του Γιώργου Τζογόπουλου 

Περίπου ενάμιση μήνα πριν ορκιστεί και διαδεχθεί τυπικά τον Μπαράκ Ομπάμα, ο Αμερικανός νέος πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, προσπαθεί να επιλέξει τους συνεργάτες του για να θέσει τις βάσεις μιας νέας, πιθανώς, πολιτικής. Μέχρι στιγμής δείχνει πως επιθυμεί να συνδυάσει την περισσότερο σκληρή και διαφορετική από τα τετριμμένα γραμμή με την περισσότερο παραδοσιακή σε ό,τι αφορά τα δεδομένα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

Αναφορικά με τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, η επιλογή των προσώπων έχει σημασία κυρίως για τρεις λόγους. Πρώτον, για τη θέση τους σχετικά με το ελληνικό χρέος, δεύτερον, για τη στρατηγική αντίληψή τους απέναντι στην Τουρκία και, τρίτον, για την πολιτική τους αναφορικά με τις διατλαντικές σχέσεις. Βέβαια, όση σημασία και αν έχουν τα πρόσωπα που πλαισιώνουν και θα πλαισιώσουν τον Τραμπ, ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος θα είναι αυτός που θα αποφασίζει τελικά.

Για την Ευρωπαϊκή Ενωση το αποτέλεσμα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών της 8ης Νοεμβρίου είναι αρνητικό. Από τα κράτη-μέλη, μόνο η Ουγγαρία επιθυμούσε νίκη του Τραμπ. Ωστόσο, το τελευταίο που, αυτή τη στιγμή, χρειάζεται η Ευρώπη είναι μια κρίση στις διατλαντικές σχέσεις, η οποία θα προστεθεί στα προβλήματα που ήδη αντιμετωπίζει. Ο Τραμπ, όμως, δεν δείχνει να την υπολογίζει πολύ. Ούτε τον ρόλο της στη διεθνή σκηνή αναγνωρίζει ούτε πιστεύει ιδιαίτερα στο εγχείρημα της περαιτέρω ευρωπαϊκής ενοποίησης. Για αυτό, άλλωστε, είχε στηρίξει το Brexit πριν από το βρετανικό δημοψήφισμα.

Ευρωπαίοι βετεράνοι πολιτικοί, όπως ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, θεωρούν την επόμενη ημέρα εξαιρετικά δύσκολη λόγω Τραμπ. Αντίθετα, η Γερμανίδα καγκελάριος, Αγκελα Μέρκελ, γνωρίζει ότι θα κληθεί να συνεργαστεί με τον Αμερικανό νέο πρόεδρο, για αυτό και έσπευσε να τον συγχαρεί προσβλέποντας σε αρμονική συνεργασία.

 Μιτ Ρόμνεϊ Ενα μεγάλο ερώτημα

Aν ο Μιτ Ρόμνεϊ αναλάβει τη θέση του υπουργού Εξωτερικών, θεωρείται πιθανό να μη δει με καλό μάτι τις πρακτικές Ερντογάν εντός Τουρκίας. Από την προεκλογική περίοδο του 2012 είχε διαφωνήσει με τον τρόπο που ο Ομπάμα χειριζόταν το θέμα της Τουρκίας. Σε συνέντευξή του τότε είχε αναφέρει ότι ο Ερντογάν δεν ανήκει στους ηγέτες τους οποίους εμπιστεύεται. Πριν από τέσσερα χρόνια, ο Ρόμνεϊ είχε πολύ κακή εντύπωση και για την Ελλάδα. Πολύ συχνά, μάλιστα, συνέκρινε τις οικονομικές πολιτικές του Ομπάμα με τις ελληνικές, για να του ασκεί κριτική. Επειδή, πάντως, οι περισσότερες τοποθετήσεις του Ρόμνεϊ είχαν γίνει πριν από τέσσερα χρόνια, πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί για το πώς μπορεί να κινηθεί ως υπουργός Εξωτερικών.

Μάικ Πενς Ηπιος, αλλά φιλότουρκος

 

Ο Μάικ Πενς, ο οποίος θα είναι ο αντιπρόεδρος στη νέα αμερικανική κυβέρνηση, θεωρείται περισσότερο ήπιος και μετρημένος και έχει μεγάλη εμπειρία από την πολιτική. Σύμφωνα με τους «New York Times», θα αποτελέσει τη γέφυρα μεταξύ του εκκεντρικού νέου προέδρου και της συστημικής ελίτ εντός των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Πενς υιοθετεί το σύνθημα ότι «είναι ανάγκη να ξαναγίνει η Αμερική μεγάλη». Επίσης, αποδίδει μεγάλη σημασία στη στρατηγική συνεργασία της χώρας του με την Τουρκία. Μιλώντας στην εφημερίδα «Hurriyet» μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος των εκλογών, είπε ότι επιθυμεί να συμβάλει άμεσα στη βελτίωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Ακόμη, τόνισε ότι η Αγκυρα είναι στρατηγικά ο πιο σημαντικός σύμμαχος της Ουάσινγκτον στην περιοχή. Τον Σεπτέμβριο, πάντως, είχε συναντήσει στη Νέα Υόρκη τον Αρχιεπίσκοπο Δημήτριο, με τον οποίο είχαν συζητήσει διάφορα θέματα. Σύμφωνα με τον «Εθνικό Κήρυκα», τότε είχε δείξει ενδιαφέρον για την Ορθοδοξία.

 Μάικλ Φλιν Υποστηρικτής του Ταγίπ

 

Επικεφαλής για θέματα εθνικής ασφαλείας κατά τη διακυβέρνηση Τραμπ θα είναι ο Μάικλ Φλιν. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία, ο Φλιν είχε πει ότι ίσως η πρωτοβουλία θα «έπρεπε να χειροκροτηθεί». Ωστόσο, στη συνέχεια άλλαξε γνώμη, καθώς έχει γραφτεί ότι μια εταιρεία του για θέματα ασφάλειας συνεργάζεται με μια αντίστοιχη ολλανδική, η οποία έχει στενές σχέσεις με την κυβέρνηση Ερντογάν. Ετσι, λοιπόν, ενώ αρχικά ο Φλιν αποκαλούσε τον Τούρκο πρόεδρο ισλαμιστή, μετά την 8η Νοεμβρίου έγραψε άρθρο προς υποστήριξη της Αγκυρας. Ο χαρακτηριστικός τίτλος είναι: «Ο σύμμαχός μας στην Τουρκία βρίσκεται σε κρίση και χρειάζεται την υποστήριξή μας». Στο άρθρο δεν υπάρχει αναφορά στην Ελλάδα.

Ουαλίντ Φέιρς Ο πολέμιος του Γκιουλέν

 Ο Ουαλίντ Φέιρς θα έχει κομβικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, καθώς θα είναι ο σύμβουλος του Ντόναλντ Τραμπ για θέματα Μέσης Ανατολής. Στο πλαίσιο αυτό, έχει αναφερθεί στο παρελθόν στην Τουρκία, εκφράζοντας την αντίθεσή του στις δωρεές της ομάδας Γκιουλέν προς τη Χίλαρι Κλίντον και το Ιδρυμα Κλίντον.

Επίσης, έχει χαρακτηρίσει το PKK τρομοκρατική οργάνωση και έχει δεσμευθεί να συνεργαστεί στενά με την Αγκυρα. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί πως κάποιοι δημοσιογράφοι στην Τουρκία ελπίζουν πως ο Φέιρς θα πιέσει ώστε να πραγματοποιηθεί η έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν. Η εφημερίδα «Daily Sabah», για παράδειγμα, θέτει ευθέως το ερώτημα.

 Tζορτζ Παπαδόπουλος Υπέρμαχος της Ελλάδας

Ο Τζορτζ Παπαδόπουλος είναι ο σύμβουλος εκείνος του Τραμπ που θεωρείται ότι μπορεί να υπερασπιστεί καλύτερα τις θέσεις της Ελλάδας, όχι λόγω καταγωγής, αλλά λόγω ιδεολογίας. Ο Παπαδόπουλος δεν εμπιστεύεται την Τουρκία. Θεωρεί τη χώρα ασταθή. Για τον λόγο αυτό προκρίνει την ενεργειακή συνεργασία στο τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ. Εκτιμά πως με τον τρόπο αυτό μπορεί να αποφευχθεί ο κίνδυνος των διαρκών διαπραγματεύσεων με τον Ερντογάν. Επίσης, κατά την άποψή του, το Κυπριακό δεν πρόκειται να επιλυθεί αν ο πρόεδρος της Τουρκίας πετύχει όσα θέλει στα ενεργειακά θέματα, σε αρχικό στάδιο. Η Αγκυρα θα πρέπει να έχει εμπλοκή μόνο αν πρώτα δείξει διάθεση επίλυσης του Κυπριακού με ειλικρινή διάθεση. Σε διαφορετική περίπτωση, ο Ερντογάν δεν θα έχει λόγο να συνεργαστεί. Υπέρ των ελληνικών ζητημάτων εκτιμάται ότι θα τοποθετείται -όσο υπάρχει δυνατότητα- και ο νέος προσωπάρχης του Λευκού Οίκου, Ράινς Πρίμπους. Ο Πρίμπους δεν είναι άγνωστος στην ελληνοαμερικανική κοινότητα.

