Η συµπλήρωση εξήντα ετών από τη Συνθήκη της Ρώµης θα µπορούσε, υπό άλλες συνθήκες, να αποτελέσει ευκαιρία για πανηγυρισµούς και εντυπωσιακές εκδηλώσεις στα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τις Βρυξέλλες. Αυτό τουλάχιστον είχε συµβεί πριν από δέκα χρόνια µε την τότε συµπλήρωση των πενήντα ετών.

Ωστόσο, τα δεδοµένα πλέον είναι πολύ διαφορετικά. Η κρίση χρέους που ξεκίνησε το 2009 στην Ελλάδα έπληξε την ευρωζώνη και την Ενωση. Το µεγάλο σοκ αποφεύχθηκε τον Ιούλιο του 2015, όταν η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ υπέγραψε το τρίτο Μνηµόνιο, αλλά προκλήθηκε περίπου έναν χρόνο αργότερα. Η απόφαση των Βρετανών πολιτών να ψηφίσουν στις 23 Ιουνίου 2016 υπέρ της αποχώρησης της χώρας τους από την Ευρωπαϊκή Ενωση ήταν κοµβική, καθώς για πρώτη φορά ένα κράτος πρόκειται να αποχωρήσει αντί να αναζητεί εναγωνίως τη συνεργασία του µε την Ε.Ε. Και βέβαια η κατάσταση επιδεινώνεται ακόµα περισσότερο λόγω της συνεχιζόµενης προσφυγικής κρίσης, η οποία έδειξε πως ο όρος «πολυπολιτισµικότητα» έχει πολύ περισσότερο θεωρητική παρά πρακτική κρίση.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, το βασικό ερώτηµα που τίθεται είναι πώς πρόκειται να πορευθεί η Ευρώπη από εδώ και στο εξής. Η συζήτηση για µια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων δεν είναι σηµερινή, αλλά πλέον αποτελεί θέµα συζήτησης µεταξύ των πιο σηµαντικών πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ειδικότερα, οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερµανίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας τάχθηκαν υπέρ µιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων, που θα επέτρεπε σε ορισµένες χώρες-µέλη της Ενωσης να προοδεύσουν πιο γρήγορα από άλλες. Η πρωτοβουλία των τεσσάρων συνδέεται µε την πρόσφατη δηµοσίευση των πέντε σεναρίων για το µέλλον της Ευρώπης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κάποια από τα οποία δεν είναι απαραίτητα αισιόδοξα. Οπως χαρακτηριστικά έχουν γράψει οι «Financial Times», η Ευρώπη πλέον συζητάει ακόµα και τη διάσπαση, ένα θέµα που κατά το πρόσφατο παρελθόν αποτελούσε ταµπού.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ

Σε γενικές γραµµές, Ευρώπη πολλών ταχυτήτων σηµαίνει ότι ορισµένες χώρες θα µπορούν ίσως να προχωρούν πιο γρήγορα και πιο µακριά σε τοµείς όπως η άµυνα και η ευρωζώνη, µέσω της εµβάθυνσης της οικονοµικής και νοµισµατικής ένωσης, όπως είναι η φορολογική και η κοινωνική εναρµόνιση, όπως είναι ο πολιτισµός ή η νεολαία. Για τη Γερµανίδα καγκελάριο, Αγκελα Μέρκελ, µάλιστα, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να έχουν το θάρρος να αποδεχτούν ότι ορισµένες χώρες προχωρούν πιο γρήγορα από ό,τι άλλες. Η ίδια δεν «κλείνει το µάτι» στις χώρες που έχουν καθυστερήσει, αλλά την ίδια στιγµή ξεκαθαρίζει πως δεν πρόκειται να τις περιµένει επ’ αόριστον. Και βέβαια µια τέτοια εξέλιξη δεν συµφέρει σε καµία περίπτωση χώρες όπως η Ελλάδα, που παρουσιάζουν πολύ αργούς ρυθµούς στην υλοποίηση των απαραίτητων µεταρρυθµίσεων.

Ο µεγάλος κίνδυνος που υπάρχει είναι πως η δηµιουργία µιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων δεν είναι βέβαιο ότι θα λειτουργήσει αρµονικά, αλλά ίσως έχει αρνητικό αντίκτυπο στη γενικότερη συνοχή της. Το χάσµα, δηλαδή, µεταξύ των κρατών-µελών ίσως αυξηθεί. Ειδικά τα µικρότερα κράτη αντιλαµβάνονται την προοπτική των πολλών ταχυτήτων ως απειλή και δεν κάνουν λάθος σε αυτό για όσο συγκαταλέγονται στα µέλη που παραβιάζουν τους κανόνες της Κοινότητας και θα µπορούσαν να υποστούν κυρώσεις. Στον Προϋπολογισµό της Ενωσης υπάρχουν πολλές δυνατότητες, όπως π.χ. περικοπές των κονδυλίων από τα ∆ιαρθρωτικά Ταµεία. Στο τέλος θα επιβληθεί εκείνος που έχει τα περισσότερα χρήµατα, δηλαδή η Γερµανία.

ΚΟΝΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ESM

Οσον αφορά τις µελλοντικές εξελίξεις στην ευρωζώνη, η γερµανική εφηµερίδα «Tageszeitung» έχει δηµοσιεύσει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο, το οποίο εστιάζει στην έντονη διένεξη που έχει ξεσπάσει ανάµεσα στον Ευρωπαίο επίτροπο Οικονοµικών Υποθέσεων, Πιερ Μοσκοβισί, και τον Γερµανό υπουργό Οικονοµικών, Βόλφγκανγκ Σόιµπλε, σχετικά µε την Ελλάδα και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισµό Σταθερότητας (ESM). Συγκεκριµένα, ο ESM, που διευθύνεται από τον Γερµανό Κλάους Ρέγκλινγκ, στηρίζει ήδη την Αθήνα µε πιστώσεις και συµµετέχει στην επιτήρηση των µέτρων λιτότητας, το σχέδιο, δε, είναι να αντικαταστήσει το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο (∆ΝΤ) σε περίπτωση που αυτό αποχωρήσει από το τρέχον ελληνικό πρόγραµµα. Στο µέλλον, ο ESM θα µπορούσε να µετεξελιχθεί σε ένα Ευρωπαϊκό Νοµισµατικό Ταµείο και να δίνει οδηγίες όχι µόνο σε υπερχρεωµένες χώρες όπως είναι η Ελλάδα, αλλά και σε µέλη της ευρωζώνης όπως είναι η Γαλλία ή η Ιταλία. Ο Σόιµπλε το υπαινίχθηκε αυτό ήδη σε συνεντεύξεις του, αλλά ο Μοσκοβισί δεν θέλει ούτε να το ακούει. Ο επίτροπος θέλει να διατηρήσει στα χέρια του τον έλεγχο των εθνικών προϋπολογισµών και µάλιστα να ενισχύσει τον ρόλο της Κοµισιόν. Αντιδρώντας προφανώς στον Σόιµπλε, δήλωσε ότι η ευρωζώνη χρειάζεται το δικό της Γενικό Λογιστήριο και τον δικό της Προϋπολογισµό.