Τις σημαντικότερες παρεμβάσεις της χρονιάς που πέρασε, που δίνουν το στίγμα της περιβαλλοντικής πολιτικής του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας παρουσιάζει σε ανασκόπηση το ΑΠΕ-ΜΠΕ.

«Αν και η αναφορά ορισμένων παρεμβάσεων δε θα μπορούσε να δώσει μία ολοκληρωμένη εικόνα για το έργο που παρήχθη από το υπουργείο το προηγούμενο διάστημα, οι περιβαλλοντικοί στόχοι είναι υψηλής προτεραιότητας, επείγουσας σημασίας και ο σχεδιασμός έχει ορίζοντα δεκαετίας», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων, Κωνσταντίνος Αραβώσης.

Όπως τονίζει: «Τα τελευταία χρόνια η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η κλιματική κρίση οξύνθηκαν σημαντικά και έγινε αντιληπτό ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη».

Γι' αυτόν τον λόγο, επισημαίνει ότι: «Οι πολιτικές που ανέλαβε το ΥΠΕΝ, είναι στοχευμένες, προκειμένου να αποδώσουν άμεσα αποτελέσματα στο σήμερα και να κάνουν τη διαφορά στην καθημερινότητα των πολιτών, ενισχύοντας δυναμικά τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας».

«Είναι ιδιαίτερα κρίσιμο να επιτύχουμε στο έργο μας, προκειμένου η χώρα να οδηγηθεί σε μία νέα περιβαλλοντικά βιώσιμη εποχή όπου θα επικρατεί ένα νέο μοντέλο πράσινης, κυκλικής, βιώσιμης και κλιματικά ουδέτερης ανάπτυξης για το καλό όλων», αναφέρει χαρακτηριστικά στο ΑΠΕ-ΜΠΕο γενικός γραμματέας.

1. Κλιματικός νόμος

Ο κλιματικός νόμος αναφέρεται τόσο στο θέμα του μετριασμού, δηλαδή την πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα, όσο και προς την προσαρμογή, δηλαδή την αύξηση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή. Με το νόμο θεσπίζονται οι ενδιάμεσοι κλιματικοί στόχοι για μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου για τα έτη 2030 και 2040 και ο τελικός στόχος για μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών το 2050. Για να επιτευχθεί αυτό, προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η διαμόρφωση και παρακολούθηση «προϋπολογισμών άνθρακα» πενταετούς διάρκειας στους τομείς ενέργειας/θερμότητας, μεταφορών, βιομηχανίας, κτιρίων, γεωργίας/κτηνοτροφίας, απόβλητων, αλλαγών στις χρήσεις γης και τη δασοπονία. Το άθροισμά τους θα ισούται με τον εθνικό προϋπολογισμό άνθρακα.

Προβλέπονται μάλιστα, η μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα με το κλείσιμο όλων το λιγνιτικών μονάδων το αργότερο έως το 2028, αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ, μέτρα για τα κτίρια, τις επιχειρήσεις, τα οχήματα, την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων, κτλ.

Προσδιορίζεται επίσης το μοντέλο κλιματικής διακυβέρνησης, με τη σύσταση κυβερνητικής επιτροπής για την παρακολούθηση της πορείας προς την κλιματική ουδετερότητα, Επιστημονικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή με γνωμοδοτικό ρόλο και Εθνικού Συμβουλίου σε θέματα Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή. Τέλος, συστήνεται Παρατηρητήριο για την Προσαρμογή που θα διαχειρίζεται κλιματικά δεδομένα και δημιουργείται το φόρουμ κλιματικού διαλόγου, στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι δήμων, περιφερειών, πανεπιστημίων, περιβαλλοντικών ΜΚΟ, επιχειρήσεων, επαγγελματικών οργανώσεων, συνδικαλιστικών φορέων για τη διαβούλευση επί της έκθεσης προόδου προς την κλιματική ουδετερότητα.

Η πρόταση του εθνικού κλιματικού νόμου σηματοδοτεί την αποφασιστική στροφή της χώρας προς ένα νέο μοντέλο βιώσιμης, κοινωνικά δίκαιης, κυκλικής και πράσινης ανάπτυξης, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, του πλανήτη και την ευημερία του ανθρώπου.

