Μια σηµαντική εξέλιξη έλαβε χώρα για το ευρύτερο περιβάλλον ασφαλείας στα Βαλκάνια, καθώς υπεγράφη πριν από λίγες µέρες στα Τίρανα διακήρυξη για την αµυντική συνεργασία µεταξύ Κροατίας, Αλβανίας και Κοσσυφοπεδίου. Tα συµβαλλόµενα µέρη υποστηρίζουν ότι πρόκειται για µια συµφωνία που θα ενισχύσει την περιφερειακή σταθερότητα, µε τον Αλβανό υπουργό Αµυνας, Πίρο Βένγκου, να επισηµαίνει πως πρόκειται για ένα «µήνυµα προς όσους επιδιώκουν να απειλήσουν την περιοχή».

Σύµφωνα, δε, µε όσα προβλέπονται από το κείµενο που συνυπέγραψαν οι υπουργοί Αµυνας των Τιράνων, του Ζάγκρεµπ και της Πρίστινας, δίνεται έµφαση «στην οικοδόµηση των αµυντικών ικανοτήτων και της αµυντικής βιοµηχανίας, στην αύξηση της διαλειτουργικότητας (σ.σ. των Ενόπλων ∆υνάµεων και των εξοπλισµών τους) µέσω επιµόρφωσης, εκπαίδευσης και (στρατιωτικών) γυµνασίων, στην αντιµετώπιση υβριδικών απειλών και στην ενίσχυση της στρατηγικής αξιοπιστίας, στην παροχή πλήρους στήριξης για την ευρωατλαντική και αµυντική περιφερειακή ολοκλήρωση».

Αξίζει να σηµειωθεί πως πρόκειται για ένα κείµενο το οποίο υπογράφεται µεταξύ δύο κρατών-µελών του ΝΑΤΟ, µε το ένα (η Κροατία) να είναι και στην Ε.Ε., µε το Κόσοβο πλέον να έρχεται σαφώς ένα βήµα πιο κοντά στους ευρωατλαντικούς θεσµούς. Μάλιστα, δεν πρέπει να αποκλείεται στην εν λόγω σύµπραξη να ενταχθεί και η Βουλγαρία, όπως ανέφερε και κροατικό δηµοσίευµα της «Vecernji list», κάτι που δεδοµένα µπορεί να ερµηνευθεί ως συγκρότηση ενός µικρότερου, «βαλκανικού ΝΑΤΟ», µε δεδοµένο το σχέδιο επανεξοπλισµού της Ευρώπης και της προτεραιότητας στην αµυντική της βιοµηχανία (ReArm Europe), αλλά και τις πιθανές αλλαγές που φέρνει στο ΝΑΤΟ η προεδρία Τραµπ.

Οι επικρίσεις από τη Σερβία - «Τροφοδοτούν κούρσα εξοπλισμών στα Βαλκάνια»

Το ενδεχόµενο, δε, να προστεθούν και άλλα κράτη στην τριµερή συνεργασία δεν αποκλείει ούτε ο Κροάτης υπουργός Αµυνας, Ιβάν Ανουσιτς, που απάντησε επίσης σε επικρίσεις που εκφράστηκαν από τη Σερβία, λέγοντας πως «έχει περάσει ο καιρός που ρωτούσαµε το Βελιγράδι τι πρόκειται να κάνουµε». Οπως είναι λογικό, η συγκεκριµένη πρωτοβουλία προκάλεσε την αντίδραση της Σερβίας, µε τον Αλεξάνταρ Βούτσιτς να δηλώνει µετά τη συνάντησή του µε τον γενικό γραµµατέα του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ότι η Αλβανία και η Κροατία τροφοδοτούν µια «κούρσα εξοπλισµών» στην περιοχή, τονίζοντας πως η τριµερής παραβιάζει µια «υποπεριφερειακή» συµφωνία ελέγχου όπλων, που υπεγράφη το 1996. Το σερβικό ΥΠ.ΕΞ. αντίστοιχα βλέπει µια «προσπάθεια αποµόνωσης» του Βελιγραδίου και µια προσπάθεια ενίσχυσης «των παραστρατιωτικών δοµών στη νότια σερβική επαρχία (σ.σ. στο Κόσοβο, το οποίο ως γνωστόν η Σερβία δεν αναγνωρίζει ως ανεξάρτητο)». Την ίδια ώρα, δε, όπως ανέφεραν σερβικά ΜΜΕ, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο σύµµαχός του Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορµπαν είχαν συνοµιλίες για µια παρόµοια διµερή στρατιωτική συµφωνία µεταξύ των δύο χωρών.

