Δομές παιδικής προστασίας. Μια μεγάλη ιστορία, που μετά την υπόθεση της «Κιβωτού του Κόσμου» φέρνει στο φως τις προβληματικές συνθήκες διαβίωσης των παιδιών που φιλοξενούνται σε ορισμένες από αυτές, με αποκορύφωμα ακόμα και καταγγελίες για περιστατικά ψυχολογικών, σωματικών, αλλά και σεξουαλικών κακοποιήσεων.

Τα «Παραπολιτικά» παρουσιάζουν σήμερα τον χάρτη των 94 δομών (μη συμπεριλαμβανομένης της «Κιβωτού του Κόσμου») παιδικής προστασίας που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια, αριθμητικά στοιχεία για τους ανηλίκους που διαμένουν σε αυτές, καθώς και τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει το τελευταίο διάστημα στον τρόπο λειτουργίας τους.

Στη χώρα λειτουργούν 94 Μονάδες Παιδικής Προστασίας, ενώ οι ανήλικοι που διαβιούν στις εν λόγω δομές καταγράφονται στο Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων. Από το 2021 στο σύστημα έχουν ενταχθεί επιπλέον δοµές φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων, στο πλαίσιο της ένταξης και των εν λόγω ανηλίκων στο Εθνικό Σύστηµα Αναδοχών-Υιοθεσιών, ενώ προχώρησαν σε καταχώριση στοιχείων και όλες οι εποπτευόµενες δοµές του υπουργείου ∆ικαιοσύνης.

Αποϊδρυματοποίηση

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, οι ανήλικοι που διαμένουν στις 94 δομές της επικράτειας ανέρχονται σε 1.396, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τα τρία έτη, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της αναδοχής και διευκόλυνσης των σχετικών διαδικασιών, έχει αποϊδρυματοποιηθεί πάνω από το 40% των παιδιών που διέμεναν στις δομές, ποσοστό που μεταφράζεται σε περίπου 1.006 παιδιά, τα οποία έχουν βρει μια ανάδοχη/θετή οικογένεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα 1.396 παιδιά που φιλοξενούνται στις δομές, τα 133 έχουν γνωμάτευση αναπηρίας, ενώ οι δομές που φιλοξενούν ανηλίκους με αναπηρία είναι εννέα (ΝΠΔΔ).

Η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων διαμηνύουν ότι δεν εφησυχάζουν μέχρι κάθε παιδί που φιλοξενείται στις δομές να βρει ένα σπίτι, καθώς κοινή παραδοχή είναι πως, όσο καλή και αν είναι μια δομή, ακόμα κι αν λειτουργεί με υποδειγματικό τρόπο, δεν είναι οικογένεια. Ωστόσο, πέρα από τις πρωτοβουλίες που έχουν αναληφθεί για να βγουν τα παιδιά από τα ιδρύματα, αξιομνημόνευτες είναι και οι παρεμβάσεις στον τρόπο λειτουργίας των συγκεκριμένων δομών, με γνώμονα το καλό των ανηλίκων που εξακολουθούν να διαβιούν σε αυτές. Αλλαγές όμως που όταν θεσπίστηκαν προκάλεσαν αντιδράσεις από ορισμένες πλευρές...

Προδιαγραφές

Για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες κενών και παραλείψεων ορίστηκαν αυστηρές προδιαγραφές και σαφή κριτήρια ίδρυσης και λειτουργίας μονάδων παιδικής προστασίας και φροντίδας, ενώ αναμορφώθηκε πλήρως το πλαίσιο των κυρώσεων σε περίπτωση λειτουργίας δομών χωρίς άδεια ή παραβίασης των κανόνων λειτουργίας. Με τον νόμο του 2022 επικαιροποιήθηκαν τα χρηματικά πρόστιμα και προβλέφθηκαν ποινικές κυρώσεις για τους υπευθύνους λειτουργίας των φορέων, ενώ προβλέφθηκε και η δυνατότητα προσωρινής αντικατάστασης της διοίκησης του φορέα από το εποπτεύον υπουργείο.

Όσον αφορά τον έλεγχο και την εποπτεία των μονάδων για παιδιά, ανήκει στις περιφέρειες, μέσω« του θεσμού του κοινωνικού συμβούλου, ο οποίος θεσπίστηκε με τον Ν. 2345/1995. Ωστόσο, σε αυτό το πλαίσιο προβλεπόταν μόνο ότι ασκεί επίβλεψη και συνεχή παρακολούθηση των υπηρεσιών.

Για τον έλεγχο

Οι παρεμβάσεις που έγιναν την τελευταία διετία στο κομμάτι του ελέγχου των δομών αφορούν το γεγονός ότι λόγω υποστελέχωσης των περιφερειών δόθηκε η δυνατότητα να αναλαμβάνουν ως κοινωνικοί σύμβουλοι και υπάλληλοι των δήμων ή νομικών προσώπων αυτών, για τους οποίους ορίστηκε η υποχρέωση να πραγματοποιούν αυτοψίες τουλάχιστον ανά εξάμηνο συντάσσοντας έκθεση.

Δυνατότητα επίσης δόθηκε στον αρμόδιο υπουργό να παραγγέλνει αυτοψίες, ενώ πια ο κοινωνικός σύμβουλος έχει αποκτήσει δικαίωμα πρόσβασης στα αρχεία του φορέα και σε ατομικούς φακέλους. Υποχρεωτική είναι πλέον και η διενέργεια παράλληλου ελέγχου από κοινωνικούς συμβούλους άλλων περιφερειών.

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 26 Νοεμβρίου 2022.