Σε μια κίνηση με πρώτιστα πολιτικό αντίκτυπο, η διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας σε χώρες της Ε.Ε. τερματίστηκε την 1η Ιανουαρίου για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, με το BBC να χαρακτηρίζει την εξέλιξη ως το τέλος μιας εποχής κατά την οποία η Ευρωπαϊκή Ενωση εφοδιαζόταν με το φθηνό ρωσικό αέριο.

Η συμφωνία διαμετακόμισης μεταξύ της Gazprom και της ουκρανικής Naftogaz, που είχε υπογραφεί το 2019 και είχε ισχύ πέντε χρόνων, έληξε την 31η Δεκεμβρίου του 2024, με την Ουκρανία να έχει δηλώσει κατ’ επανάληψη ότι όσο διαρκεί ο πόλεμος δεν θα υπάρξει ανανέωση. Το Κίεβο -παρά τις απώλειες από τα έσοδα που θα έχει, ως χώρα transit, της τάξης του 1 δισ., όπως αναφέρει το Reuters- εκτιμά ότι οι απώλειες θα είναι δυσανάλογα μεγαλύτερες για τη Μόσχα, ειδικά στην προσπάθεια χρηματοδότησης της πολεμικής της προσπάθειας. Οπως το έθεσε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι: «Δεν θα επιτρέψουμε στη Ρωσία να κερδίσει επιπλέον δισεκατομμύρια πάνω στο δικό μας αίμα».

Στο... κόκκινο

Αλλωστε, η Gazprom κατέγραψε το 2023 ζημίες ύψους 5,5 δισ. δολαρίων το 2023, με τον ισολογισμό της να είναι στο «κόκκινο» για πρώτη φορά τα τελευταία 20 χρόνια, καθώς μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θέσει στο επίκεντρο την απεξάρτησή της από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους. Ενδεικτικά, το μερίδιο του ρωσικού φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά έχει μειωθεί από περίπου 35% σε σχεδόν 8%. Κατ’ αντιστοιχία, η ποσότητα που διαπερνούσε τον αγωγό που περνούσε μέσω ουκρανικού εδάφους για να καταλήξει σε Σλοβακία, Ουγγαρία και Ρουμανία είχε πέσει στα 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, από τα 65 δισ. κ.μ. στα οποία ανερχόταν όταν η σύμβαση που «εξέπνευσε» ετίθετο σε ισχύ, το 2020.

Πλέον, από τους τέσσερις αγωγούς ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, ο μόνος του οποίου η στρόφιγγα παραμένει ανοιχτή είναι ο TurkStream, που στέλνει το φυσικό αέριο μέσω Τουρκίας σε Ουγγαρία και Σερβία. Από τα παραπάνω δεδομένα γίνεται μεν αντιληπτό ότι η εξάρτηση της Ευρώπης έχει μειωθεί, δεν έχει εκμηδενιστεί όμως, ενώ ορισμένες χώρες συνέχιζαν μέχρι και σήμερα να βασίζονται σε σημαντικό βαθμό για την ενεργειακή τους αυτάρκεια στους πόρους της Μόσχας. Αυτό που πλέον οι -έτοιμες, σύμφωνα με τη δήλωση της Κομισιόν, για την εν λόγω εξέλιξη- Βρυξέλλες αναζητούν είναι να καλυφθεί το 5% του αερίου που «χάνεται» ως απόρροια της λήξης της συμφωνίας

Αλλαγή πλάνων

Η διακλάδωση του αγωγού αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό και τους μεγαλύτερους χαμένους από την απόφαση του Κιέβου: Σλοβακία, Ουγγαρία και Αυστρία πλήττονται ιδιαίτερα από αυτή την εξέλιξη, καθώς η Μπρατισλάβα μέχρι τώρα εισήγε από τη Ρωσία το 90% του αερίου που χρησιμοποιεί, ενώ η Βουδαπέστη λίγο κάτω από το 50%. Την ίδια ώρα, η Αυστρία εισήγε σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν το αέριό της από τη Μόσχα, με την Gazprom να ανακοινώνει τη διακοπή παροχής τον Νοέμβριο και με την αυστριακή εταιρεία παροχής ενέργειας OMV να τερματίζει τη σύμβασή της με τον ρωσικό κολοσσό τον Δεκέμβριο, ανακοινώνοντας πως θα προχωρήσει στην εισαγωγή αερίου από τη Γερμανία, την Ολλανδία και την Ιταλία.

Σε κάθε περίπτωση, ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, εμφανίστηκε να αντιδρά πιο θερμά απέναντι στην απόφαση της Ουκρανίας να μην ανανεώσει τη σύμβαση, λέγοντας πως η απόφαση αυτή θα είχε «δραστικές» επιπτώσεις στους Ευρωπαίους και όχι στη Ρωσία, ενώ απείλησε πως θα διακόψει την εξαγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προς το Κίεβο (το οποίο εισάγει από εκεί το 19% της ενέργειας). Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στη Μολδαβία, η οποία δεν είναι κράτος-μέλος της Ε.Ε., αλλά πλήττεται ιδιαίτερα από την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί. Η Ρωσία παρέχει στη Μολδαβία περίπου 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, το οποίο, μέσω της Ουκρανίας, εισέρχεται στη φιλορωσική, αποσχισθείσα από τη Μολδαβία, περιοχή της Υπερδνειστερίας, με προβλήματα στη θέρμανση να παρατηρούνται ήδη άμα τη αφίξει του νέου έτους.

Ανησυχία

Οι εξελίξεις αυτές σαφώς οδηγούν την Ευρώπη στο να βασιστεί περαιτέρω το ενεργειακό της μείγμα στο LNG, το οποίο, πάντως, είναι πιο ακριβό, τόσο λόγω επεξεργασίας του όσο και λόγω του μεγάλου ανταγωνισμού με την Ασία. Ετσι, τα προθεσμιακά συμβόλαια για τη «γηραιά ήπειρο» έφτασαν μέχρι και τα 50 ευρώ/μεγαβατώρα (η υψηλότερη τιμή τον τελευταίο μήνα), ενώ υπάρχει ανησυχία για τα αποθέματα φυσικού αερίου, αλλά και για τις προοπτικές ο χειμώνας να είναι πιο «βαρύς» σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Κατά συνέπεια, αν υπάρχει μια μεγάλη ωφελημένη, αυτή είναι η Ουάσινγκτον, που αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγέα LNG στην Ευρώπη, την ώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί με δασμούς τα ευρωπαϊκά προϊόντα, αν δεν γίνουν «μεγάλες αγορές του αμερικανικού πετρελαίου και του φυσικού αερίου».

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά