Σιδερίτης, το τσάι του βουνού
Το Χειμώνα, με το που αρχίζουν τα κρύα, αλλά κι οι ιώσεις, αναζητούμε την ζεστασιά και τα αρώματα των βοτανικών αφεψημάτων και το πλέον διαδομένο είναι φυσικά το «τσάι του βουνού», ο Σιδερίτης, γνωστός και ως «τσάι του βοσκού».
Στην αρχαία Ελλάδα, ονόμαζαν «σιδερίτη» όλα τα φυτά που είχαν την ικανότητα να θεραπεύουν τραύματα από σιδερένια όπλα. Γι’ αυτό το λόγο, το βότανο sideritis clandestina ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στους Σπαρτιάτες πολεμιστές. Ο σιδερίτης είναι ευεργετικός σχεδόν για τα πάντα!
Είναι φυσικό αντιοξειδωτικό, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, χαμηλώνει την πίεση του αίματος, προστατεύει το πεπτικό σύστημα και την καρδιά.
Το επιστημονικό του όνομα Sideritis προέρχεται από τη λέξη σίδηρος λέγεται ότι δόθηκε στο φυτό, λόγω της ικανότητας του φυτού να θεραπεύει τις πληγές που προκαλούνται από σιδερένια αντικείμενα. Σύμφωνα µε άλλη εκδοχή ο σιδερίτης είναι πηγή σιδήρου στα ροφήµατα που παρασκευάζονται από αυτό το φυτό, ενώ μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η ονομασία του οφείλεται στο σχήμα που έχουν τα σέπαλα που μοιάζουν με αιχμή λόγχης. Όπως κι αν προέκυψε το όνομα του, είναι γνωστός από την αρχαιότητα στην Ελλάδα και βρίσκουμε σχετικές αναφορές από το Θεόφραστο και τον ∆ιοσκουρίδη.
Το ελληνικό «τσάι του βουνού» είναι πολυετές φυτό, ανήκει στην οικογένεια χειλανθών (Lamiaceae) και στο γένος Sideritis. Είναι ένα από τα πιο γνωστά και περιζήτητα ενδημικά φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά της χώρας μας, αυτοφυές στα περισσότερα βουνά. Από τα πολλά είδη που αυτοφύονται στην Ελλάδα, ιδιαίτερα γνωστά και με μεγαλύτερη εξάπλωση είναι το διάσημο πλέον «τσάι του Ολύµπου» (Sideritis scαrdicα), το βλάχικο τσάι ή τσάι του Άθω (Sideritis αthoα), το τσάι του Ταΰγετου (Sideritis clαndestina), το τσάι του Παρνασσού ή τσάι του Βελουχίου (Sideritis raeseri), το τσάι της Εύβοιας (Sideritis euboea) και η Μαλοτήρα το γνωστό τσάι της Κρήτης (Sideritis syriαcα).
Απειλείται με εξαφάνιση
Έπειτα από δεκαετίες ανεξέλεγκτης συλλογής αυτοφυών φυτών, άλλα και υπερβόσκησης των βουνών, πολλά από τα είδη του σιδερίτη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και πλέον προστατεύονται, ακόμη με καθολική απαγόρευση συλλογής σε κάποιες περιοχές.
Τα τελευταία χρόνια και καθώς αυξάνεται συνεχώς η ζήτηση κι οι εξαγωγές σιδερίτη, αυξάνονται ευτυχώς και οι συστηματικές καλλιεργούμενες εκτάσεις του, αφού ταιριάζει άριστα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας και με την ανώτερη ποιότητα του πάντα κοντά στις ορεινές ζώνες που φύεται και σαν αυτοφυές .
Οι θεραπευτικές αρετές του σιδερίτη
«Το ανώτερο τσάι προέρχεται από τα ψηλά βουνά», έλεγε μια αρχαία κινεζική παροιμία… «Τα ελληνικά βουνά» προσθέτουν σήμερα οι Γερμανοί επιστήμονες. Και αυτό διότι πιστεύουν πως οι θαυματουργές ιδιότητες του ελληνικού τσαγιού, αποτελούν ένα σημαντικό «όπλο» στη μάχη για την καταπολέμηση της νόσου Aλτσχάιμερ, η οποία οδηγεί στον εκφυλισμό των εγκεφαλικών κυττάρων. Στις γερμανόφωνες χώρες, όπου ανέκαθεν εκτιμούσαν πολύ τον σιδερίτη, κυκλοφορούν πλέον και βιβλία που προτείνουν τη χρήση του, επίσης, σε περιπτώσεις αϋπνίας, ήπιας κατάθλιψης και άγχους.
kalliergia-tsai-taygetos
Ο σιδερίτης χρησιμοποιείται κυρίως ως αφέψημα (ρόφημα) λόγω των καταπραϋντικών του ιδιοτήτων. Σύμφωνα με επιστημονικά ευρήματα, το τσάι του βουνού τονώνει χωρίς να προκαλεί αϋπνία (σε αντίθεση με το τσάι της Ασίας). Επίσης, βοηθά στη χώνεψη και αποτοξινώνει, μαλακώνει το βήχα και ανακουφίζει το κρυολόγημα κ.ά.
Έχει ή αναγνωριστεί από την EMA (European Medicines Agency) ως «Παραδοσιακό Φάρμακο Φυτικής Προέλευσης», με τις ενδείξεις «αντιβηχικό σε κρυολόγημα, για την ανακούφιση των ήπιων γαστροεντερικών διαταραχών».
√ Το αιθέριο έλαιό του διαθέτει αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση, που οφείλονται σε τρείς φυτοχημικές ομάδες, στα φλαβονοειδή, στα διτερπένια και στα πτητικά συστατικά.
Υπάρχει ένα φυτοθεραπευτικό σκεύασμα, το “Melofer”, που παρασκευάζεται από εκχύλισμα του φυτού Sideritis scardica, περιέχει σίδηρο και χρησιμοποιείται ως προληπτική αγωγή σε περιπτώσεις σιδηροπενικής αναιμίας. Πρόσφατα δεδομένα από τη Γερμανία, επίσης υποδεικνύουν το συγκεκριμένο είδος για την φυτοχημική θεραπεία ψυχικών διαταραχών.
Καλλιεργώντας Σιδερίτη στα 1700 μέτρα υψόμετρο…
kalliergeia-tsai-vounou-andras
Μια από τις ψηλότερες ορεινές βιολογικές καλλιέργειες στην Ελλάδα βρίσκεται στον Ταΰγετο, στα 1700 μέτρα υψόμετρο και αφορά το Σιδερίτη. Εκεί τρεις φίλοι και συνεργάτες της Taygetos Herbs, είχαν ένα κοινό όραμα θέλοντας να αναδείξουν τη μαγεία του Ταΰγετου, με εφόδια το επιστημονικό τους υπόβαθρο και τις γνώσεις τους για τις καλλιέργειες του τόπου.
Στις πεζούλες (τα λαχίδια), που πριν 60 χρόνια καλλιεργούσαν κι αλώνιζαν σιτηρά, σήμερα καλλιεργούν βιολογικά τον τοπικό σιδερίτη. Ακριβώς πλάι στα άγρια αυτοφυή φυτά -τις «μάνες» του ενδημικού στον Ταΰγετο (σε υψόμετρο άνω των 1000 μέτρων) καλλιεργούν τον Sideritis clαndestinα (και πιο συγκεκριμένα την ποικιλία Sideritis clαndestinα sbsp clαndestinα). Για να μην υποβαθμιστεί η ποιότητά του, το καλλιεργούν μιμούμενοι τις φυσικές συνθήκες ανάπτυξής του (υψόμετρο, έδαφος) και με τον κανόνα της «ελάχιστης παρέμβασης. Ο ανθός του φυτού συλλέγεται και διαχωρίζεται με τα χέρια, χωρίς μηχανήματα και χωρίς φυσικά να ξεριζώνεται το φυτό. Αποξηραίνεται αργά και φυσικά στο σημείο συλλογής και, από εκεί μεταφέρεται το γρηγορότερο σε ειδικές εγκαταστάσεις όπου συσκευάζεται αεροστεγώς για να κρατήσει όλη τη φρεσκάδα του βουνού.
tsai-vounou-
Η υψηλή ποιότητά του οφείλεται σε συγκεκριμένους παράγοντες που είναι: το γενετικό υλικό, το κλίμα, το έδαφος, αλλά και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Όταν αναπτύσσονται κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες, όπως αυτές στα βουνά, δημιουργούν φύλλα χονδρά με μικρότερη επιφάνεια αλλά με μεγαλύτερο αριθμό αδενωδών τριχών οι οποίες εκκρίνουν αιθέρια έλαια, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ποσότητα και την ποιοτική σύνθεση των παραγόμενων αιθερίων ελαίων.
Τέλος, ένας ακόμα παράγοντας που σε αρκετές περιπτώσεις είναι καταλυτικός για την ποιότητα του τελικού προϊόντος, είναι η “παραδοσιακή καλλιεργητική τεχνική” που εφαρμόζεται.
kalliergeia-cheria-choma
Ιnfo: Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για την Taygetos Herbs και τα προϊόντα τους, στις παρακάτω ιστοσελίδες: https://taygetosherbs.com/, http://openfarm.gr/farms/ktima-taygetos-herbs/
Photo credits : Παναγιώτης Παπαδόπουλος , Med Culture/ open farm experience
Γνωρίζετε να φτιάχνετε σωστά τσάι του βουνού; (μην είστε τόσο σίγουροι…)
Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Το τσάι του βουνού Σιδερίτης & οι ευεργετικές του ιδιότητες», ο γεωπόνος κ. Σπύρος Τσιάπος, «…σε όσο μικρότερα κομμάτια κόβεται ένα φυτό τόσο περισσότερες οι πληγές του, δηλαδή τόσο περισσότερα είναι τα σημεία όπου μπορούν να δημιουργηθούν ανεπιθύμητες οξειδώσεις».
Πολύ καλύτερα δηλαδή είναι να χρησιμοποιείται το φυτό όσο γίνεται πιο ακέραιο. Επίσης, όπως ο ίδιος μας συμβουλεύει … δεν πρέπει να ρίχνουμε το φυτό να βράσει μαζί με το νερό, που επιπλέον είναι και καταστρεπτικό για την επιβίωση της βιταμίνης C, αλλά το βάζουμε στο φλιτζάνι. Εκεί θα μείνει περιμένοντας το νερό, το οποίο δεν πρέπει να κοχλάζει, δηλαδή να αγγίζει τους 100 βαθμούς. Το νερό όταν βρεθεί στο φλιτζάνι αφήνεται να δράσει για λίγα λεπτά και να δώσει ένα αρκετά καλό εκχύλισμα. Ανακεφαλαιώνοντας, λοιπόν:
Βράζουμε το νερό και το αποσύρουμε από την εστία θερμότητας.
Έπειτα από 2 έως 3 λεπτά ρίχνουμε το τσάι του βουνού και περιμένουμε για 4 με 5 λεπτά πριν το καταναλώσουμε.
Στην αρχαία Ελλάδα, ονόμαζαν «σιδερίτη» όλα τα φυτά που είχαν την ικανότητα να θεραπεύουν τραύματα από σιδερένια όπλα. Γι’ αυτό το λόγο, το βότανο sideritis clandestina ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στους Σπαρτιάτες πολεμιστές. Ο σιδερίτης είναι ευεργετικός σχεδόν για τα πάντα!
Είναι φυσικό αντιοξειδωτικό, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, χαμηλώνει την πίεση του αίματος, προστατεύει το πεπτικό σύστημα και την καρδιά.
Το επιστημονικό του όνομα Sideritis προέρχεται από τη λέξη σίδηρος λέγεται ότι δόθηκε στο φυτό, λόγω της ικανότητας του φυτού να θεραπεύει τις πληγές που προκαλούνται από σιδερένια αντικείμενα. Σύμφωνα µε άλλη εκδοχή ο σιδερίτης είναι πηγή σιδήρου στα ροφήµατα που παρασκευάζονται από αυτό το φυτό, ενώ μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η ονομασία του οφείλεται στο σχήμα που έχουν τα σέπαλα που μοιάζουν με αιχμή λόγχης. Όπως κι αν προέκυψε το όνομα του, είναι γνωστός από την αρχαιότητα στην Ελλάδα και βρίσκουμε σχετικές αναφορές από το Θεόφραστο και τον ∆ιοσκουρίδη.
Το ελληνικό «τσάι του βουνού» είναι πολυετές φυτό, ανήκει στην οικογένεια χειλανθών (Lamiaceae) και στο γένος Sideritis. Είναι ένα από τα πιο γνωστά και περιζήτητα ενδημικά φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά της χώρας μας, αυτοφυές στα περισσότερα βουνά. Από τα πολλά είδη που αυτοφύονται στην Ελλάδα, ιδιαίτερα γνωστά και με μεγαλύτερη εξάπλωση είναι το διάσημο πλέον «τσάι του Ολύµπου» (Sideritis scαrdicα), το βλάχικο τσάι ή τσάι του Άθω (Sideritis αthoα), το τσάι του Ταΰγετου (Sideritis clαndestina), το τσάι του Παρνασσού ή τσάι του Βελουχίου (Sideritis raeseri), το τσάι της Εύβοιας (Sideritis euboea) και η Μαλοτήρα το γνωστό τσάι της Κρήτης (Sideritis syriαcα).
