Ο Άλεξ Στάμος ήταν επτά ετών όταν οι γονείς του του αγόρασαν τον πρώτο του υπολογιστή, έναν Commodore 64. Σε αυτή την πρωτόγονη εποχή του ίντερνετ, πριν από το World Wide Web και τα smartphone, έκανε τα πρώτα του βήματα ως χάκερ. Σήμερα, 38 χρόνων πια, ο ελληνικής καταγωγής Στάμος είναι υπεύθυνος ασφαλείας του Facebook και ένα από τα πιο καταξιωμένα στελέχη της Silicon Valley. Στον λογαριασμό του στο LinkedIn δηλώνει με σεμνότητα ότι «δουλεύει για να κάνει το ίντερνετ πιο ασφαλές και αξιόπιστο για όλο τον κόσμο». Όμως εδώ και μία εβδομάδα, βρίσκεται να κρατά στα χέρια του μια «καυτή πατάτα» που, όπως όλα δείχνουν, εξελίσσεται στο μεγαλύτερο σκάνδαλο που έχουν ζήσει έως τώρα το Facebook και ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ. Η αποκάλυψη ότι η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης επέτρεψε στη βρετανική εταιρεία Cambridge Analytica να υποκλέψει τα προσωπικά δεδομένα 50 εκατομμυρίων ανυποψίαστων χρηστών της για να τα χρησιμοποιήσει σε εκλογικές αναμετρήσεις, αποδεικνύει ότι το Facebook είναι πια ένα πανίσχυρο αλλά και ανεξέλεγκτο πολιτικό όπλο.

Μόλις οι «New York Times» και ο βρετανικός «Observer» αποκάλυψαν την υπόθεση, ο Στάμος στράφηκε στο Twitter για να εξηγήσει τι είχε συμβεί και να υπερασπιστεί τον εργοδότη του. Το Facebook δεν φέρει καμία ευθύνη, έγραψε, αφού στην πραγματικότητα και αυτό εξαπατήθηκε από την Cambridge Analytica. Όμως, η αποκάλυψη των «New York Times» ότι ο υπεύθυνος ασφαλείας του Facebook σκοπεύει να αποχωρήσει από την εταιρεία τον Αύγουστο αποδεικνύει ότι και ο ίδιος διαφωνεί με τον δρόμο που έχει πάρει η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης.

Πώς μπόρεσε, λοιπόν, η βρετανική εταιρεία να βάλει στο χέρι έναν τέτοιο θησαυρό προσωπικών δεδομένων; Όλα ξεκίνησαν το 2015, όταν ο καθηγητής του Κέιμπριτζ Αλεξάντρ Κόγκαν δημιούργησε μία εφαρμογή που ονομαζόταν «thisisyourdigitallife» (αυτή είναι η ψηφιακή σου ζωή). Η εφαρμογή, που υποτίθεται ότι αποτελούσε εργαλείο έρευνας για ψυχολόγους, έδινε σε όσους τη χρησιμοποιούσαν μία «διάγνωση» για την προσωπικότητά τους. Ως αντάλλαγμα, ζητούσε από τους ενδιαφερόμενους χρήστες πρόσβαση στα πολύτιμα προσωπικά δεδομένα των λογαριασμών τους στο Facebook, όπως η διεύθυνση του email τους, τα like που κάνουν, οι τοποθεσίες στις οποίες βρίσκονται αλλά και οι λίστες με τους φίλους τους. Τελικά, περίπου 270.000 άτομα χρησιμοποίησαν το «thisisyourdigitallife» και δέχθηκαν να μοιραστούν τα δεδομένα τους με τον Κόγκαν. Και μέσω του δικτύου των φίλων τους, ο καθηγητής βρέθηκε να έχει στα χέρια του τα προσωπικά δεδομένα 50 εκατ. χρηστών του Facebook.