Κάρτερ Πέιτζ - Ο θαυμαστής του Πούτιν

 

Σε επίπεδο συμβούλων για θέματα εξωτερικής πολιτικής ισχυρό λόγο στο στρατόπεδο του Τραμπ θα έχει ο Κάρτερ Πέιτζ. O Πέιτζ είναι ο ιθύνων νους της θεωρητικά φιλορωσικής προσέγγισης του προέδρου των Ρεπουμπλικάνων. Tα περισσότερα από όσα έχουν γραφτεί για αυτόν αφορούν τα σχόλιά του για τον πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν. Παρ’ όλα αυτά, πριν από περίπου δώδεκα χρόνια είχε εργαστεί για μια σημαντική αμερικανική δεξαμενή σκέψης. Στις μελέτες του είχε τότε εστιάσει στον ρόλο της Τουρκίας ως κέντρου μεταφοράς από την Κασπία Θάλασσα προς την Ευρώπη. Επρόκειτο για την περίοδο εκείνη που ο Ερντογάν είχε μόλις γίνει πρωθυπουργός στην Τουρκία και θεωρούνταν αξιόπιστος εταίρος.

Εκτός ατζέντας έως τώρα η χώρα μας

Οχι μόνο η Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και το ΝΑΤΟ δεν είδε με καλό μάτι την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Αμερικανός νέος πρόεδρος θεωρεί τη Βορειοατλαντική Συμμαχία «αναχρονιστική». Αυτή τη στιγμή, είναι αμφίβολο κατά πόσο θα στηρίξει το ΝΑΤΟ, εφόσον τα κράτη-μέλη του δεν αυξήσουν τις δαπάνες τους για την άμυνα. Θεωρητικά, η προσέγγιση αυτή αποτελεί μια ευκαιρία για την Ευρώπη ώστε να κάνει πρακτικά βήματα προς την ενίσχυση της αμυντικής της πολιτικής. Από τον Σεπτέμβριο, μπροστά στο ενδεχόμενο της νίκης Τραμπ, Γερμανία και Γαλλία είχαν ήδη αποφασίσει να προχωρήσουν προς την κατεύθυνση αυτή. Πρόκειται, όμως, για δύσκολο εγχείρημα, που έχει μεγάλο οικονομικό κόστος και για το οποίο δεν είναι προετοιμασμένη η ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Πόσω μάλλον όταν ακολουθούν εκλογές σε Γαλλία και Γερμανία τον Μάιο και τον Σεπτέμβριο του 2017 αντίστοιχα.

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. Ερώτημα αποτελεί, ταυτόχρονα, τι πρόκειται να γίνει στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις από τον Ιανουάριο και μετά. Οπως έχει φανεί έως σήμερα, ο Τραμπ γνωρίζει πολύ καλά τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας για τη χώρα του. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου δεν συμφώνησε με την τακτική του Ομπάμα και της Κλίντον, που κατέκριναν δημοσίως τον Τούρκο πρόεδρο, Ταγίπ Ερντογάν.

Επίσης, αυτή τη στιγμή επικρατεί στη Δύση ανησυχία για το ότι η επιθυμία του Τραμπ να συνεργαστεί με «αυταρχικούς» ηγέτες όπως ο Πούτιν θα ανοίξει τον δρόμο για παρόμοιες κινήσεις με αντίστοιχους αρχηγούς κρατών, όπως τον Ερντογάν. Αν πράγματι, Τραμπ και Ερντογάν συνεργαστούν στενά, η εξέλιξη δεν θα είναι ευνοϊκή για την Ελλάδα. Αντίβαρο, όμως, μπορεί να θεωρηθεί η προσέγγιση του ελληνικής καταγωγής συμβούλου του Αμερικανού νέου προέδρου, Τζορτζ Παπαδόπουλου, όπως προαναφέρθηκε.

Η Ελλάδα κάθε άλλο παρά βρίσκεται στην ατζέντα του Τραμπ. Καθώς η Αθήνα περιμένει να εξισορροπηθεί η πιθανή προσέγγιση Τραμπ - Ερντογάν από την επιρροή του Τζορτζ Παπαδόπουλου, το μείζον θέμα -πέρα από τη γεωπολιτική- είναι η ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Παλαιότερες δηλώσεις του Τραμπ, ότι το ελληνικό ζήτημα αφορά τη Γερμανία, δείχνουν ότι δεν πρόκειται να αφιερώσει πολύ χρόνο στην επίλυση του προβλήματος ή να πιέσει για ουσιαστική αναδιάρθρωση χρέους. Πάντως, η απόφαση του ΔΝΤ για παραμονή του ή μη στο τρίτο ελληνικό Μνημόνιο θα ληφθεί κατά τη μεταβατική περίοδο μέχρι την ορκωμοσία του Τραμπ, δηλαδή επί προεδρίας Ομπάμα. Από εκεί και πέρα, πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα διαμορφωθεί η προσωπική σχέση του Τραμπ με τη Μέρκελ και του νέου υπουργού Οικονομικών του με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Η Ελλάδα δεν πρέπει να αισιοδοξεί.