Απειλείται με εξαφάνιση
Έπειτα από δεκαετίες ανεξέλεγκτης συλλογής αυτοφυών φυτών, άλλα και υπερβόσκησης των βουνών, πολλά από τα είδη του σιδερίτη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και πλέον προστατεύονται, ακόμη με καθολική απαγόρευση συλλογής σε κάποιες περιοχές.
Τα τελευταία χρόνια και καθώς αυξάνεται συνεχώς η ζήτηση κι οι εξαγωγές σιδερίτη, αυξάνονται ευτυχώς και οι συστηματικές καλλιεργούμενες εκτάσεις του, αφού ταιριάζει άριστα στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας και με την ανώτερη ποιότητα του πάντα κοντά στις ορεινές ζώνες που φύεται και σαν αυτοφυές .
Οι θεραπευτικές αρετές του σιδερίτη
«Το ανώτερο τσάι προέρχεται από τα ψηλά βουνά», έλεγε μια αρχαία κινεζική παροιμία… «Τα ελληνικά βουνά» προσθέτουν σήμερα οι Γερμανοί επιστήμονες. Και αυτό διότι πιστεύουν πως οι θαυματουργές ιδιότητες του ελληνικού τσαγιού, αποτελούν ένα σημαντικό «όπλο» στη μάχη για την καταπολέμηση της νόσου Aλτσχάιμερ, η οποία οδηγεί στον εκφυλισμό των εγκεφαλικών κυττάρων. Στις γερμανόφωνες χώρες, όπου ανέκαθεν εκτιμούσαν πολύ τον σιδερίτη, κυκλοφορούν πλέον και βιβλία που προτείνουν τη χρήση του, επίσης, σε περιπτώσεις αϋπνίας, ήπιας κατάθλιψης και άγχους.
kalliergia-tsai-taygetos
Ο σιδερίτης χρησιμοποιείται κυρίως ως αφέψημα (ρόφημα) λόγω των καταπραϋντικών του ιδιοτήτων. Σύμφωνα με επιστημονικά ευρήματα, το τσάι του βουνού τονώνει χωρίς να προκαλεί αϋπνία (σε αντίθεση με το τσάι της Ασίας). Επίσης, βοηθά στη χώνεψη και αποτοξινώνει, μαλακώνει το βήχα και ανακουφίζει το κρυολόγημα κ.ά.
Έχει ή αναγνωριστεί από την EMA (European Medicines Agency) ως «Παραδοσιακό Φάρμακο Φυτικής Προέλευσης», με τις ενδείξεις «αντιβηχικό σε κρυολόγημα, για την ανακούφιση των ήπιων γαστροεντερικών διαταραχών».
√ Το αιθέριο έλαιό του διαθέτει αντιφλεγμονώδη, αντιοξειδωτική και αντιμικροβιακή δράση, που οφείλονται σε τρείς φυτοχημικές ομάδες, στα φλαβονοειδή, στα διτερπένια και στα πτητικά συστατικά.
Υπάρχει ένα φυτοθεραπευτικό σκεύασμα, το “Melofer”, που παρασκευάζεται από εκχύλισμα του φυτού Sideritis scardica, περιέχει σίδηρο και χρησιμοποιείται ως προληπτική αγωγή σε περιπτώσεις σιδηροπενικής αναιμίας. Πρόσφατα δεδομένα από τη Γερμανία, επίσης υποδεικνύουν το συγκεκριμένο είδος για την φυτοχημική θεραπεία ψυχικών διαταραχών.
Καλλιεργώντας Σιδερίτη στα 1700 μέτρα υψόμετρο…
kalliergeia-tsai-vounou-andras
Μια από τις ψηλότερες ορεινές βιολογικές καλλιέργειες στην Ελλάδα βρίσκεται στον Ταΰγετο, στα 1700 μέτρα υψόμετρο και αφορά το Σιδερίτη. Εκεί τρεις φίλοι και συνεργάτες της Taygetos Herbs, είχαν ένα κοινό όραμα θέλοντας να αναδείξουν τη μαγεία του Ταΰγετου, με εφόδια το επιστημονικό τους υπόβαθρο και τις γνώσεις τους για τις καλλιέργειες του τόπου.
