Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, συναντήθηκε σήμερα, Δευτέρα (05/08), με τον Αιγύπτιο πρόεδρο, Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, στο Ελ Αλαμέιν, στη βόρεια Αίγυπτο.

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών επιβεβαίωσε τη συνάντηση στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά λεπτομέρειες των συζητήσεων δεν αποκαλύφθηκαν από καμία πλευρά.

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε, καθώς και οι δύο χώρες επιδιώκουν να συσφίξουν τους μεταξύ τους δεσμούς.

Η Τουρκία που διεκδικεί ρόλο περιφερειακής δύναμης, εργάζεται για την περαιτέρω εδραίωση των σχέσεων της με πολλές χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, ως μέρος μιας ευρύτερης διπλωματικής πρωτοβουλίας.

Η επίσκεψη του Φιντάν στην Αίγυπτο, η οποία ξεκίνησε την Κυριακή μετά από πρόσκληση του Αιγύπτιου Υπουργού Εξωτερικών του Μπαντρ Αμπντελάτι, έρχεται σε συνέχεια της συνάντησης μεταξύ του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του προέδρου της Αιγύπτου αλ-Σίσι τον περασμένο Φεβρουάριο στο Κάιρο. Στη συνάντηση αυτή οι δυο πλευρές συμφώνησαν να ανοίξουν ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις τους, μετά από μια δεκαετία έντασης.

Τι προηγήθηκε

Υπενθυμίζεται ότι η κρίση στις τουρκο-αιγυπτιακές σχέσεις ξεκίνησε το 2013, όταν ο στρατάρχης Σίσι ανάτρεψε τον προερχόμενο από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα εκλεγμένο πρόεδρο Μοχάμαντ Μόρσι, με ενθάρρυνση από τις χώρες του Περσικού Κόλπου. Ως οιονεί πάτρωνας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η Τουρκία του Ερντογάν έπαιζε έως τότε το στοίχημα της αξιοποίησης της "Αραβικής Άνοιξης” για την εγκαθίδρυση φίλιων καθεστώτων σε όλη την περιοχή.

Η πορεία επαναπροσέγγισης δρομολογήθηκε το 2021, με επαφές σε επίπεδο στελεχών των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών. Ακολούθησε η (κάθε άλλο παρά τυχαία) χειραψία των ηγετών της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν και της Αιγύπτου, Αμπντελφάταχ ελ Σίσι στην εξέδρα των επισήμων του Μουντιάλ 2022 που διοργανώθηκε στο Κατάρ και κατόπιν ανέλαβε η "διπλωματία των σεισμών”, όταν ο Αιγύπτιος υπουργός Εξωτερικών μετέβη στην Τουρκία κομίζοντας ανθρωπιστική βοήθεια την οποία ο Τούρκος ομόλογός του ανταπέδωσε λίγο αργότερα. Το συγχαρητήριο τηλεφώνημα του Σίσι προς τον Ερντογάν για την επανεκλογή του δεύτερου στις τελευταίες τουρκικές εκλογές επισφράγισε την επαναπροσέγγιση.

Οι οικονομικές σχέσεις άλλωστε είχαν μείνει άθικτες, κατά την περίοδο της πολιτικής αποξένωσης.

Το 2022 η Τουρκία αποτελούσε τον μεγαλύτερο εισαγωγέα αιγυπτιακών ειδών, συνολικής αξίας 4 δισ. δολαρίων, ενώ φέτος η αιγυπτιακή πλευρά χαλάρωσε τις απαιτήσεις βίζας για τους Τούρκους τουρίστες.

Αντιπαράθεση στην ανατολική Μεσόγειο

Σημαντικό αγκάθι στις σχέσεις των δύο χωρών παραμένει ωστόσο η Λιβύη: Στην Τρίπολη, υπάρχει μια κυβέρνηση κοντά στον Ερντογάν , ενώ στο Τομπρούκ της ανατολικής Λιβύης , κυριαρχεί ο υποστηριζόμενος από την Αίγυπτο στρατάρχης Χαφτάρ.

Σημαντική απόσταση χωρίζει επίσης την Τουρκία από την Αίγυπτο στο θέμα του φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στη διευθέτηση των ΑΟΖ των δύο χωρών.

Η Τουρκία έχειυπογράψει από το 2019 το παράνομο Τουρκολιβυκό μνημόνιο με την κυβέρνηση της Τρίπολης, για την κατανομή των ΑΟΖ, το οποίο στη συνέχεια ακυρώθηκε από το εφετείο της Τρίπολης. Παρ` όλα αυτά η Τουρκία προσπαθεί να το επιβάλει και να το θέσει σε ισχύ, πηγαίνοντας κόντρα στο διεθνές δίκαιο.

Σε δεινή θέση η Αίγυπτος και η προσέγγιση με την Τουρκία

Η Αίγυπτος βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε δεινή θέση. Ο αντίκτυπος της κρίσης των σιτηρών, η μείωση κατά 60%+ των εσόδων από τοΣουέζ, η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού της, οι μεταναστευτικές ροές που αγγίζουν τα 6-7 εκατομμύρια και η αυτονόητη πίεση που δέχεται από τον πόλεμο στη Γάζα έχουν κλονίσει τις σταθερές του καθεστώς Αλ Σίσι. Εύλογα, καθίσταται πιο ευάλωτο έναντι τρίτων.

Η προσέγγιση με την Τουρκία ενθαρρύνεται από χρηματοδότες της Αιγύπτου, όπως το Κατάρ, καθώς και από άλλες αραβικές μοναρχίες του Κόλπου.

Οι τουρκικές επενδύσεις δεν είναι ευκαταφρόνητες, ιδίως στην παρούσα συγκυρία, για την αιγυπτιακή οικονομία. Ομοίως, τυχόν συνεργασία στον τομέα του φυσικού αερίου θα προσέφερε διέξοδο στο Κάιρο και δη προς μια μεγάλη και διψασμένη αγορά, όπως η τουρκική.

Εξίσου, η επιρροή της Άγκυρας στην αφρικανική ήπειρο και ειδικότερα στο Σουδάν και στην Αιθιοπία, δεν περνάει απαρατήρητη. Είναι σημαντικό για το Κάιρο να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στον περίγυρό του, γιατί επηρεάζει μεταξύ άλλων και τα μεταναστευτικά ρεύματα που καταλήγουν στην Αίγυπτο.

Τέλος, η πιθανότητα συνεργειών σε αμυντικό επίπεδο είναι υπαρκτή, με το μεγάλο πλεονέκτημα της Τουρκίας να είναι η επένδυση των τελευταίων δεκαετιών στην εγχώρια βιομηχανία και στη δυνατότητα πώλησης οπλικών συστημάτων.

Σε ότι αφορά τις σχέσεις Τουρκίας- ΗΠΑ, η προσέγγιση με την Αίγυπτο εξυπηρετεί το νέο αφήγημα περί εποικοδομητικού ρόλου και διάθεσης γεφύρωσης, αν όχι διευθέτησης, των διαφορών με τους γείτονες, χάριν της περιφερειακής σταθερότητας.

Το ερώτημα είναι τώρα αν θα καταφέρει η Τουρκία να παρασύρει την Αίγυπτο στη δική της πολιτική και κυρίως αν το Κάιρο θα συνεχίσει να υποστηρίζει σθεναρά τις ελληνικές θέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο…