Κοροναϊός: Αυτός είναι ο λόγος που μολύνονται ακόμα και οι πλήρως εμβολιασμένοι

Ο κυριότερος λόγος που η αποτελεσματικότητα των εμβολίων κατά του κοροναϊού, δείχνει να μειώνεται σε σχέση με τα επίπεδα που είχαν δώσει οι κλινικές δοκιμές, είναι η ραγδαία εξάπλωση της μετάλλαξης Δέλτα.

Μπορεί όντως κανένα εμβόλιο να μην είναι απόλυτα αποτελεσματικό με τα κρούσματα μεταξύ πλήρως εμβολιασμένων ανθρώπων να είναι αναμενόμενα, ωστόσο τα συμπτώματα είναι συνήθως ήπια και πολύ σπάνια οδηγούν στο νοσοκομείο ή τον θάνατο.

Την ώρα όμως που πολλές χώρες αντιμετωπίζουν ένα νέο πανδημικό κύμα, πολλοί αναπόφευκα αναρωτιούνται «πόσο προστατευμένος είμαι;»

Πόσο συχνά είναι τα κρούσματα μεταξύ των εμβολιασμένων

Aνεκδοτολογικές αναφορές δίνουν την εντύπωση ότι το φαινόμενο είναι συχνό, στην πραγματικότητα όμως τα νούμερα παραμένουν χαμηλά και εντός των στατιστικά αναμενόμενων επιπέδων, καθησυχάζουν ειδικοί στους Financial Times.

«Κανένα εμβόλιο δεν είναι τέλειο […] και η περίπτωση της Covid-19 δεν διαφέρει» λέει ο Ουίλιαμ Σάφνερ, καθηγητής Λοιμωξιολογίας στο Πανεπιστήμιο «Βάντερμπιλτ» του Τενεσί.

Ας δούμε το παράδειγμα το εμβόλιο του κίτρινου πυρετού, το οποίο θεωρείται το πλέον αποτελεσματικό εμβόλιο ζωντανού ιού που έχει αναπτυχθεί μέχρι σήμερα, με μία και μόνο δόση να αποτρέπει το 98% των λοιμώξεων. Ακόμα κι έτσι, όμως, 2 λήπτες του εμβολίου στους 100 θα βρεθούν τελικά θετικοί αν εκτεθούν στον ιό.

Στην περίπτωση των εμβολίων Covid-19, οι κλινικές δοκιμές έδωσαν εντυπωσιακά επίπεδα αποτελεσματικότητας που στην περίπτωση των εμβολίων mRNA υπερβαίνουν το 90% στην πρόληψη της συμπτωματικής λοίμωξης.

Στην πράξη όμως, δεδομένα από τη Βρετανία, το Ισραήλ και τον Καναδά δείχνουν ελαφρώς μειωμένη αποτελεσματικότητα σε πραγματικές συνθήκες, πιθανότατα λόγω της εξάπλωσης μεταλλαγμένων παραλλαγών του ιού όπως το στέλεχος Δέλτα.

Οι εκτιμήσεις για την πρόληψη της συμπτωματικής λοίμωξης, ανάλογα με το εμβόλιο, κυμαίνονται από το 60 έως το 90 τοις εκατό, αν και την περασμένη εβδομάδα το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου της Pfizer, που θεωρείται το πιο αποτελεσματικό, δείχνει να έχει μειωθεί στο 39%.

Σύμφωνα με την υπηρεσία δημόσιας υγείας της Αγγλίας (Public Health England), περίπου το 17% των κρουσμάτων στελέχους Δέλτα σε μια περίοδο 4 εβδομάδων μέχρι τα μέσα Ιουλίου αφορούσαν πλήρως εμβολιασμένα άτομα, δηλαδή άτομα που είχαν λάβει τη δεύτερη δόση τουλάχιστον 14 ημέρες πριν βρεθούν θετικοί.

Όμως το ποσοστό αυτό είναι αναμενόμενο να αυξάνεται όταν αυξάνεται η αναλογία των εμβολιασμένων στον πληθυσμό, επισημαίνει ο Άντονι Μάστερς της Βασιλικής Εταιρείας Στατιστικής στη Βρετανία.

Αν φτάσουμε σε εξαιρετικά υψηλά κάλυψης σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, είναι λογικό ότι η πλειονότητα των κρουσμάτων θα αφορούσε πλήρως εμβολιασμένους.

Στο Ισραήλ, για παράδειγμα, όπου η εμβολιαστική κάλυψη έχει φτάσει το 60% του συνολικού πληθυσμού, περίπου το 52% των κρουσμάτων καταγράφεται σε πλήρως εμβολιασμένους.

Ποιοι εμβολιασμένοι αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο

Ελάχιστοι άνθρωποι που έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα εμβολιασμού νοσούν σοβαρά. Σύμφωνα με δεδομένα πραγματικών συνθηκών του Public Health England:

Το εμβόλιο της Pfizer παραμένει 96% αποτελεσματικό στην πρόληψη της νοσηλείας. Αντίστοιχο εκτιμάται πως είναι το ποσοστό για το εμβόλιο της Moderna, το οποίο βασίζεται στην ίδια τεχνολογία mRNA.

Το εμβόλιο της AstraZeneca είναι 92% στην πρόληψη της νοσηλείας. Αντίστοιχο επίπεδο προστασίας εκτιμάται ότι προσφέρει το εμβόλιο της Johnson & Johnson που βασίζεται στην ίδια τεχνολογία ιικού φορέα.

