Η Ιταλία ξύπνησε την επομένη των εκλογών σε ένα χάος λίγο χειρότερο από όσο περίμενε: Αυτοδυναμία δεν έχει κανείς, πρώτο κόμμα είναι το Κίνημα των Πέντε Αστέρων (M5S) υπό τον Λουίτζι ντι Μάιο, τις περισσότερες ψήφους έχουν πάρει τα τέσσερα κόμματα που αποτελούν τον συνασπισμό της Δεξιάς - εικόνα κατακερματισμού και ακυβερνησίας που περίμεναν όλοι, αλλά τελικά ο Μπερλουσκόνι πήρε λίγοτερο από τον ακροδεξιό Σαλβίνι ενώ το Δημοκρατικό Κόμμα καταποντίστηκε περισσότερο από όσο προβλεπόταν.

Στο πόκερ που ξεκινά τώρα, και θα διαρκέσει αρκετές εβδομάδες (τουλάχιστον), κανείς δεν μπορεί να πει πώς θα διαμορφωθεί η διέξοδος και ποιος θα είναι εκείνος ο κοινοβουλευτικός συνασπισμός που θα στηρίξει την επόμενη κυβέρνηση. 

Τα αριθμητικά δεδομένα στα δύο Σώματα του Κοινοβουλίου, Βουλή και Γερουσία, είναι σαφή όμως οι προσθαφαιρέσεις σε αυτό το πολιτικό σκηνικό δεν έχουν νόημα. Όπως διαμορφώνεται η κατανομή εδρών με τις εκλογές της Κυριακής, μαθηματικά υπάρχουν πλειοψηφίες οι οποίες όμως πολιτικά είναι μόνο στην σφαίρα του φανταστικού -τα μαθηματικά βγαίνουν, η πολιτική όχι. 

Οι αριθμοί αποτυπώνουν τον κατακερματισμό

Τα δεδομένα έχουν ως εξής (με βάση την προβολή αποτελέσματος πάνω στην καταμέτρηση μέχρι τις 18:00 της Δευτέρας - η τελικά εικόνα δεν αναμένεται να διαφέρει σημαντικά): 

Στη Βουλή, όπου για πλειοψηφία χρειάζονται 316 έδρες, περισσότερες έδρες έχει το M5S με 226 έδρες. Ο συνασπισμός των κομμάτων της Δεξιάς έχει αθροιστικά 245 έδρες, οι οποίες αποτελούνται από τις έδρες των ξεχωριστών κομμάτων της Λέγκας με 123 έδρες, της μπερλουσκονικής Forza Italia με 94 έδρες και του Fratelli d' Italia με 28 έδρες. 

Στο πεδίο της κεντροαριστεράς, το Δημοκρατικό Κόμμα (PD) έχει 135 έδρες ενώ το μικρότερο Liberi e Uguali (Leu) έχει 16 έδρες. 

Στη Γερουσία, όπου για πλειοψηφία χρειάζονται 158 έδρες, περισσότερες έδρες αυτήν την φορά ο συνασπισμός των κομμάτων της Δεξιάς με αθροιστικά 124 έδρες, δηλαδή τις 57 έδρες της Λέγκας, τις 51 έδρες της Forza Italia και τις 16 έδρες του Fratelli d' Italia. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων (Μ5S) έχει 112 έδρες -ως αυτόνομο δηλαδή κόμμα έχει περισσότερες από τα υπόλοιπα, όμως λιγότερες από τον συνασπισμό των κομμάτων της Δεξιάς.

Στο πεδίο της κεντροαριστεράς, το Δημοκρατικό Κόμμα (PD) έχει 48 έδρες ενώ το μικρότερο Liberi e Uguali (Leu) έχει 8 έδρες.

Για να σχηματιστεί κυβέρνηση, η οποία μπορεί στην ακραία περίπτωση να αποτελείται ακόμη και εξ ολοκλήρου από εξωκοινοβουλευτικούς (δηλαδή τεχνοκρατική), θα πρέπει να έχει κοινοβουλευτική υποστήριξη και στα δύο Σώματα. 

