Σε µια νέα εποχή φιλοδοξεί να περάσει η Ευρωπαϊκή Ενωση, µε την Κοµισιόν να παρουσιάζει ενόψει της Συνόδου Κορυφής που έλαβε χώρα την περασμένη εβδοµάδα τη Λευκή Βίβλο για την Ευρωπαϊκή Αµυνα και το σχέδιο «ReArmEurope / Readiness 2030».

Με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να δηλώνει πως «η αρχιτεκτονική ασφαλείας στην οποία βασιστήκαµε δεν µπορεί πλέον να θεωρείται δεδοµένη», πρόκειται για έναν «οδικό χάρτη» που συνίσταται σε συγκεκριµένες επιλογές: αυξηµένες αµυντικές δαπάνες, ενίσχυση της ευρωπαϊκής βιοµηχανίας, συνέχιση της στήριξης της Ουκρανίας και κάλυψη των κενών σε αµυντικές δυνατότητες µε παράλληλη έµφαση στην καινοτοµία.

*Διαβάστε ακόμα: Φον ντερ Λάιεν: Tο σχέδιο 800 δισ. για την άμυνα της ΕΕ - Ενίσχυση της ευρωπαϊκής ετοιμότητας για τα χειρότερα σενάρια

Οι 3 πηγές χρηματοδότησης για την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Άμυνας - Τι προβλέπεται για τη ρήτρα διαφυγής και το ταμείο των 150 δισ.

Στην πράξη, η Κοµισιόν, υπό το φως του πολέµου στην Ουκρανία και της ρωσικής επιθετικότητας, αλλά και των παγκόσµιων προκλήσεων (αναθεώρηση της αµερικανικής «υπερβολικής δέσµευσης», Κίνα, Μέση Ανατολή κ.ά.), καλεί τα κράτη-µέλη να «ρίξουν» 800 δισ. ευρώ στον τοµέα της άµυνας, σε ένα σχέδιο που µοιάζει φιλόδοξο και σε έναν τοµέα κατεξοχήν διακυβερνητικό, όπως η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφαλείας, µε όσες δυσκολίες βέβαια συνεπάγεται αυτό. Υπενθυµίζεται πως οι πόροι θα προέλθουν από τρεις διαφορετικές πηγές:

- Χρηµατοδότηση από εθνικούς πόρους (αύξηση αµυντικών δαπανών και ενεργοποίηση ρήτρας διαφυγής ως γενική αρχή, σε µια περίοδο 4 ετών και σε ποσοστό που φτάνει µέχρι το 1,5% του ΑΕΠ για κάθε χρόνο ενεργοποίησής της).

- Αντληση από την Κοµισιόν κεφαλαίων ύψους 150 δισ. µέσω του κοινού ταµείου SAFE (Security Action For Europe), δίνοντας έµφαση στη µαζική αγορά οπλισµών, µε σαφή προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή αµυντική βιοµηχανία. Τα κράτη-µέλη µπορούν να κάνουν χρήση του χρηµατοδοτικού εργαλείου, το οποίο θα είναι δάνειο µε ανταγωνιστικούς όρους, µε καταληκτική ηµεροµηνία αίτησης την 30ή/6/2027 και απελευθέρωση των πόρων µέχρι το 2030. Η αποπληρωµή στην Κοµισιόν πρέπει να γίνει µέσα σε 45 χρόνια, όπως ανέφερε το Politico.

- Αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων µε την επιτάχυνση της Eνωσης Αποταµιεύσεων και Επενδύσεων.

Το... γαλλικό άρωμα και το «παράθυρο» για την Τουρκία

Αναλύοντας τα όσα αναφέρονται, δεν µπορεί κανείς παρά να συµφωνήσει πως υπάρχει ένα… γαλλικό άρωµα σε κρίσιµα σηµεία, την ώρα που και η πολωνική φωνή ακούγεται καθαρά σε µια απόφαση του κατεξοχήν υπερεθνικού οργάνου της Ε.Ε.

Ως προς το Παρίσι, η κατίσχυση της άποψης «αγοράζουµε ευρωπαϊκά», όπως είπε και η πρόεδρος της Επιτροπής, είναι σαφές πως εξυπηρετεί πρωτίστως τη γαλλική θέση, µε το ταµείο SAFE να φαίνεται πως είναι κοντά στα «θέλω» µίας από τις µεγαλύτερες παραγωγούς όπλων εντός Ε.Ε. Σε µια έµµεση, αλλά σαφή αναφορά στις ΗΠΑ και στην ανάγκη απεξάρτησης, δεν είναι τυχαίος ο παραλληλισµός της Ε.Ε. µε την Ουκρανία από την Κάγια Κάλας: «Χρησιµοποιούν όπλα που δεν παράγονται στην Ουκρανία και υπάρχουν µερικές φορές περιορισµοί. Oι Eνοπλες ∆υνάµεις πρέπει να έχουν ελεύθερα τα χέρια τους».