Στις πεζούλες (τα λαχίδια), που πριν 60 χρόνια καλλιεργούσαν κι αλώνιζαν σιτηρά, σήμερα καλλιεργούν βιολογικά τον τοπικό σιδερίτη. Ακριβώς πλάι στα άγρια αυτοφυή φυτά -τις «μάνες» του ενδημικού στον Ταΰγετο (σε υψόμετρο άνω των 1000 μέτρων) καλλιεργούν τον Sideritis clαndestinα (και πιο συγκεκριμένα την ποικιλία Sideritis clαndestinα sbsp clαndestinα). Για να μην υποβαθμιστεί η ποιότητά του, το καλλιεργούν μιμούμενοι τις φυσικές συνθήκες ανάπτυξής του (υψόμετρο, έδαφος) και με τον κανόνα της «ελάχιστης παρέμβασης. Ο ανθός του φυτού συλλέγεται και διαχωρίζεται με τα χέρια, χωρίς μηχανήματα και χωρίς φυσικά να ξεριζώνεται το φυτό. Αποξηραίνεται αργά και φυσικά στο σημείο συλλογής και, από εκεί μεταφέρεται το γρηγορότερο σε ειδικές εγκαταστάσεις όπου συσκευάζεται αεροστεγώς για να κρατήσει όλη τη φρεσκάδα του βουνού.
tsai-vounou-
Η υψηλή ποιότητά του οφείλεται σε συγκεκριμένους παράγοντες που είναι: το γενετικό υλικό, το κλίμα, το έδαφος, αλλά και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Όταν αναπτύσσονται κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες, όπως αυτές στα βουνά, δημιουργούν φύλλα χονδρά με μικρότερη επιφάνεια αλλά με μεγαλύτερο αριθμό αδενωδών τριχών οι οποίες εκκρίνουν αιθέρια έλαια, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ποσότητα και την ποιοτική σύνθεση των παραγόμενων αιθερίων ελαίων.
Τέλος, ένας ακόμα παράγοντας που σε αρκετές περιπτώσεις είναι καταλυτικός για την ποιότητα του τελικού προϊόντος, είναι η “παραδοσιακή καλλιεργητική τεχνική” που εφαρμόζεται.
kalliergeia-cheria-choma
Ιnfo: Μπορείτε να μάθετε περισσότερα για την Taygetos Herbs και τα προϊόντα τους, στις παρακάτω ιστοσελίδες: https://taygetosherbs.com/, http://openfarm.gr/farms/ktima-taygetos-herbs/
Photo credits : Παναγιώτης Παπαδόπουλος , Med Culture/ open farm experience
Γνωρίζετε να φτιάχνετε σωστά τσάι του βουνού; (μην είστε τόσο σίγουροι…)
Όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Το τσάι του βουνού Σιδερίτης & οι ευεργετικές του ιδιότητες», ο γεωπόνος κ. Σπύρος Τσιάπος, «…σε όσο μικρότερα κομμάτια κόβεται ένα φυτό τόσο περισσότερες οι πληγές του, δηλαδή τόσο περισσότερα είναι τα σημεία όπου μπορούν να δημιουργηθούν ανεπιθύμητες οξειδώσεις».
Πολύ καλύτερα δηλαδή είναι να χρησιμοποιείται το φυτό όσο γίνεται πιο ακέραιο. Επίσης, όπως ο ίδιος μας συμβουλεύει … δεν πρέπει να ρίχνουμε το φυτό να βράσει μαζί με το νερό, που επιπλέον είναι και καταστρεπτικό για την επιβίωση της βιταμίνης C, αλλά το βάζουμε στο φλιτζάνι. Εκεί θα μείνει περιμένοντας το νερό, το οποίο δεν πρέπει να κοχλάζει, δηλαδή να αγγίζει τους 100 βαθμούς. Το νερό όταν βρεθεί στο φλιτζάνι αφήνεται να δράσει για λίγα λεπτά και να δώσει ένα αρκετά καλό εκχύλισμα. Ανακεφαλαιώνοντας, λοιπόν:
Βράζουμε το νερό και το αποσύρουμε από την εστία θερμότητας.
Έπειτα από 2 έως 3 λεπτά ρίχνουμε το τσάι του βουνού και περιμένουμε για 4 με 5 λεπτά πριν το καταναλώσουμε.