Σε δήλωσή του για το θέµα, ο Σέρβος ΥΠ.ΕΞ., Μάρκο Τζούριτς, απάντησε θετικά, αναφέροντας πως «αυτή η συµµαχία έρχεται ως αποτέλεσµα των καλών σχέσεων µε την Ουγγαρία τα τελευταία 12 χρόνια». Εξετάζοντας πιο αναλυτικά τους πιθανούς στόχους των µερών που συνυπέγραψαν τη διακήρυξη των Τιράνων, ιδιαίτερη σηµασία πρέπει να δοθεί στην πιο ισχυρή πλευρά της τριµερούς, ήτοι την Κροατία. Ούσα η µόνη εκ των τριών µε ταυτόχρονη παρουσία και στους δύο ευρωατλαντικούς θεσµούς, η Κροατία βλέπει ιδίως στο Κόσοβο πιθανώς µια αγορά για τη διάθεση όπλων που παράγει η αµυντική της βιοµηχανία. Οπως το έθεσε ο Κροάτης εµπειρογνώµονας σε θέµατα άµυνας και ασφάλειας, Igor Tabak, µιλώντας στο Euronews: «Επειδή η Κροατία σκέφτεται να αναβαθµίσει την αµυντική της βιοµηχανία, που σχετίζεται µε το σχέδιο ReArm της Ε.Ε., αν καταφέρουµε να δηµιουργήσουµε κάποια πρόσθετη παραγωγή, θα χρειαστούµε νέες αγορές», σηµειώνοντας πως το Ζάγκρεµπ θα ήθελε να έχει ένα «στήριγµα», «εάν το Κοσσυφοπέδιο κάπου στο µέλλον αρχίσει να δηµιουργεί στρατό».

Αύξηση δαπανών

Σηµειώνεται βέβαια πως τόσο η Σερβία όσο και η Κροατία έχουν συνάψει ένα αντίστοιχο σύµφωνο για τον έλεγχο εξοπλισµών από το 2010, µε τις δύο χώρες πάντως τα τελευταία χρόνια να έχουν µπει στη διαδικασία να αποκτήσουν νέα οπλικά συστήµατα, όπως αναφέρουν διεθνή ΜΜΕ. Από το κάδρο δεν πρέπει να βγαίνει και το Κόσοβο, µε τον πρωθυπουργό, Αλµπιν Κούρτι, να αυξάνει σταθερά από το 2021 τις αµυντικές δαπάνες και να εξαγγέλλει αύξηση 60% εντός της επόµενης τετραετίας. Σύµφωνα µε τον σχεδιασµό, θα εστιάσει στην αγορά ελικοπτέρων Black Hawk, ενώ θα δώσει βάρος και στην οικοδόµηση εργοστασίων που θα κατασκευάζουν πυροµαχικά και µη επανδρωµένα αεροσκάφη.

Το 2023, η Πρίστινα αγόρασε µια παρτίδα τουρκικών µη επανδρωµένων αεροσκαφών Bayraktar και πέρυσι απέκτησε αντιαρµατικούς πυραύλους Javelin, έναντι 75 εκατοµµυρίων δολαρίων. Αξίζει να αναφερθεί πως στο βόρειο Κόσοβο διατηρείται ΝΑΤΟϊκή δύναµη 4.000 ανδρών, µε την περιοχή να έχει γίνει εστία εντάσεων την τελευταία διετία. Μια «συµφωνία κυρίων» µεταξύ Βελιγραδίου - Πρίστινας κατόπιν ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας το 2023 δεν οδηγεί στην αναγνώριση του Κοσόβου από τη Σερβία, ωστόσο, µεταξύ άλλων, καλεί την τελευταία να µην παρεµποδίσει την ένταξη του πρώτου σε διεθνείς οργανισµούς. Παράλληλα, καλεί το Κόσοβο να «διασφαλίσει ένα κατάλληλο επίπεδο αυτοδιαχείρισης» για τη σερβική κοινότητα που ζει στο έδαφός του.

Δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Απογευματινή