Eτσι, οι πόροι του SAFE κατευθύνονται αποκλειστικά σε κράτη-µέλη της Ε.Ε., αλλά και για κοινές συµβάσεις µε χώρες που ανήκουν στον ΕΟΧ/ΕΖΕΣ (Ευρωπαϊκό Οικονοµικό Χώρο / Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών), αλλά και την Ουκρανία. Aρα, επεκτείνονται σε σχέδια όπου µετέχουν η Νορβηγία, η Ελβετία, το Λιχτενστάιν και η Ισλανδία, µε την προϋπόθεση πως το 65% των οπλικών συστηµάτων θα κατασκευάζεται εντός Ε.Ε. Εκτός, λοιπόν, µένουν ΗΠΑ, Βρετανία και Τουρκία, όπως έγραψαν και οι «Financial Times», µε την πρόβλεψη για την Αγκυρα να έρχεται σε αντίθεση µε όσους διατείνονταν πως έχει δεδοµένο και δεσπόζοντα ρόλο στην ευρωπαϊκή άµυνα.

Σαφώς υπάρχουν «παράθυρα». Αλλωστε, η χρηµατοδότηση µπορεί να αφορά και συµπαραγωγή µε «οµονοούσες» χώρες, όπως κράτη-υποψήφια µέλη (π.χ. η Τουρκία και η Σερβία), αλλά «και τρίτες χώρες µε τις οποίες η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει συνάψει εταιρική σχέση ασφάλειας και άµυνας». Μέχρι τώρα έχουν συναφθεί µε έξι χώρες: Νορβηγία, Μολδαβία, Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Αλβανία και Βόρεια Μακεδονία. Αυτό θα µπορούσε, δε, να είναι ιδιαίτερα σηµαντικό για τη Βρετανία, που έχει ιδιαίτερο ρόλο στις συνέργειες της ευρωπαϊκής αµυντικής βιοµηχανίας, ωστόσο δεν «κέρδισε» τη «µάχη» οι εταιρείες της να λογίζονται µέρος της Ε.Ε.

Ενα άλλο «παράθυρο» που δίνει ρόλο στην Τουρκία αφορά την κοινή χρηµατοδότηση projects για την άµυνα, αν αφορούν νοµική οντότητα σε ευρωπαϊκό έδαφος που ελέγχεται από τρίτη χώρα ή από εταιρεία αυτής (π.χ., η αγορά της ιταλικής Piaggio Aerospace από την Baykar).

Ο «φάκελος ΗΠΑ» και η «Ασπίδα» της Πολωνίας - Τα «ψιλά γράμματα» για τη ρήτρα διαφυγής

Μείζον θέµα είναι οι ΗΠΑ: πόροι από τις Βρυξέλλες δεν θα δαπανώνται για την αγορά συστοιχιών Patriot ή των F-35, µε το περιοδικό «Time», άλλωστε, να αναφέρει πως υπάρχουν δεύτερες σκέψεις για την αγορά του µαχητικού 5ης γενιάς από χώρες όπως η Πορτογαλία εξαιτίας των επιλογών Τραµπ. Ο Μακρόν, άλλωστε, ήταν ευθύς επ’ αυτού: «Σε όσους αγοράζουν Patriots πρέπει να προσφέρουµε τον γαλλοϊταλικό SAMP/T νέας γενιάς. Σε όσους αγοράζουν τα F-35 πρέπει να προσφέρουµε τα Rafale».

Από το κάδρο δεν πρέπει να βγαίνει και η Πολωνία, που διεκδικεί πρωταγωνιστικό ρόλο, µε τη Λευκή Βίβλο να κάνει λόγο για µια ολοκληρωµένη «Ασπίδα στα Ανατολικά Σύνορα» (Eastern Border Shield), αναφερόµενη στην ενίσχυση των χερσαίων συνόρων µε τη Ρωσία και τη Λευκορωσία.

Κρίσιµη, τέλος, και θολή είναι η αναφορά στη ρήτρα διαφυγής. Εν προκειµένω -και µέχρι να γίνουν γνωστές τεχνικές λεπτοµέρειες-, σηµειώνεται πως µπορεί να υπάρξει απόκλιση µέχρι και 1,5% του ΑΕΠ από τους στόχους του Συµφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Οι κανόνες, όµως, που θέλουν το κάθε κράτος-µέλος µε χρέος πάνω από 60% να το µειώνει κατά τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ ετησίως και το έλλειµµά του κατ’ ανώτερο στο 3% του ΑΕΠ εξακολουθούν να ισχύουν, γεγονός που σηµαίνει ότι πρέπει να συνεχίζουν να µειώνουν τις υπόλοιπες δαπάνες, πλην των αµυντικών, για να διατηρούν τη δηµοσιονοµική ισορροπία.

Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 22/3