Η Τουρκία κατάφερε, μετά από επιχειρήσεις δύο μηνών, να πάρει το κουρδικό Αφρίν στη βόρεια Συρία. Η επέμβαση με την -κατά σχεδόν εξοργιστικό ευφημισμό- ονομασία «Κλάδος Ελαίας» κατέληξε στην εκδίωση των κουρδικών πολιτοφυλακών της YPG, οι οποίες υπόσχονται (κάπου μεταξύ πικρίας και αγανάκτησης) πως θα «γίνουν ο εφιάλτης» των τουρκικών δυνάμεων με παρατεταμένο ανταρτοπόλεμο. 

Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά: Ο Ερντογάν δεν πρόκειται να σταματήσει στο Αφρίν -το αμέσως επόμενο στάδιο είναι ήδη γνωστό- και οι κουρδικές δυνάμεις όσο δύσκολα θα μπορέσουν να ανακτήσουν την περιοχή, άλλο τόσο δύσκολα θα εξαφανιστούν από το κάδρο. 

Το ερώτημα είναι μέχρι πού θα φτάσει ο Ερντογάν. Και αυτό έχει λιγότερη σχέση με την ισχύ των τουρκικών δυνάμεων ή την δύναμη αντίστασης των Κούρδων (έστω και σε πόλεμο φθοράς) και περισσότερη με τους κεντρικούς παίκτες στη βόρεια Συρία: Τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. 

Ο στόχος του Ερντογάν είναι σαφής και το πρόβλημα ήταν οφθαλμοφανές ήδη από την αρχή της συριακής κρίσης: Θέλει να καταπνίξει κάθε προοπτική κουρδικής αυτονομίας νότια των τουρκικών συνόρων, είτε στη Συρία είτε στο Ιράκ, φοβούμενος ότι κάτι τέτοιο θα έτρεφε ανάλογο κλίμα και στον πλειοψηφικό στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας κουρδικό πληθυσμό. Η Άγκυρα ήταν εξαρχής εχθρική απέναντι στους Κούρδους της Συρίας ενώ οι εποχές εκείνες της «ενεργειακής συνεννόησης» με τους Κούρδους του Ιράκ πλέον έχουν παρέλθει. 

Ο παράλληλος πολιτικός διωγμός των Κούρδων εντός της Τουρκίας με τη δίωξη του φιλοκουρδικού HDP -την οποία, σημειωτέον, συμμερίζονται και άλλα πολιτικά στρατόπεδα πέραν του ερντογανικού AKP- είναι η άλλη πλευρά των στρατιωτικών επιχειρήσεων πέραν των συνόρων.

Για τον Ερντογάν, ο πόλεμος αυτός -ο εντός και ο εκτός- είναι ο ίδιος και είναι ενιαίος: Για αυτόν, η συριακή σύγκρουση πλέον έχει ελάχιστα να κάνει με τον Άσαντ, το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι το εν γένει μέτωπο Άγκυρας εναντίον Κούρδων (που συλλήβδην σημαίνει HDP, PKK, YPG στη Συρία ή Πεσμεργκά στο Ιράκ). 

Το ζήτημα είναι ότι η κουρδική YPG στη Συρία είναι ο βασικός σύμμαχος των αμερικανικών δυνάμεων στο βόρειο τμήμα της χώρας. Τις υποστηρίζουν, εκπαιδεύουν τους αξιωματικούς τους και συντονίζονται μαζί τους στο πεδίο των μαχών. Οι ΗΠΑ μπορούν να αφήσουν μόνο κάποιο περιθώριο στον Ερντογάν (βλέποντας πως ούτως ή άλλως η βόρεια Συρία παραμένει τόσο χαοτική όσο ποτέ), ωστόσο δεν μπορούν να θυσιάσουν για χάρη του την υποστήριξη των Κούρδων. Αυτό θα μπορούσε ακόμη και να τους στρέψει προς τον Άσαντ - κάτι που ο Σύριος πρόεδρος είχε δείξει ότι προσπαθούσε να κάνει μετά την έναρξη της τουρκικής επέμβασης. 

Ο λόγος για τον οποίο έπεσε το Αφρίν δείχνει τη δυναμική και τους περιορισμούς στη βόρεια Συρία: Οι Κούρδοι υποχώρησαν επειδή ξέρουν μεν καλά να κάνουν ανταρτοπόλεμο, αλλά δεν είχαν τίποτε απέναντι στις αεροπορικές επιδρομές της Τουρκίας -και αυτές ήταν που διασφάλισαν την τουρκική νίκη στο Αφρίν. Συνήθως, οι Κούρδοι στηρίζονται μόνο στις επιδρομές των αμερικανικών μαχητικών, οι οποίες όμως δεν θα έρχονταν απέναντι στην τουρκική αεροπορία. Η έμμεση, σιωπηρή, υποστήριξη της Ρωσίας στις τουρκικές επιχειρήσεις άνοιξε εντελώς το πεδίο. 

Η Ρωσία δεν θα είχε πρόβλημα να επεκταθεί περισσότερο ο Ερντογάν επειδή αυτό θα σήμαινε αποδυνάμωση των Κούρδων, που συμπαρατάχθηκαν με τις ΗΠΑ απέναντι στον Άσαντ. Η Τουρκία όμως, παρά το πόσο απρόβλεπτος θέλει να είναι ο Ερντογάν, δύσκολα πρόκειται να στραφεί ανοικτά εναντίον των ΗΠΑ και υπέρ της Ρωσίας.   

Το αμέσως επόμενο στάδιο της επέκτασης του τουρκικού ελέγχου είναι γνωστό: Το Μανμπίτζ, ανατολικότερα του Αφρίν στη Συρία, όπου όμως οι YPG συνεργάζονται με τις ΗΠΑ. Μήνες πριν ο Ερντογάν είχε αναφέρει ως στόχο την εκδίωξη των «Κούρδων τρομοκρατών» μέχρι την ανατολική όχθη του Ευφράτη. 

Εδώ η Τουρκία φαίνεται ότι έχει κάνει την προετοιμασία μέσω του άλλου μοχλού, δίπλα στον στρατιωτικό, επιρροής στο εξωτερικό -τη διπλωματία. Όλα δείχνουν πως η Τουρκία βρισκόταν στο τελικό στάδιο «διακανονισμού» με τις ΗΠΑ για απομάκρυνση των κουρδικών δυνάμεων από το Μανμπίτζ είτε υπό την επιτήρηση αποκλειστικά των αμερικανικών δυνάμεων είτε υπό επιτήρηση από κοινού. 

Οι τελευταίες λεπτομέρειες υποτίθεται ότι θα έκλειναν, συμπτωματικά, αυτήν τη Δευτέρα σε συνάντηση που είχε προγραμματίσει ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ Ρεξ Τίλερσον -το «ξήλωμά» του από τον Τραμπ άφησε αδιάφορη την Άγκυρα, η οποία διαμήνυσε ότι το ζήτημα των προσώπων στην Ουάσινγκτον δεν μπορεί να «καθυστερεί περαιτέρω» το ζήτημα.

Φυσικά, σε αυτό το ζήτημα ο Ερντογάν υπολογίζει τις ΗΠΑ αλλά ούτε στο ελάχιστο την ΕΕ: Οι προειδοποιήσεις των «27» και οι πάγιες αντιδράσεις ειδικά της Γαλλίας για το Αφρίν ήταν σαν να μην έγιναν ποτέ (ο Τούρκος πρόεδρος είχε πει χαρακτηριστικά «από το ένα αυτί μπαίνουν, από το άλλο βγαίνουν»). Δεν δίστασε μάλιστα, μετά την κατάληψη του Αφρίν, να πει ότι στη συνάντησή του με τους ευρωπαίους ηγέτες στη Βάρνα (όπου δεν αναμένεται παρά να τους «ενημερώσει» για το Κουρδικό) θα ζητήσει επίσης και τα υπόλοιπα χρήματα από την ΕΕ για το προσφυγικό.

Επιπλέον, το μεσημέρι της Δευτέρας ο Ερντογάν αναφέρθηκε και σε ενδεχόμενο ανάλογης στρατιωτικής δράσης στο βόρειο Ιράκ, δείχνοντας το Σιντζάρ. Η Άγκυρα έχει επίσης ξεκινήσει «συνομιλίες» με τη Βαγδάτη με στόχο να απομακρυνθούν από το Σιντζάρ οι κουρδικοί παράγοντες.

Και τη Δευτέρα, απευθυνόμενος στη Βαγδάτη, είπε: «Εάν σκοπεύετε να το κάνετε, κάντε το. Εάν δεν μπορείτε να το κάνετε, τότε, κάποια νύχτα, εμείς θα μπορέσουμε να εισέλθουμε αιφνιδιαστικά στο Σιντζάρ για να το καθαρίσουμε από το PKK. Το έχουμε ήδη πει στην κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ. Εάν αυτή η ιστορία καθυστερήσει περαιτέρω, τότε θα υπάρξει ένας νέος "Κλάδος Ελαίας" εκεί κάτω».

Όσον αφορά το τι πρόκειται να συμβεί στο Αφρίν από εδώ και πέρα: Ο Ερντογάν έχει υποστηρίξει ότι δεν σκοπεύει να μείνει για πάντα και θα «επιστρέψει» το Αφρίν στους Σύριους. Οι τουρκικές σημαίες που υψώθηκαν την Κυριακή στην πόλη μπορεί να διέψευδαν τον ισχυρισμό ότι σκοπός ήταν η κατάκτηση του Αφρίν, αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να φροντίσει τα σχετικά πλάνα να παίζουν ασταμάτητα στην τουρκική τηλεόραση -ούτως ή άλλως, για αυτό ακριβώς το κοινό γυρίστηκαν. 

Όταν όμως η Άγκυρα λέει ότι θα επιστρέψει το Αφρίν «στους Σύριους», έχει σημασία τι εννοεί: Πρόκειται για μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Σύριους από άλλες περιοχές -δηλαδή, μη Κούρδους- που αυτήν την στιγμή έχουν διαφύγει (και εγκλωβιστεί) στην Τουρκία. Ο αρχικός σχεδιασμός μιλά για «εγκατάσταση» τις επόμενες ημέρες περίπου 200.000 τέτοιων Σύριων προσφύγων που βρίσκονται σήμερα στην τουρκική επικράτεια, και μεσοπρόθεσμα θα ακολουθήσουν κι άλλοι. 

Με άλλα λόγια, στόχευση -και μία πλευρά της μακροπρόθεσμης στρατηγικής του Ερντογάν για την περιοχή- είναι μία «μεταβολή» των εθνοτικών συσχετισμών α λα βόρεια Κύπρος. Οι ίδιοι οι Κούρδοι του Αφρίν, να σημειωθεί, έχουν διαφύγει νοτιότερα στη Συρία αλλά, φυσικά, δύσκολα θα εγκατασταθούν στις καθεστωτικές περιοχές -και αυτές τις ημέρες, κοιμούνται σε άθλιες συνθήκες κάπου στη διαδρομή μεταξύ του ηττημένου Αφρίν και του Χαλεπίου.