Σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία αξιολόγησης των 160.000 εκπαιδευτικών της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, που θεσμοθέτησε το υπουργείο Παιδείας, για πρώτη φορά έπειτα από 41 χρόνια.

Η αρχή γίνεται με τις 4.500 νεοδιορισθέντες δασκάλους και καθηγητές που τοποθετήθηκαν στα σχολεία πριν από δύο χρόνια, προκειμένου να κριθούν για μονιμοποίηση. Όσοι αξιολογούνται θετικά θα έχουν υψηλότερες απολαβές αλλά και μόρια για ταχύτερη εξέλιξη, ενώ όσοι αξιολογούνται αρνητικά θα μπαίνουν σε υποχρεωτική επιμόρφωση.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, έχουν ήδη αξιολογηθεί 1.300 εκπαιδευτικοί και έχουν γίνει περισσότερες από 600 παρακολουθήσεις μαθημάτων από 135 συμβούλους εκπαίδευσης σε σχολεία του Βορείου και Νοτίου Αιγαίου, της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Έως το τέλος του μήνα θα συνεχισθούν οι αξιολογήσεις σε σχολεία της Μακεδονίας, της Θράκης και της Ηπείρου.

Όπως εξηγεί στην «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» την Κυριακή η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, η αξιολόγηση «γίνεται σε δύο επίπεδα: ως προς το διδακτικό και παιδαγωγικό έργο και ως προς την υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκεια. Η διαδικασία είναι αμιγώς βελτιωτική, αφού επιβραβεύει με μόρια εξέλιξης -άρα και δυνατότητα για υψηλότερες οικονομικές απολαβές- όσους επιτύχουν καλές επιδόσεις, ενώ όσοι κριθεί ότι χρήζουν βελτίωσης θα ακολουθούν υποχρεωτική επιμόρφωση.

Ο στόχος μας είναι ένας και συγκεκριμένος: η αναβάθμιση του εκπαιδευτικού προσωπικού μας, της εκπαιδευτικής διαδικασίας, του παραγόμενου εκπαιδευτικού έργου προς όφελος των παιδιών μας».

Από την πλευρά τους, οι εκπαιδευτικές ομοσπονδίες ΔΟΕ και ΟΛΜΕ αντιδρούν στην ατομική αξιολόγηση επικαλούμενες, μεταξύ άλλων, την «παιδαγωγική ελευθερία» στην άσκηση του έργου τους, την «προάσπιση των εργασιακών-επαγγελματικών τους δικαιωμάτων» και την «υπεράσπιση των μορφωτικών δικαιωμάτων των μαθητών»!

Οι εκπαιδευτικοί συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις τους με αποχές, σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν τη διαδικασία της αξιολόγησης, ενώ η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας δηλώνει την αποφασιστικότητά της να προχωρήσει το μέτρο, γιατί πιστεύει ότι αυτό θα οδηγήσει στην αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και του περιεχομένου της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Ωστόσο, το σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών προβλέπει και μηχανισμό μεταξιολόγησης για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της λειτουργίας του με σκοπό τη διαρκή βελτίωση των διαδικασιών και τη διασφάλιση της αξιοπιστίας του. Σχετικές εκθέσεις μεταξιολόγησης συντάσσουν κάθε χρόνο και υποβάλλουν στον υπουργό Παιδείας η Αρχή Διασφάλισης της Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής.

Πώς γίνεται

Η αξιολόγηση διενεργείται βάσει τετράβαθμης περιγραφικής κλίμακας («εξαιρετικό», «πολύ καλό», «ικανοποιητικό», «μη ικανοποιητικό» έργο). Σε περίπτωση θετικής αξιολόγησης, ο εκπαιδευτικός μπορεί να την αξιοποιήσει ως μοριοδοτούμενο κριτήριο για την επιλογή του σε θέση ευθύνης (π.χ. διευθυντής σχολείου, διευθυντής εκπαίδευσης) που συνεπάγεται και υψηλότερες αποδοχές.

Σε περίπτωση μη ικανοποιητικής αξιολόγησης, δεδομένου ότι ο στόχος της αξιολόγησης είναι κυρίως διαμορφωτικός και όχι τιμωρητικός, ο αξιολογηθείς υποψήφιος θα πρέπει να παρακολουθήσει υποχρεωτική επιμόρφωση.

Από ποιους

Με βάση τον νόμο 4823/2021 η ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών γίνεται από τον διευθυντή του σχολείου και τους δύο συμβούλους εκπαίδευσης.

