Μεγάλη ανησυχία και διαδοχικά σοκ προκαλεί η έξαρση της νεανικής παραβατικότητας στην Ελλάδα, με τα περιστατικά βίας μεταξύ ανηλίκων να προβληματίζουν τους ειδικούς αλλά και την Αστυνομία, που «χτυπούν καμπανάκι» σε γονείς και εκπαιδευτικούς για την έξαρση του φαινομένου.

Συμμορίες ανηλίκων, ξυλοδαρμοί, κλοπές, άγριο bullying, ναρκωτικά, παραβάσεις του ΚΟΚ, ακόμα και μαχαιρώματα είναι ορισμένα από τα περιστατικά παραβατικότητας με ανήλικους δράστες, τη στιγμή που η ειδεχθής υπόθεση του ομαδικού, κατ’ εξακολούθηση βιασμού ενός 15χρονου αγοριού σε εγκαταλελειμμένο σπίτι στο Ιλιον από συνομηλίκους του έχει συνταράξει την ελληνική κοινωνία.

Στις φυλακές

Έξι ανήλικοι από την παρέα των οκτώ που φέρονται να βασάνιζαν σεξουαλικά και ψυχικά με σοκαριστικό τρόπο τον 15χρονο έφηβο μετά την απολογία τους πήραν τον δρόμο για τις φυλακές, ενώ οι Αρχές ερευνούν τον ρόλο τεσσάρων κοριτσιών, ηλικίας περίπου 15 ετών, που φέρεται να ήταν παρούσες κατά τη διάρκεια των βιασμών του μαθητή.

Οι κατηγορίες για τους προφυλακισμένους νέους είναι οι ίδιες: Συμμορία, ομαδικός βιασμός κατ’ εξακολούθηση και πορνογραφία, με τους ίδιους να παραδέχονται τις πράξεις τους, αλλά να αρνούνται τις κατηγορίες του βιασμού, κάνοντας λόγο «για ένα παιδικό παιχνίδι, μια πλάκα».

Οι αριθμοί

Τα νούμερα για την εγκληματικότητα ανηλίκων είναι σοκαριστικά. Από τον Ιανουάριο έως τον Αύγουστο του 2022 έχουν αναφερθεί 3.693 υποθέσεις παραβατικότητας ανηλίκων, με 4.432 δράστες, από τους οποίους το 90% είναι αγόρια. Ψυχολόγοι μιλούν στα «Παραπολιτικά» για την έξαρση της βίας μεταξύ ανηλίκων, τους τρόπους αντιμετώπισης του φαινομένου και τον κομβικό ρόλο του οικογενειακού και του σχολικού περιβάλλοντος, ενώ αναφέρονται στα σημάδια της συμπεριφοράς των παιδιών που πρέπει να ενεργοποιούν τους γονείς.

«Ενδοοικογενειακή βία»

Η κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών Αννα Κανδαράκη αναφέρει ότι, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, πάνω από 80% των παιδιών που εμφανίζουν παραβατικές συμπεριφορές συσχετίζονται με παιδιά που έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή βία. «Τα παιδιά τα οποία εμφανίζουν παραβατικές συμπεριφορές 8 στα 10 έχουν βιώσει ενδοοικογενειακή βία. Εχει πολύ μεγάλη σημασία να δούμε τις μορφές της ενδοοικογενειακής βίας, διότι υπάρχουν και κρυφές μορφές της, που είναι η απουσία, η αμέλεια, η παραίτηση, η θλίψη μέσα στο σπίτι, η απουσία συναισθήματος και επικοινωνίας», σημειώνει η κλινική ψυχολόγος.



«Εξάρσεις θυμού»

Αναφορικά με τη συμπεριφορά των παιδιών που θα πρέπει να προβληματίζει τους γονείς, η κ. Κανδαράκη σημειώνει: «Τα σημάδια τα οποία θα πρέπει να μας
Εχει νόημα οι γονείς να μπορέσουν να αντέξουν να είναι παρόντες, παρόλο που θα νιώθουν ότι το παιδί τους τούς διώχνει
ενεργοποιήσουν είναι να βλέπουμε διαφορετικές συμπεριφορές στο σπίτι και διαφορετικές συμπεριφορές στο σχολείο. Αλλες συμπεριφορές στο σπίτι και άλλες εκτός. Επίσης, όταν βλέπουμε ένα παιδί το οποίο είναι θλιμμένο, δεν γελάει, ένα παιδί που έχει πολλές εξάρσεις θυμού. Εχει νόημα οι γονείς να μπορέσουν να αντέξουν να είναι παρόντες, παρόλο που θα νιώθουν ότι το παιδί τους τούς διώχνει. Το σημαντικό είναι το παιδί να νιώσει ότι στη δυσκολία μπορεί να γυρίσει στους γονείς, να τους εμπιστευτεί και να μοιραστεί αυτό που τους φόβισε, για να μπορέσει να πάρει βοήθεια».

«Μιμούνται»

Η κοινωνική ψυχολόγος, κοινωνιολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Μανουσία Κυπραίου παρατηρεί ότι έχουν αυξηθεί οι συμπεριφορές βίας μεταξύ νέων 13-17 ετών: «Σε αυτές τις συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες υπάρχει ένταση των επιθετικών συμπεριφορών. Τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες μιμούνται, αλλά το φαινόμενο
Τα περισσότερα παιδιά προέρχονται από ένα οικογενειακό περιβάλλον που στερείται τον έλεγχο στους κανόνες τήρησης ορίων
ξεκινάει πιο βαθιά. Βρίσκω ψυχολογικές αιτίες του παιδιού το οποίο μπαίνει σε μια διαδικασία να έχει βίαιη συμπεριφορά, να εκφοβίζει άλλους νέους. Yπάρχει μια έντονη ανάγκη σε αυτά τα παιδιά να κυριαρχήσουν σε άλλους νέους ως μέσο επιβεβαίωσης. Τα περισσότερα παιδιά προέρχονται από ένα οικογενειακό περιβάλλον που στερείται τον έλεγχο στους κανόνες τήρησης ορίων. Πολλές φορές δημιουργείται σε κάποια παιδιά μια διογκωμένη εικόνα εαυτού, με αποτέλεσμα μια αίσθηση παντοδυναμίας».



Τα θύματα

Επιπλέον, η κ. Κυπραίου αναφέρει τα κριτήρια με τα οποία έφηβοι με παραβατική συμπεριφορά επιλέγουν τα θύματά τους: «Σημαντικό είναι ότι επιλέγουν παιδιά
Ο τρόπος που μιλούσε ο 15χρονος έδειχνε επιφυλακτικός
που είναι πιο συνεσταλμένα, κλειστά, που δεν είναι πολύ κοινωνικοποιημένα. Ο τρόπος που μιλούσε ο 15χρονος έδειχνε επιφυλακτικός. Επιλέγουν συνομηλίκους που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους -περισσότερο μοναχικά παιδιά-, έχουν μια διαφορετική εικόνα και τους δυσκολεύει να αποκαλύψουν τις βίαιες συμπεριφορές, καθώς είτε αισθάνονται ότι θα απογοητεύσουν τους γονείς τους είτε νιώθουν ένοχοι, ότι φταίνε οι ίδιοι για ό,τι τους συμβαίνει».

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 30 Δεκεμβρίου 2022.