Τα σενάρια επί χάρτου μπροστά στην απόλυτη αβεβαιότητα

Το μέχρι τώρα κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα είπε μετά το κλείσιμο της κάλπης πως η εκλογική του καταστροφή το αναγκάζει να μείνει στην αντιπολίτευση. Αυτό πάντως ας μην το πάρει κανείς τοις μετρητοίς: Όταν τα πράγματα ζορίσουν στη Ρώμη κατά τη διάρκεια των διαβουλεύσεων, το PD μπορεί να αισθανθεί το βάρος του καθήκοντος να θυσιαστεί για το καλό της χώρας (αν το γερμανικό SPD, που επίσης έλεγε μετά τις εκλογές πως θα έμενε στην αντιπολίτευση, δεν είχε πρόβλημα να κάνει στροφή, ποιος θα κατηγορήσει τους Ιταλούς Σοσιαλδημοκράτες για «κωλοτούμπα»;). 

Τα μαθηματικά λοιπόν δεν θα απέκλειαν τους εξής συνασπισμούς:

Θεωρητικά, θα μπορούσαν να συνεργαστούν το M5S με το PD (στη Βουλή θα είχαν 361 έδρες και στην Γερουσία 160 έδρες). Θα μπορούσε σε αυτό το σενάριο να προστεθεί και το LeU (σχηματίστηκε από μέλη του PD που είχαν αποχωρήσει) και οι έδρες να αυξάνονταν σε 377 στη Βουλή και 168 στη Γερουσία.

Αυτό το μαθηματικό σενάριο όμως έχει περιορισμένη μόνο πρακτική εφαρμογή: Το «αντισυστημικό» M5S είχε επιτεθεί προεκλογικά κυρίως στο PD, το οποίο και με τη σειρά του θεωρούσε «ορκισμένο εχθρό» του το M5S. Ακόμη και χωρίς τον Ματέο Ρέντσι, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να καταλήξουν σε συμφωνία τα δύο στρατόπεδα -και ακόμη δυσκολότερο να κατάφερναν να κρατήσουν τη συνεργασία για καιρό. 

Το άλλο σενάριο που αριθμητικά θα έβγαινε είναι η συνεργασία των δυνάμεων που επικρίνονται στο εξωτερικό ως (εθνο)λαϊκιστικές: Του M5S και μόνο της Λέγκας, που θα είχαν στη Βουλή 349 έδρες και στη Γερουσία 158. 

Και αυτά τα μαθηματικά όμως είναι μαθηματικά φαντασίας: Στην πράξη της κάλπης φάνηκε ότι τα δύο κόμματα, που είναι αδιαμφισβήτητα οι μεγαλύτεροι κερδισμένοι των εκλογών, είναι ανταγωνιστικά στον κρισιμότατο για την Ιταλία άξονα βορρά-νότου. (H δεξαμενή ψηφοφόρων που ψήφισε στο βορρά τη Λέγκα ήταν ανάλογη εκείνης που στο νότο ψήφισε M5S).

Εξίσου σημαντικό είναι ότι η μεν Λέγκα είναι καθαρά ξενοφοβική και ακροδεξιά, αλλά το M5S -το οποίο φυσικά υιοθέτησε προεκλογικά ανάλογο λόγο, αλλά σε χαμηλότερους τόνους- έχει καταφέρει να πείσει τους Ιταλούς πως δεν είναι ούτε δεξιό ούτε αριστερό, κι αυτό επειδή τμήματά του (και αυτό αντανακλάται και στους βουλευτές του) είναι μοιρασμένα στον άξονα δεξιάς-αριστεράς. Το δεύτερο λοιπόν τμήμα δύσκολα θα δεχόταν συνεργασία με τον Σαλβίνι -κι αυτό, ακόμη κι αν το υπόλοιπο τμήμα του δεχόταν να συνεργαστεί με την, κατά την αντίληψη του M5S, «συστημική» Λέγκα.

Άλλο μαθηματικό σενάριο θα ήταν η καθαρά «συστημική» συνεργασία του PD, της μπερλουσκονικής Forza Italia και της ακροδεξιάς Λέγκας. Στη Βουλή θα είχε μεν πλειοψηφία με 352, στη Γερουσία θα είχε 156 -και θεωρητικά θα μπορούσαν ίσως να βρεθούν άλλοι δύο γερουσιαστές που θα «θυσιάζονταν» ώστε να υπάρξει πλειοψηφία και εκεί.

Τα προβλήματα εδώ θα ήταν πάρα πολλά, και ξεκινούν από το ότι σε αυτήν την τριάδα ισχυρότερος σήμερα είναι ο Ματέο Σαλβίνι (κάτι στο οποίο κανείς δεν υπολόγιζε): Ο ακροδεξιός Σαλβίνι έχει το χαρτί της κάλπης για να διεκδικήσει τον κεντρικό ρόλο στο δεξιό στρατόπεδο -συνθήκη όμως απαγορευτική για πολλούς στο PD. Και, πέραν του ότι αυτή η κοινοβουλευτική πλειοψηφία θα ήταν οριακή και αφήνοντας στην άκρη πως το PD απέρριπτε κατηγορηματικά τέτοιο ενδεχόμενο προεκλογικά, όταν δοκιμάστηκε κάτι ανάλογο το 2013 (χωρίς καν την προβληματική Λέγκα) δεν μακροημέρευσε. Αλλά, κυρίως, τότε το PD ή η κεντροδεξιά δεν ήταν οι μεγάλοι χαμένοι της κάλπης -όπως συμβαίνει τώρα. 

Οπότε, αναγκαστικά η Ρώμη θα πρέπει να ψάξει ευρύτερους συνασπισμούς, που ίσως να χρειαστεί να υπερβούν τα μπλοκ των κομμάτων και να αθροιστούν έδρες με βάση διάτρητες κομματικές γραμμές. Το πώς θα διαμορφώνονταν αυτοί είναι άγνωστο σήμερα ακόμη και για τα μεγάλα κεφάλια στην ιταλική πρωτεύουσα. 

Δεδομένο όμως είναι ότι, επειδή τα μαθηματικά είναι αμείλικτα, η επόμενη κυβέρνηση θα χρειαστεί την στήριξη τουλάχιστον είτε του ισχυρότατου πλέον M5S είτε του εξίσου ισχυρότατου Σαλβίνι (τουλάχιστον διαζευκτικά, αν όχι συνδυαστικά). 

Αυτό είναι αναπόφευκτο, ασχέτως του τι μπορεί να σημαίνει για τις σχέσεις της επόμενης ιταλικής κυβέρνησης με την Ευρώπη και τον ρόλο της στην ΕΕ. Από αυτήν την άποψη λοιπόν, το ζήτημα είναι μόνο το πόση επιρροή -και όχι το εάν- θα καταλήξει να διατηρεί μία από αυτές τις δύο δυνάμεις (ή και οι δύο) στην επόμενη κυβέρνηση. 

Η Ρώμη έχει δείξει ότι οι πολιτικοί της είναι τόσο μαθημένοι στα παζάρια όσο και η Ιταλία είναι συνηθισμένη στο πολιτικό χάος. Η σημερινή κατάσταση είναι ωστόσο χαοτική ακόμη και για τα ιταλικά πολιτικά δεδομένα, και δεν κάνει ευκολότερα τα πράγματα το ότι οι δύο μεγάλοι κερδισμένοι θα χρειαστούν λίγο παραπάνω καιρό για να μάθουν να παίζουν το παιχνίδι των πολιτικών παραχωρήσεων. 

Το πόκερ έχει σίγουρα ήδη ξεκινήσει μεταξύ των κομμάτων και η επόμενη φάση θα έρθει στις 23 Μαρτίου, όταν ο Ιταλός Πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα ξεκινήσει τις διαβουλεύσεις με τους πολιτικούς αρχηγούς και επιλέξει, αναλόγως, είτε να δώσει διερευνητική εντολή είτε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Προς το παρόν κανείς δεν επικεντρώνεται στην επιλογή των νέων, επαναληπτικών, εκλογών (χωρίς αυτό, σε μεταγενέστερη φάση, να μπορεί να αποκλειστεί) όμως η ιταλική αναζήτηση και η σκιά της αβεβαιότητας θα τραβήξουν σε μάκρος.