της κοινή γεωργική πολιτική. Τον Απρίλιο του 1965, µε την υπογραφή της Συνθήκης Συγχώνευσης, οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες διαθέτουν ενιαίο διοικητικό όργανο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και ενιαίο εκτελεστικό όργανο, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο. Τον Μάιο του 1968, η φοιτητική εξέγερση στο Παρίσι και άλλες πόλεις της Γαλλίας ξεσηκώνει διαµαρτυρίες και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εν µέσω του πολέµου στο Βιετνάµ. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, σοβιετικά τανκς συντρίβουν την «Άνοιξη της Πράγας», στην Τσεχοσλοβακία. Στο µεταξύ, τον Ιούλιο τα έξι ιδρυτικά µέλη της ΕΟΚ έχουν ξεκινήσει και την τελωνειακή ένωση, µε την κατάργηση των δασµών.

Το 1973, την Ευρώπη πλήττει η πετρελαϊκή κρίση από τον αραβοϊσραηλινό πόλεµο, ενώ η ΕΟΚ διευρύνεται αρχικά σε εννέα και στη συνέχεια σε 12 µέλη, µε τη δηµοκρατική και πάλι Ελλάδα του Κωνσταντίνου Καραµανλή να υπογράφει τον Μάιο του 1979 τη Συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Έναν µήνα αργότερα, τον Ιούνιο, εκλέγονται για πρώτη φορά άµεσα από τους πολίτες οι ευρωβουλευτές, οι οποίοι έως τότε διορίζονταν από τα εθνικά Κοινοβούλια.

Ενίσχυση

Ο Ιταλός πολιτικός Αλτιέρο Σπινέλι, εκ των ιδρυτών του Φεντεραλιστικού Κινήµατος, εµπνέεται την πρόταση για «Σχέδιο Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης», το Σχέδιο Σπινέλι, που υπερψηφίζεται το 1984 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το 1986 θεσπίζεται η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, η οποία τον Ιούλιο του 1987 επιταχύνει τα θεσµικά βήµατα για τη δηµιουργία µιας ενιαίας αγοράς, δίνει πιο κεντρικό ρόλο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ενισχύει τις αρµοδιότητες των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην προστασία του περιβάλλοντος. Την ίδια χρονιά εγκαινιάζεται το πρόγραµµα ανταλλαγής φοιτητών «Erasmus».

Στις 9 Νοεµβρίου του 1989 πέφτει το Τείχος του Βερολίνου, πυροδοτώντας δραµατικές αλλαγές. Η Γερµανία ενώνεται έπειτα από 40 και πλέον χρόνια και το ανατολικό τµήµα της προσχωρεί στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα τον Οκτώβριο του 1990. Στη γεωπολιτική σκηνή έρχεται η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991, απαρχή των πολέµων στα Βαλκάνια.

Ο Γάλλος πολιτικός και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζακ Ντελόρ, επικεφαλής της αποκαλούµενης Επιτροπής Ντελόρ, η οποία πρότεινε τη νοµισµατική ένωση και τη δηµιουργία του ευρώ, βλέπει το όραµά του να γίνεται πραγµατικότητα µε την επίτευξη της νοµισµατικής ένωσης το 1992, µε την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Το 1993 δηµιουργείται η ενιαία αγορά, µε τις εξής τέσσερις ελευθερίες: ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων.

Τον Μάρτιο του 1995 η Συµφωνία του Σένγκεν, που επιτρέπει τα ταξίδια χωρίς ελέγχους διαβατηρίων, τίθεται σε εφαρµογή σε επτά χώρες: Βέλγιο, Γαλλία, Γερµανία, Ισπανία, Κάτω Χώρες, Λουξεµβούργο και Πορτογαλία (έως το 2021, ο απαλλαγµένος από ελέγχους διαβατηρίων χώρος Σένγκεν θα αποτελείται από 26 χώρες). Και την 1η Ιανουαρίου του 1999 καθιερώνεται το ευρώ, αρχικά σε 11 χώρες. Η προσχώρηση της Ελλάδας στο ευρώ πραγµατοποιήθηκε µε απόφαση του Συµβουλίου ECOFIN στις 19 Ιουνίου 2000, στη Φέιρα της Πορτογαλίας.

Τον Φεβρουάριο του 2001, µε τη Συνθήκη της Νίκαιας, µεταρρυθµίζονται τα θεσµικά όργανα της Ε.Ε., ώστε να µπορεί να λετουργεί αποτελεσµατικά, έχοντας πλέον 25 κράτη-µέλη. Την 11η Σεπτεµβρίου της ίδιας χρονιάς, οι τροµοκρατικές επιθέσεις στους ∆ίδυµους Πύργους της Νέας Υόρκης θα αλλάξουν ξανά τον κόσµο.

Η κρίση

Τον ∆εκέµβριο του 2007 η Συνθήκη της Λισσαβώνας στοχεύει σε µια πιο δηµοκρατική, αποτελεσµατική και διαφανή Ε.Ε. Τον Σεπτέµβριο του 2008 ξεσπά η παγκόσµια οικονοµική κρίση, µε αφετηρία τα ενυπόθηκα δάνεια στις ΗΠΑ. Ακολουθεί µία δεκαετία κρίσης για την Ευρώπη, µε τροµοκρατικά χτυπήµατα και κρίση στο Μεταναστευτικό (στο τέλος του 2015, πάνω από 1 εκατ. αιτούντες άσυλο έχουν φτάσει στην Ευρώπη). Και τον Ιούνιο του 2016 το Ηνωµένο Βασίλειο ψηφίζει υπέρ της αποχώρησης από την Ε.Ε. Στο µεταξύ, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να διαδραµατίσει καταλυτικό ρόλο στη Συµφωνία του Παρισιού του ΟΗΕ για την κλιµατική αλλαγή, τον ∆εκέµβριο του 2015, δεσµευόµενη για την επίτευξη κλιµατικής ουδετερότητας έως το 2050.

Το Brexit γίνεται γεγονός στις 31 Ιανουαρίου του 2020, ενώ τον Απρίλιο του 2021 η Ε.Ε. εγκαινιάζει την ετήσια ∆ιάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης.

Η αντιµετώπιση της πανδηµίας του COVID-19 προκαλεί τη λήψη της µεγαλύτερης δέσµης κινήτρων που χρηµατοδοτήθηκε ποτέ από τον Προϋπολογισµό της Ε.Ε. Τις εξελίξεις ανατρέπει και πάλι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά»