Πανελλαδικές 2020: Πώς το άγχος επηρεάζει τους υποψηφίους -Συμβουλές για εφήβους και γονείς
Οι επιστήμονες της Συμβουλευτικής Γραμμής 11525 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» νιώθουν τη χαρά ότι εκπληρώνουν το όνειρό τους: Να βοηθούν. Συνάμα από τη ζήτηση της δουλειάς τους προβάλλει η έντονη ανάγκη για στήριξη εφήβων και γονέων στη δοκιμασία των πανελλαδικών εξετάσεων.
Οι περισσότερες κλήσεις στη Γραμμή είναι από την περιφέρεια -από μικρές πόλεις και ορεινά χωριά. «Κι αυτό δείχνει πόσο προσβάσιμοι είναι χώροι ψυχικής υγείας» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ψυχολόγος Νάγια Σουρβίνου. «Λειτουργούμε ως πρωτοβάθμια υπηρεσία ψυχικής υγείας» εξηγεί «και το πιο σημαντικό είναι ότι οι υπηρεσίες μας είναι δωρεάν, ότι υπάρχει πρόσβαση για όλη την Ελλάδα και ότι δίνουμε τη δυνατότητα 12 συνεδριών».
Οι πανελλαδικές εξετάσεις έχουν εξελιχθεί, για την πλειονότητα των οικογενειών, σε μια «αρένα», όπου έφηβοι δοκιμάζουν τις αντοχές τους και γονείς αναμετρούνται με τη δική τους αγωνία για το μέλλον των παιδιών τους. Κάπου στο βάθος, υπάρχει ο φόβος του εφήβου για την αποτυχία, διότι μπορεί να έχει μάθει ότι δεν έχει δικαίωμα να αποτύχει. Συνάμα, μπορεί να υπάρχουν ανεκπλήρωτα όνειρα των γονέων, υψηλές προσδοκίες ή κυρίως φόβος για ένα σκαιό μέλλον χωρίς κάποια επιστημονική εξειδίκευση.
Όπως εξηγούν οι επιστήμονες ψυχικής υγείας της «Γραμμής 11525», οι έφηβοι που καλούν συνήθως έχουν «ακινητοποιηθεί» από το άγχος. «Για να φθάσουν στο σημείο να καλέσουν στη Γραμμή, βρίσκονται ήδη σε πολύ επιβαρυμένη κατάσταση άγχους» εξηγούν οι επιστήμονες της Γραμμής. Ταχυκαρδίες, αίσθημα δύσπνοιας, άλγη, πονοκέφαλοι είναι σωματικά συμπτώματα που συχνά περιγράφουν.
Οι έφηβοι φοβούνται ότι θα απογοητεύσουν: τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. «Αλλοίμονο, όμως, εάν δεν κάνουμε λάθη και εάν δεν προσπαθούμε» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σουρβίνου. «Δεν πρέπει να αποθαρρυνθούμε από την προσπάθεια, επειδή κάνουμε λάθη. Η τελειοθηρική στάση εξουθενώνει. Οδηγεί τελικά στην ακινητοποίηση».
Οι επιστήμονες της Γραμμής προσπαθούν καταρχήν να «καθαρίσουν» τις αρνητικές σκέψεις από το μυαλό των παιδιών. «Το ζητούμενο» εξηγεί η κ. Σουρβίνου «δεν είναι να καθησυχάσω ή να εξυψώσω το παιδί. Το ζητούμενο είναι να καταφέρω να κατανοήσω το συναίσθημα του παιδιού. Δεν υπάρχουν για όλα απαντήσεις. Δεν μπορεί ένας γονιός να έχει για όλα απαντήσεις. Όμως, η συζήτηση του παιδιού με τον γονιό είναι εξαιρετικά υποβοηθητική. Αλλά να γίνεται με κατανόηση, χωρίς προσπάθεια ελέγχου και χωρίς επίκριση. Είναι πολύ σημαντικό, όταν ο γονιός μοιράζεται με το παιδί του τη δική του δυσκολία. Όταν δείχνει ότι δεν είναι τέλειος. Και μπορεί να γίνει ανθρώπινος ο γονιός, χωρίς να χάσει το ρόλο του».
Ένα άλλο κομβικό σημείο στη διαχείριση του άγχους είναι να έρθει ο έφηβος σε επαφή με τις δικές του επιθυμίες. Μπορεί ο έφηβος να φοβάται να αποδεχθεί ότι οι επιθυμίες του έρχονται σε αντίθεση με τις προσδοκίες των γονέων. Έχει υπάρξει περίπτωση κοριτσιού που δεν ήθελε να δώσει εξετάσεις, διότι φοβόταν ότι θα πετύχει το στόχο. Στην περίπτωση αυτή, ο στόχος αυτός δεν ήταν η δική της επιθυμία. Και ήταν πολύ δύσκολο για το παιδί να καταλάβει ότι αυτό τελικά συνέβαινε.
Στη Γραμμή 11525 καλούν, όμως, και γονείς. Είναι γονείς που δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν το παιδί τους, πώς να κατανοήσουν το άγχος που βιώνει, πώς να μην το επιβαρύνουν. «Ο γονιός δεν μπορεί να βλέπει το παιδί του να υποφέρει, να βιώνει δύσκολα συναισθήματα. Στην πορεία συνήθως αντιλαμβάνεται ότι άθελά του προβάλλει στο παιδί τις δικές του αγωνίες, το δικό του άγχος που εντείνεται από τις δικές του ανεκπλήρωτες επιθυμίες» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σουρβίνου.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι επιστήμονες της Γραμμής προσπαθούν να εισάγουν τους γονείς σε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης: Να προβληματισθούν για τον τρόπο που διαχειρίζονται καταστάσεις, να φιλτράρουν το δικό τους συναίσθημα, τον τρόπο που το προβάλλουν στο παιδί και πως το παιδί οικειοποιείται τελικά το συναίσθημα των γονιών. «Μιλάμε για πράγματα που χρειάζονται χρόνια παρέμβασης. Όμως, εμείς προσπαθούμε να δημιουργήσουμε τη ρωγμή. Η ρωγμή ανοίγει το δρόμο για να δουλέψουν στη συνέχεια οι γονείς» συμπληρώνει.
Αιτία του άγχους στις περιπτώσεις που χειρίζονται οι ειδικοί της Γραμμής είναι ο φόβος. Ο φόβος για το άγνωστο. Κα η προσπάθειά τους είναι να καταλάβει το παιδί ή ο γονιός ποια είναι η γενεσιουργός αιτία του συγκεκριμένου φόβου. «Εστιάζουμε στην προέλευση του άγχους ή του φόβου. Διότι όταν γίνει κατανοητή η πηγή του άγχους ή του φόβου, έχει ήδη διανυθεί η μισή απόσταση για τη λύση».
Συστάσεις
Οι επιστήμονες της Γραμμής 11525 έχουν δημιουργήσει μια σειρά διαφάνειες, όπου έχουν κωδικοποιήσει τις συστάσεις τους προς εφήβους και γονείς.
Στα παιδιά συστήνουν να υιοθετήσουν μια καθημερινή ρουτίνα, να οργανώσουν το διάβασμά τους με βάση τις δικές τους ανάγκες, να επικοινωνούν τις ανάγκες τους με το οικογενειακό περιβάλλον, να αναγνωρίσουν τις ικανότητες τους και τα θετικά τους χαρακτηριστικά. Και βέβαια, να έχουν ελεύθερο χρόνο. «Δεν πρέπει να ενοχοποιούμε τον χρόνο που χρησιμοποιούμε για να ξεκουράσουμε τον εαυτό μας. Ο χρόνος αυτός είναι απαραίτητος» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σουρβίνου. Κι ακόμα, είναι απαραίτητη η φυσική άσκηση, οι βόλτες στον καθαρό αέρα, οι βαθιές αναπνοές για τη μείωση του άγχους.
Στους γονείς συστήνουν να διασφαλίσουν ένα ήρεμο περιβάλλον για τα παιδιά, να τα ενθαρρύνουν να κάνουν πράγματα που τα ευχαριστούν στον ελεύθερο χρόνο τους, να μην παρεμβαίνουν στον τρόπο που διαβάζουν και να επιτρέψουν στα παιδιά τους το «όχι» σε πράγματα και καταστάσεις που τα αγχώνουν. Να μην προκαλούν ανησυχία και εκνευρισμό με σχόλια και να μην επιβαρύνουν τους εφήβους με τις δικές τους επιθυμίες. Να τους δίνουν «χώρο» να προσδιορίσουν τα δικά τους όνειρα και επιθυμίες.
Οι περισσότερες κλήσεις στη Γραμμή είναι από την περιφέρεια -από μικρές πόλεις και ορεινά χωριά. «Κι αυτό δείχνει πόσο προσβάσιμοι είναι χώροι ψυχικής υγείας» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η ψυχολόγος Νάγια Σουρβίνου. «Λειτουργούμε ως πρωτοβάθμια υπηρεσία ψυχικής υγείας» εξηγεί «και το πιο σημαντικό είναι ότι οι υπηρεσίες μας είναι δωρεάν, ότι υπάρχει πρόσβαση για όλη την Ελλάδα και ότι δίνουμε τη δυνατότητα 12 συνεδριών».
Οι πανελλαδικές εξετάσεις έχουν εξελιχθεί, για την πλειονότητα των οικογενειών, σε μια «αρένα», όπου έφηβοι δοκιμάζουν τις αντοχές τους και γονείς αναμετρούνται με τη δική τους αγωνία για το μέλλον των παιδιών τους. Κάπου στο βάθος, υπάρχει ο φόβος του εφήβου για την αποτυχία, διότι μπορεί να έχει μάθει ότι δεν έχει δικαίωμα να αποτύχει. Συνάμα, μπορεί να υπάρχουν ανεκπλήρωτα όνειρα των γονέων, υψηλές προσδοκίες ή κυρίως φόβος για ένα σκαιό μέλλον χωρίς κάποια επιστημονική εξειδίκευση.
Όπως εξηγούν οι επιστήμονες ψυχικής υγείας της «Γραμμής 11525», οι έφηβοι που καλούν συνήθως έχουν «ακινητοποιηθεί» από το άγχος. «Για να φθάσουν στο σημείο να καλέσουν στη Γραμμή, βρίσκονται ήδη σε πολύ επιβαρυμένη κατάσταση άγχους» εξηγούν οι επιστήμονες της Γραμμής. Ταχυκαρδίες, αίσθημα δύσπνοιας, άλγη, πονοκέφαλοι είναι σωματικά συμπτώματα που συχνά περιγράφουν.
Οι έφηβοι φοβούνται ότι θα απογοητεύσουν: τον εαυτό τους και την οικογένειά τους. «Αλλοίμονο, όμως, εάν δεν κάνουμε λάθη και εάν δεν προσπαθούμε» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σουρβίνου. «Δεν πρέπει να αποθαρρυνθούμε από την προσπάθεια, επειδή κάνουμε λάθη. Η τελειοθηρική στάση εξουθενώνει. Οδηγεί τελικά στην ακινητοποίηση».
Οι επιστήμονες της Γραμμής προσπαθούν καταρχήν να «καθαρίσουν» τις αρνητικές σκέψεις από το μυαλό των παιδιών. «Το ζητούμενο» εξηγεί η κ. Σουρβίνου «δεν είναι να καθησυχάσω ή να εξυψώσω το παιδί. Το ζητούμενο είναι να καταφέρω να κατανοήσω το συναίσθημα του παιδιού. Δεν υπάρχουν για όλα απαντήσεις. Δεν μπορεί ένας γονιός να έχει για όλα απαντήσεις. Όμως, η συζήτηση του παιδιού με τον γονιό είναι εξαιρετικά υποβοηθητική. Αλλά να γίνεται με κατανόηση, χωρίς προσπάθεια ελέγχου και χωρίς επίκριση. Είναι πολύ σημαντικό, όταν ο γονιός μοιράζεται με το παιδί του τη δική του δυσκολία. Όταν δείχνει ότι δεν είναι τέλειος. Και μπορεί να γίνει ανθρώπινος ο γονιός, χωρίς να χάσει το ρόλο του».
Ένα άλλο κομβικό σημείο στη διαχείριση του άγχους είναι να έρθει ο έφηβος σε επαφή με τις δικές του επιθυμίες. Μπορεί ο έφηβος να φοβάται να αποδεχθεί ότι οι επιθυμίες του έρχονται σε αντίθεση με τις προσδοκίες των γονέων. Έχει υπάρξει περίπτωση κοριτσιού που δεν ήθελε να δώσει εξετάσεις, διότι φοβόταν ότι θα πετύχει το στόχο. Στην περίπτωση αυτή, ο στόχος αυτός δεν ήταν η δική της επιθυμία. Και ήταν πολύ δύσκολο για το παιδί να καταλάβει ότι αυτό τελικά συνέβαινε.
Στη Γραμμή 11525 καλούν, όμως, και γονείς. Είναι γονείς που δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν το παιδί τους, πώς να κατανοήσουν το άγχος που βιώνει, πώς να μην το επιβαρύνουν. «Ο γονιός δεν μπορεί να βλέπει το παιδί του να υποφέρει, να βιώνει δύσκολα συναισθήματα. Στην πορεία συνήθως αντιλαμβάνεται ότι άθελά του προβάλλει στο παιδί τις δικές του αγωνίες, το δικό του άγχος που εντείνεται από τις δικές του ανεκπλήρωτες επιθυμίες» σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σουρβίνου.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι επιστήμονες της Γραμμής προσπαθούν να εισάγουν τους γονείς σε έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης: Να προβληματισθούν για τον τρόπο που διαχειρίζονται καταστάσεις, να φιλτράρουν το δικό τους συναίσθημα, τον τρόπο που το προβάλλουν στο παιδί και πως το παιδί οικειοποιείται τελικά το συναίσθημα των γονιών. «Μιλάμε για πράγματα που χρειάζονται χρόνια παρέμβασης. Όμως, εμείς προσπαθούμε να δημιουργήσουμε τη ρωγμή. Η ρωγμή ανοίγει το δρόμο για να δουλέψουν στη συνέχεια οι γονείς» συμπληρώνει.
Αιτία του άγχους στις περιπτώσεις που χειρίζονται οι ειδικοί της Γραμμής είναι ο φόβος. Ο φόβος για το άγνωστο. Κα η προσπάθειά τους είναι να καταλάβει το παιδί ή ο γονιός ποια είναι η γενεσιουργός αιτία του συγκεκριμένου φόβου. «Εστιάζουμε στην προέλευση του άγχους ή του φόβου. Διότι όταν γίνει κατανοητή η πηγή του άγχους ή του φόβου, έχει ήδη διανυθεί η μισή απόσταση για τη λύση».
Συστάσεις
Οι επιστήμονες της Γραμμής 11525 έχουν δημιουργήσει μια σειρά διαφάνειες, όπου έχουν κωδικοποιήσει τις συστάσεις τους προς εφήβους και γονείς.
Στα παιδιά συστήνουν να υιοθετήσουν μια καθημερινή ρουτίνα, να οργανώσουν το διάβασμά τους με βάση τις δικές τους ανάγκες, να επικοινωνούν τις ανάγκες τους με το οικογενειακό περιβάλλον, να αναγνωρίσουν τις ικανότητες τους και τα θετικά τους χαρακτηριστικά. Και βέβαια, να έχουν ελεύθερο χρόνο. «Δεν πρέπει να ενοχοποιούμε τον χρόνο που χρησιμοποιούμε για να ξεκουράσουμε τον εαυτό μας. Ο χρόνος αυτός είναι απαραίτητος» τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Σουρβίνου. Κι ακόμα, είναι απαραίτητη η φυσική άσκηση, οι βόλτες στον καθαρό αέρα, οι βαθιές αναπνοές για τη μείωση του άγχους.
Στους γονείς συστήνουν να διασφαλίσουν ένα ήρεμο περιβάλλον για τα παιδιά, να τα ενθαρρύνουν να κάνουν πράγματα που τα ευχαριστούν στον ελεύθερο χρόνο τους, να μην παρεμβαίνουν στον τρόπο που διαβάζουν και να επιτρέψουν στα παιδιά τους το «όχι» σε πράγματα και καταστάσεις που τα αγχώνουν. Να μην προκαλούν ανησυχία και εκνευρισμό με σχόλια και να μην επιβαρύνουν τους εφήβους με τις δικές τους επιθυμίες. Να τους δίνουν «χώρο» να προσδιορίσουν τα δικά τους όνειρα και επιθυμίες.