2. Δάση - Μεταφορά Δασικών υπηρεσιών στο ΥΠΕΝ - Σύσταση του θεσμού Ανάδοχου Αποκατάστασης και Αναδάσωσης

Εμβληματική και τεράστιας σημασίας αλλαγή δρομολογείται με την μεταφορά των Δασικών Υπηρεσιών από τις Αποκεντρωμένες Υπηρεσίες στο ΥΠΕΝ, υπό το συντονισμό της Γενικής Διεύθυνσης Δασών που είναι υπεύθυνη για την χάραξη της Εθνικής Δασικής Πολιτικής για την ανάπτυξη, την ανάδειξη, την αξιοποίηση και την προστασία των Δασών και του Φυσικού Περιβάλλοντος. Στόχος η καλύτερη οργάνωση και λειτουργία των δασικών υπηρεσιών. Με τη μεταφορά των δασικών υπηρεσιών επιτυγχάνεται ο καλύτερος συντονισμός με τις αποκεντρωμένες υπηρεσίες. Σε συνδυασμό με την αλλαγή της νομοθεσίας η οποία επιτρέπει στις δασικές υπηρεσίες να αναθέτουν πολύ ταχύτερα τα έργα και με τον νεοσύστατο θεσμό του Αναδόχου Αποκατάστασης και Αναδάσωσης γίνεται ένα αποφασιστικό βήμα για την προσαρμογή των δασικών οικοσυστημάτων στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Με αποφάσεις του ΥΠΕΝ, οι εκτάσεις που καλύπτονται από ασπάλαθους δεν χαρακτηρίζονται πλέον ως δασικές και σύντομα θα υπάρξουν πρωτοβουλίες για την επίλυση και των ιδιοκτησιακών ζητημάτων που έχουν προκύψει σε περιοχές που δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας του δημοσίου, όπως είναι η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα.

3. Δασικοί Χάρτες

Η αξιόπιστη απεικόνιση των δασικών και αναδασωτέων εκτάσεων δημιουργεί ένα ξεκάθαρο πλαίσιο ως προς τις χρήσεις γης σε όλη την επικράτεια, γεγονός που θα συμβάλλει στην οικονομική δραστηριότητα και ιδίως στην προσέλκυση επενδύσεων. Μετά και τις αποφάσεις του ΣτΕ (1364 και 1365/2021) που έκριναν ότι το άρθρο 48 του ν. 4685/2020, σχετικά με τους υπό έγκριση δασικούς χάρτες, είναι σύμφωνο με τις διατάξεις του Συντάγματος, προχωράει η διαδικασία ανάρτησης των δασικών χαρτών προκειμένου στη συνέχεια να ολοκληρωθεί η διαδικασία κύρωσής τους.

4. Οδικός χάρτης για την κυκλική οικονομία

Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλει μία ακόμα εμβληματική παρέμβαση της ΓΓΦΠΥ, το Νέο Σχέδιο Δράσης (οδικός χάρτης) για την Κυκλική Οικονομία, που εγκρίθηκε από το υπουργικό συμβούλιο, περιλαμβάνει 71 δράσεις με ορίζοντα πενταετίας με στόχο τη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων, την επέκταση του κύκλου ζωής των προϊόντων, τη χρήση δευτερογενών υλικών και αποβλήτων ως παραγωγικών πόρων, την αύξηση της ανακύκλωσης, αλλά και τη μείωση των επικίνδυνων χημικών ουσιών. Προτεραιότητα δίδεται σε κατηγορίες προϊόντων όπως τα πλαστικά, οι μπαταρίες, τα οχήματα, κτλ.

5. Μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών μιας χρήσης.

Με βάση το Νόμο 4736/2020, με τον οποίο ενσωματώθηκε η Οδηγία 904/2019 που αφορά στη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης στο Εθνικό Δίκαιο, απαγορεύτηκε από την 1η Φεβρουαρίου 2021 η προμήθεια 10 συγκεκριμένων κατηγοριών πλαστικών προϊόντων μιας χρήσης από τους φορείς του δημοσίου και από την 1η Ιουλίου η κατάργηση εφαρμόστηκε γενικευμένα στη χώρα από το σύνολο του πληθυσμού. Στόχος η αντιμετώπιση της ρύπανσης από πλαστικά σε όλους τους αποδέκτες και ιδιαίτερα στο θαλάσσιο περιβάλλον.

6. Εκσυγχρονισμός πλαισίου περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων

Αναμορφώνεται και εκσυγχρονίζεται πλήρως το πλαίσιο περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων, με στόχο συμμόρφωση στην περιβαλλοντική νομοθεσία, με αύξηση των προστίμων κατά περίπτωση. Ολοκληρώνεται το σχέδιο ΠΔ το οποίο εισαγάγει την συμμετοχή εξειδικευμένων ιδιωτών στην ελεγκτική διαδικασία για την ενίσχυση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων και για την προστασία του περιβάλλοντος με συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις. Η ενεργοποίηση του Μητρώου Περιβαλλοντικών Ελεγκτών θα συμβάλει στον πληρέστερο περιβαλλοντικό έλεγχο έργων & δραστηριοτήτων και στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας περί τακτικών περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων, διασφαλίζοντας παράλληλα την επιστημονική και την επαγγελματική επάρκεια των Περιβαλλοντικών Ελεγκτών και την διαφάνεια των διοικητικών διαδικασιών.

7. Αναθεώρηση Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνου Πλημμύρας & Αναθεώρηση Σχεδίων Λεκανών Απορροής

Στην παρούσα φάση η ΓΓΦΠΥ ήδη προχωράει στην 1η Αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των υδατικών Διαμερισμάτων της χώρας και στη 2η Αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών. Για την εκπόνηση του συνόλου των Σχεδίων έχει εξασφαλίσει Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, ύψους 10.000.000 ευρώ. Στόχος είναι η ολοκλήρωση της αναθεώρησης εντός του έτους 2022. Το έργο αυτό είναι ιδιαίτερα κρίσιμο, καθώς τα επόμενα χρόνια εκτιμάται ότι θα αυξηθεί η συχνότητα πλημμυρικών φαινομένων. Η ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελεί δικλείδα ασφαλείας απέναντι στις πολυάριθμες και συνεχόμενες πιέσεις που δέχεται το υδατικό περιβάλλον εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής.

8. Λειτουργία ΟΦΥΠΕΚΑ - Προσάρτηση Μονάδων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών

Ολοκληρώνεται επίσης η μεταρρύθμιση του συστήματος διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών που ξεκίνησε με το Ν. 4685/2020 και την ίδρυση του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Στην παρούσα φάση πραγματοποιείται η μετάβαση από τους 36 παλαιούς Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών σε 24 νέες Μονάδες Διαχείρισης που θα υπαχθούν και θα εποπτεύονται από τον ΟΦΥΠΕΚΑ. Για τους πρώτους 6 φορείς οι σχετικές αποφάσεις είναι προς έκδοση από το Εθνικό Τυπογραφείο, ενώ παράλληλα ολοκληρώνονται οι αποφάσεις και για τις υπόλοιπες Μονάδες Διαχείρισης. Με την ενεργοποίηση του νέου συστήματος διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών αναμένεται να επιλυθούν τα χρόνια προβλήματα που υπήρχαν στη λειτουργία των Διοικητικών Συμβουλίων των Φορέων Διαχείρισης.

Όπως κάνει γνωστό στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Αραβώσης: «Μέχρι τώρα έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, ωστόσο υπάρχουν αρκετά θέματα στο σχεδιασμό μας που είναι ακόμα υπό επεξεργασία, διαβούλευση και αναμένεται να οριστικοποιηθούν στο επόμενο διάστημα».

Σημειώνεται ότι με ένα μεγάλο χαρτοφυλάκιο η γενική γραμματεία Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ έχει την αρμοδιότητα για τα θέματα που αφορούν τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, τα δάση, τα ύδατα, το κλίμα, την ποιότητα της ατμόσφαιρας και το ακουστικό περιβάλλον.

Έχει επιπροσθέτως επιφορτιστεί με την ευθύνη αξιολόγησης και ελέγχου των επιπτώσεων προγραμμάτων, έργων και εγκαταστάσεων στο περιβάλλον μέσω της άσκησης της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης και της περιβαλλοντικής, ενεργειακής επιθεώρησης και επιθεώρησης μεταλλείων και το συντονισμό της αντιμετώπισης περιβαλλοντικών ζημιών.