Ωστόσο τα νούμερα αυτά είναι μέσοι όροι και ότι ο κίνδυνος που αντιμετωπίζει κάθε λήπτης του εμβολίου εξαρτάται από προσωπικούς παράγοντες, επισημαίνει η Νάταλι Ντιν, καθηγήτρια Βιοστατιστικής στο Πανεπιστήμιο Έμορι της Ατλάντα. «Όλα είναι σχετικά όσον αφορά τα εμβόλια και το ρίσκο» είπε.

Ανάλυση των Financial Times επιβεβαιώνει ότι τα εμβόλια έχουν κάνει τον ιό λιγότερο θανατηφόρο. Δεδομένα για τον ρυθμό θνησιμότητας σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι ένας πλήρως εμβολιασμένος 80άρης αντιμετωπίζει πλέον τον ίδιο κίνδυνο θανάτου με έναν ανεμβολίαστο 50άρη.

Στην Αγγλία, όπου 9 στα δέκα άτομα άνω των 50 έχει εμβολιαστεί πλήρως, το 30% των ασθενών που χρειάστηκε νοσηλεία λόγω του στελέχους Δέλτα τον Ιούλιο ήταν πλήρως εμβολιασμένοι. Και περίπου οι μισοί από τους 460 θανάτους που αποδίδονται στο στέλεχος Δέλτα από τον Φεβρουάριο ήταν επίσης πλήρως εμβολιασμένοι.

Όμως τα ποσοστά αυτά είναι αναμενόμενο να αυξάνουν καθώς όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού εμβολιάζεται, τονίζει ο δρ Μάστερς της Βασιλικής Εταιρείας Στατιστικής. «Αν είχαν εμβολιαστεί πλήρως όλοι, τότε όλοι όσοι εισάγονταν στο νοσοκομείο θα εμβολιασμένοι εξ ορισμού» είπε.

Υπενθύμισε δε ότι τα δύο τρίτα των ανθρώπων που σκοτώνονται σε τροχαίο στη Βρετανία φορούσαν ζώνη. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η ζώνη σκοτώνει. Το θέμα είναι ότι το 99% των οδηγών στη Βρετανία φορούν ζώνη, οπότε είναι αναμενόμενο ότι τα περισσότερα θανατηφόρα περιστατικά αφορούν οδηγούς με ζώνη.

Ακόμα, ο Μάστερς επισήμανε ότι οι εμβολιασμένοι που εμφανίζουν δυσάρεστα αλλά ήπια συμπτώματα κοροναϊού θα είχαν νοσήσει βαριά ή θα είχαν πεθάνει αν δεν είχαν εμβολιαστεί.

«Όταν ακούω ασθενείς να μου λένε ότι αρρώστησαν ελαφρά παρά τον εμβολιασμό, πάντα τους λέω ότι χαίρομαι που βρίσκονται εδώ για να διαμαρτυρηθούν» είπε.

Μπορεί (;) κανείς να μετρήσει πόσο προστατευμένος είναι

Δυστυχώς όχι ακόμα. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος για την εκτίμηση των επιπέδων ανοσίας είναι η μέτρηση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων στο αίμα. Ωστόσο στην ανοσία παίζουν ρόλο και τα Β και Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα οποία όμως είναι δύσκολο να μετρηθούν.

Τα τεστ αντισωμάτων συνήθως δείχνουν μόνο αν υπάρχουν ή όχι αντισώματα έναντι του κοροναϊού, ενώ στην πραγματικότητα η ανοσία είναι συνεχές φάσμα. «Δεν είσαι ασφαλής ή μη ασφαλής, προστατευμένος ή μη προστατευμένος. Οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το πόσο προστατευμένοι είναι από το εμβόλιο» εξηγεί στους FT ο Ντάνι Όλτμαν, καθηγητής Ανοσολογίας στο Imperial College του Λονδίνου.

Καλύτερη εκτίμηση της ανοσίας δείχνει το τεστ εξουδετέρωσης, το οποίο εξετάζει πόσες φορές μπορούν να αραιωθούν τα αντισώματα του αίματος μέχρι να πάψουν να εξουδετερώνουν υον ιό. Οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς μπορεί να διαθέτουν αντισώματα που μπορούν να αραιωθούν μόνο 100 φορές πριν πάψουν να είναι αποτελεσματικά, ενώ οι υγιείς νέοι μπορεί να φτάνουν τις 10.000 φορές σε αραίωση και «ίσως είναι άτρωτοι» στον ιό, σύμφωνα με τον Όλτμαν.

Τι σημαίνει η μειωμένη αποτελεσματικότητα για την ανοσία της αγέλης

Το γεγονός ότι τα εμβόλια δεν είναι απόλυτα αποτελεσματικά σημαίνει ότι η συλλογική ανοσία μπορεί να είναι «ανέφικτη» αν η εμβολιαστική κάλυψη δεν ξεπεράσει το 90%, εκτιμά ο Κιτ Γέιτς, μαθηματικός του Πανεπιστημίου του Μπαθ στη Βρετανία. Και όπως επισήμανε ο Άνταμ Κουσάρσκι, επιδημιολόγος της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, ακόμα και μικρές αποκλίσεις της αποτελεσματικότητας των εμβολίων θα έχουν συνέπειες όσον αφορά την επιβάρυνση του συστήματος υγείας.

Για παράδειγμα, το Public Health England διαβεβαιώνει ότι τα εμβόλια που χρησιμοποιούνται στη Βρετανία είναι 91 με 97 τοις εκατό στην πρόληψη της νοσηλείας. «Αν όμως αναποδογυρίσεις τους αριθμούς βλέπεις πόσο αναποτελεσματικά είναι τα εμβόλια. Και μια αναποτελεσματικότητα κατά 9% αντί για 3% σημαίνει τρεις φορές περισσότερες νοσηλείες.