Δηλαδή, το έργο των εκπαιδευτικών αξιολογείται από τρία στελέχη εκπαίδευσης: τον σύμβουλο εκπαίδευσης επιστημονικής ευθύνης (π.χ. ο σύμβουλος Φυσικής αξιολογεί τους φυσικούς κ.λπ.), τον σύμβουλο εκπαίδευσης παιδαγωγικής ευθύνης του σχολείου και τον διευθυντή του σχολείου.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι διευθυντές ή οι προϊστάμενοι σχολικών μονάδων και εργαστηριακών κέντρων, οι διευθυντές τους και οι υπεύθυνοι τομέων εργαστηριακών κέντρων αξιολογούνται και ως εκπαιδευτικοί Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, εφόσον παρέχουν διδακτικό έργο.

Επίσης, οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν με απόσπαση στο υπουργείο Παιδείας και σε Διευθύνσεις Εκπαίδευσης ή άλλες δημόσιες υπηρεσίες και φορείς και ασκούν διοικητικά καθήκοντα αξιολογούνται όπως οι διοικητικοί υπάλληλοι των υπηρεσιών και φορέων αυτών.

Ο τρόπος

Η αξιολόγηση ξεκινά με μια πρώτη συνάντηση μεταξύ αξιολογητή και αξιολογούμενου προκειμένου να αναλυθούν η διαδικασία και οι παράμετροι της αξιολόγησης.

Στη συνέχεια, σε συμφωνημένη ημέρα και ώρα, ο αξιολογητής μπαίνει στην αίθουσα διδασκαλίας και παρακολουθεί τον αξιολογούμενο σε δύο διδασκαλίες μαθημάτων.

Η παρατήρηση των διδασκαλιών σε συνδυασμό με την έκθεση αυτοαξιολόγησης του αξιολογούμενου, τα σχετικά τεκμήρια που προσκομίζει, καθώς και τη διαδικασία αναστοχασμού που ακολουθεί έπειτα από κάθε διδασκαλία συνιστούν τη βάση για την αξιολογική κρίση του αξιολογητή.

Για τους σκοπούς της αξιολόγησης, έχει δημιουργηθεί ειδική ψηφιακή εφαρμογή, προσβάσιμη μέσω της Ενιαίας Ψηφιακής Πύλης της Δημόσιας Διοίκησης (gov.gr). Στην εφαρμογή αυτή τηρούνται όλοι οι σχετικοί ηλεκτρονικοί φάκελοι των στελεχών εκπαίδευσης, εκπαιδευτικών, μελών του Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού (ΕΕΠ) και Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού (ΕΒΠ), μαζί με όλα τα σχετικά τεκμήρια για την αξιολόγηση (π.χ. ατομικός φάκελος/portfolio, εκθέσεις αυτοαξιολόγησης, αξιολογικές εκθέσεις των αξιολογητών κ.λπ.).

Επιπλέον, μέσω της εφαρμογής αυτής θα μπορούν να υποβληθούν και αντιρρήσεις ή ενστάσεις.

Σημειώνεται ότι η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη διαδικασία αξιολόγησης και τις σχετικές με αυτή διαδικασίες αποτελεί υπηρεσιακό καθήκον και η άρνηση συμμετοχής σε αυτές συνιστά πειθαρχικό παράπτωμα.

Οι συνέπειες

Η θετική αξιολόγηση συμβάλλει στην ευρύτερη αναγνώριση και επιβράβευση του έργου του εκπαιδευτικού. Σε περίπτωση θετικής αξιολόγησης, ο εκπαιδευτικός θα μπορεί να αξιοποιήσει την αξιολόγησή του ως μοριοδοτούμενο κριτήριο για την επιλογή του σε θέση ευθύνης (π.χ. για να αναλάβει θέση διευθυντή σχολείου, διευθυντή εκπαίδευσης, περιφερειακού διευθυντή εκπαίδευσης) που συνεπάγεται και υψηλότερες αποδοχές.

Το αποτέλεσμα της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ή του μέλους ΕΕΠ ή ΕΒΠ δύναται να λαμβάνεται επίσης υπόψη σε διαδικασίες επιλογής για την ανάθεση επιμορφωτικού ή άλλου επιστημονικού-εκπαιδευτικού έργου.

Σε περίπτωση μη ικανοποιητικής αξιολόγησης, δεδομένου ότι ο στόχος της αξιολόγησης είναι κυρίως διαμορφωτικός και όχι τιμωρητικός, ο αξιολογηθείς υποψήφιος θα πρέπει να παρακολουθήσει υποχρεωτική επιμόρφωση, βάσει υλικού που εκπονεί το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).

Τα τρία κριτήρια

Προετοιμασία διδασκαλίας, ετοιμότητα ως προς το γνωστικό αντικείμενο, διδακτική μεθοδολογία και πρακτικές, παιδαγωγικό κλίμα και διαχείριση της τάξης, αναστοχασμό ς διδασκαλίας - αυτοαξιολόγηση.

Συμβολή στη δημιουργία κλίματος μάθησης μέσα στην τάξη, προώθηση πνεύματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών, εμπλοκή στη μαθησιακή διαδικασία, πρόληψη προβλημάτων πειθαρχίας, επίλυση διαφορών, διαχείριση συγκρούσεων και αποδοχή της διαφορετικότητας.

Υπηρεσιακή συνέπεια και επάρκεια του εκπαιδευτικού, με βάση τα εξής κριτήρια: α) συνέπεια και ενδιαφέρον κατά την εκτέλεση των υπαλληλικών υποχρεώσεών του, β) ενεργός συμμετοχή στη λειτουργία της σχολικής μονάδας και την αυτοαξιολό γησή της, γ) συνεργασία με τους συναδέλφους, δ) επικοινωνία και συνεργασία με τους γονείς και τους φορείς.

Ελληνική Pisa για 11.411 μαθητές

Στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού συστήματος βοηθά και η ελληνική Pisa. Αυτή τη χρονική περίοδο προετοιμάζεται ο δεύτερος κύκλος των Εθνικών Εξετάσεων Διαγνωστικού Xαρακτήρα που διενεργήθηκαν για πρώτη φορά τον Μάιο του 2022 σε 554 σχολεία, δημοτικά (ΣΤ’ τάξη) και γυμνάσια (Γ’ τάξη), με τη συμμετοχή 11.411 μαθητών, και αποτυπώνουν τον βαθμό ανταπόκρισης των μαθητών στις εξεταζόμενες γνώσεις και δεξιότητες, δίνοντας στην ουσία μία εικόνα της εκπαίδευσης.

Οι δικλίδες ασφαλείας

Πώς όμως διασφαλίζεται η αντικειμενική αξιολόγηση; Πρώτον, οι αξιολογητές κάθε εκπαιδευτικού είναι τρεις. Δεύτερον, η αξιολογική έκθεση όλων των αξιολογητών είναι υποχρεωτικά τεκμηριωμένη. Αφού καταχωριστεί στην ειδική ψηφιακή εφαρμογή, γνωστοποιείται στον αξιολογούμενο που αφορά. Και, τρίτον, για την προστασία του εκπαιδευτικού από τυχόν αυθαιρεσίες προβλέπεται ειδική διαδικασία ένστασης, που ασκείται μέσω ειδικής ψηφιακής εφαρμογής, εντός δώδεκα ημερών, κατά των εκθέσεων αξιολόγησης ενώπιον τριμελούς ειδικής επιτροπής, η οποία συγκροτείται στην έδρα καθεμιάς από τις Διευθύνσεις Πρωτοβάθμιας ή Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Αξιολόγηση για 15.000 σχολικές μονάδες

Με επιτυχία συνεχίζονται εντωμεταξύ η αξιολόγηση των 15.000 σχολικών μονάδων και η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Bρισκόμαστε ήδη στη δεύτερη χρονιά υλοποίησης, αφού ολοκληρώθηκε η πρώτη εφαρμογή της κατά το σχολικό έτος 2021-2022, με συμμετοχή του 99% των σχολείων. Ήδη, πολλά σχολεία έχουν αναρτήσει στην ιστοσελίδα τους τη σχετική «Έκθεση εξωτερικής αξιολόγησης του έργου της σχολικής μονάδας».

Τα σχολεία αξιολογούνται σε τρεις τομείς: τη παιδαγωγική - μαθησιακή λειτουργία, τη διοικητική λειτουργία και την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Όπως λένε οι εκπαιδευτικοί, παρά τις αρχικές αντιδράσεις και τα «φασόν» κείμενα που είχαν διανεμηθεί από συνδικαλιστές για ομοιόμορφες απαντήσεις, προκειμένου να «περπατήσει» η αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, «τα πράγματα προχώρησαν και αναπτύχθηκε άμιλλα μεταξύ των σχολείων για τη διοργάνωση εκδηλώσεων, αθλητικών, περιβαλλοντικών, πολιτιστικών. Κάποιοι μάλιστα είχαν επαφές και με σχολεία του εξωτερικού, οπότε λειτούργησε η αξιολόγηση».

Τι ισχύει για την Ευρώπη

Η συντριπτική πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης ειδικότερα εφαρμόζει την αξιολόγηση εκπαιδευτικών, εκτός τριών χωρών στις οποίες μέχρι τώρα συγκαταλεγόταν και η Ελλάδα, όπου η ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών έχει καταργηθεί επί της ουσίας από το 1982.

Πληθώρα εκθέσεων από ευρωπαϊκούς φορείς υπογραμμίζει τη σημασία της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ως μια διαδικασία η οποία συμβάλλει στην ποιοτική αναβάθμιση του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου, ενισχύοντας παράλληλα και τα επίπεδα εργασιακής ικανοποίησης των εκπαιδευτικών.

* Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Απογευματινή στις 19 Μαρτίου 2023