Όλα αυτά ήταν απολύτως νόμιμα και σύμφωνα με τους κανόνες του Facebook, έως ότου ο Κόγκαν παρέδωσε παρανόμως τα στοιχεία στην Cambridge Analytica, μια εταιρεία που συλλέγει και αναλύει δεδομένα για να βοηθήσει τους πελάτες της να χαράξουν την επικοινωνιακή στρατηγική τους σε εκλογικές αναμετρήσεις. Πλέον, η βρετανική εταιρεία είχε λεπτομερέστατα ψυχολογικά προφίλ εκατομμυρίων Αμερικανών κυρίως ψηφοφόρων, τα οποία μπορούσε να χρησιμοποιήσει προς όφελος των πελατών της, μεταξύ των οποίων ήταν και η ομάδα που «έτρεξε» την προεκλογική καμπάνια του Ντόναλντ Τραμπ. Στελέχη της Cambridge Analytica καυχιόνταν για τα βρώμικα κόλπα που χρησιμοποιούν για να επηρεάζουν τα αποτελέσματα εκλογικών αναμετρήσεων σε όλο τον κόσμο. Μπορούμε να στήσουμε ροζ σκάνδαλα, να αναθέσουμε σε πρώην Βρετανούς ή Ισραηλινούς κατασκόπους να ξεθάψουν τα «άπλυτα» των ανταγωνιστών σας και να δημιουργήσουμε μια «μηχανή» fake news, είχε πει ο επικεφαλής της σε υποτιθέμενο υποψήφιο πελάτη από τη Σρι Λάνκα, ο οποίος στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά δημοσιογράφος του Channel 4.

Κυρίως, όμως, το σκάνδαλο της Cambridge Analytica επαναφέρει στο προσκήνιο το ζήτημα της τεράστιας πολιτικής δύναμης του Facebook. Λίγους μήνες αφότου η εταιρεία του Μένλο Παρκ παραδέχθηκε ότι είχε πουλήσει διαφημίσεις δεκάδων χιλιάδων δολαρίων σε Ρώσους προπαγανδιστές που προσπαθούσαν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών, ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ πιέζεται να πάλι να πάρει στα σοβαρά το πολιτικό υπερ-όπλο που κρατά στα χέρια του. «Ο Ζάκερμπεργκ πρέπει να σταματήσει να κρύβεται πίσω από τη σελίδα του στο Facebook, αλλά να βγει έξω και να δώσει απαντήσεις σε ερωτήσεις για την εταιρεία του», είπε ο Βρετανός βουλευτής Ντάμιαν Κόλινς, την ώρα που εντείνονται οι υποψίες ότι ο δημιουργός της πλατφόρμας θα κληθεί να καταθέσει ενώπιον πολιτικών επιτροπών και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Η ειρωνεία είναι πως ο Άλεξ Στάμος προειδοποιεί εδώ και χρόνια ότι οι περισσότεροι από όσους χρησιμοποιούν το ίντερνετ καθημερινά δεν είναι ασφαλείς. «Δεν είμαι πολύ χαρούμενος με το πού βρισκόμαστε σαν βιομηχανία», έλεγε το 2015, για να εξηγήσει ότι πέραν των πολύ πλούσιων επιχειρήσεων, που έχουν τη δυνατότητα να πληρώνουν ειδικούς σε θέματα κυβερνοασφάλειας, τα δισεκατομμύρια των χρηστών του ίντερνετ είναι εντελώς ανυπεράσπιστα. Αυτό ακριβώς αποδείχθηκε στην περίπτωση της Yahoo, όταν η εταιρεία αναγκάστηκε να παραδεχθεί πρόσφατα ότι χάκερς είχαν καταφέρει το 2013 να παρεισφρήσουν και στα 3 δισεκατομμύρια των λογαριασμών της. Μάλιστα, ένα χρόνο μετά τις επιθέσεις αυτές, η Yahoo είχε προσλάβει τον Στάμος ως επικεφαλής ασφαλείας πληροφοριών, όμως ο Ελληνοαμερικανός «γκουρού» της κυβερνοασφάλειας δεν μακροημέρευσε στη θέση αυτή. Οι προσπάθειές του να προστατεύσει τους χρήστες της Yahoo προσέκρουαν συνεχώς στην επιμονή της διοίκησης για πιο χαλαρά στάνταρ ασφαλείας αλλά και στην άρνηση της τότε CEO Μαρίσα Μάγιερ να χρηματοδοτήσει τις ιδέες του, έγραψαν οι «New York Times». Τελικά, η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τον Στάμος ήταν το γεγονός ότι η εταιρεία επέτρεπε στην αμερικανική κυβέρνηση να «κατασκοπεύει» πολλούς χρήστες της και να διαβάζει στα κρυφά τα emails τους. Με την αποχώρησή του από την\ Yahoo, ο Στάμος έπιασε αμέσως δουλειά στο Facebook. Ωστόσο οι διαφωνίες με το Νο2 της εταιρείας, τη Σέριλ Σάντμπεργκ, για τον τρόπο με τον οποίο η εταιρεία θα πρέπει να διαχειριστεί τις αποκαλύψεις για τον σκοτεινό ρόλο που έπαιξε το Facebook στις προεδρικές εκλογές του 2016 (fake news, ρωσικές παρεμβάσεις κ.λπ.), οδήγησαν στην «αποψίλωση» της ομάδας του και στην απόφασή του να αποχωρήσει εντελώς, τον Αύγουστο.

Χάκερ από… κούνια

Ο Άλεξ Στάμος δεν ήταν ούτε δέκα χρόνων όταν κόλλησε το «μικρόβιο» του χάκερ. Με μία έμφυτη περιέργεια να μάθει πώς δουλεύουν τα πράγματα, άρχισε να χακάρει τα chat sites και τα πρωτόγονα video games της εποχής. «Ήταν όλα πολύ αθώα», θα έλεγε χρόνια αργότερα σε μία συνέντευξή του. Στα 17 του χρόνια, ο πατέρας του τον πήγε στο πρώτο του Def Con, το μεγάλο συνέδριο των χάκερ που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στο Λας Βέγκας. Εκείνη την εποχή, σίγουρα δεν μπορούσε να φανταστεί ότι μερικά χρόνια αργότερα, όλοι αυτοί οι χάκερ, οι κορυφαίοι επαγγελματίες της τεχνολογίας και οι πράκτορες του FBI θα μαζεύονταν στο Λας Βέγκας για να ακούσουν εκείνον να μιλά.

Όμως το βέβαιο είναι ότι ο Στάμος βρέθηκε στα «ραντάρ» των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών από πολύ μικρή ηλικία. Πριν ξεκινήσει τις σπουδές του, τον προσέγγισε η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας για να του προσφέρει υποτροφία. Η NSA του πρότεινε να καλύψει το κόστος των σπουδών του, αρκεί εκείνος να συμφωνούσε να περνά τα καλοκαίρια στο αρχηγείο της στο Φορτ Μιντ καθώς και να δουλέψει για την υπηρεσία για τουλάχιστον τέσσερα χρόνια, μετά την αποφοίτησή του. Έχοντας ήδη εξασφαλίσει υποτροφία από το Μπέρκλεϊ για να σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός και πληροφορική, ο Στάμος αποφάσισε να αρνηθεί την προσφορά αυτή.

Σε ηλικία μόλις 25 χρόνων συνίδρυσε την iSEC Partners, μια συμβουλευτική εταιρεία για θέματα ασφαλείας, που ξεχώρισε στον τομέα της και τελικά εξαγοράστηκε από μια βρετανική εισηγμένη αντί 23 εκατ. δολαρίων.

Το 2015, το «Fortune» τον συμπεριέλαβε στη λίστα με τους «40 κάτω των 40» της χρονιάς, δίνοντάς του μια θέση ανάμεσα στους νέους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο των επιχειρήσεων. Πραγματικά, ο Στάμος θεωρείται ένας από τους πιο αξιόλογους ειδικούς της κυβερνοασφάλειας, ενώ οι κατά καιρούς συνεργάτες του στη Silicon Valley δηλώνουν εντυπωσιασμένοι από το βάθος των τεχνικών γνώσεών του. Όσοι τον γνωρίζουν τον περιγράφουν σαν ένα προσγειωμένο άνθρωπο, με αίσθηση του χιούμορ. «Η λέξη CISO (chief information security officer - επικεφαλής ασφαλείας) προέρχεται από τα ελληνικά και σημαίνει "η κατσίκα την οποία σφάζεις πρώτη"», είναι ένα ανέκδοτο το οποίο συνηθίζει να λέει, καθώς η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι σαν και αυτόν χρησιμοποιούνται συχνά από τις τεχνολογικές εταιρείες ως αποδιοπομπαίοι τράγοι, όταν κάτι πάει στραβά. «Όμως για να πετύχει το ανέκδοτο, πρέπει να έχεις την κατάλληλη προφορά και φρύδια», ξεκαθαρίζει. Ο ίδιος, εκτός από χαρακτηριστικά ελληνικά φρύδια φαίνεται να έχει και στενούς δεσμούς με την ελληνική κοινότητα της Αμερικής, συμμετέχοντας σε εκδηλώσεις της ομογένειας, όπως είναι η ετήσια δεξίωση για την 28η Οκτωβρίου, που διοργανώνεται στην Ουάσιγκτον.