Τη χαµηλή ποιότητα υπηρεσιών, τους κινδύνους για τη δηµόσια υγεία και τα ανοικτά µέτωπα µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχειρεί να αντιµετωπίσει η κυβέρνηση µε τη νέα Ρυθµιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Για τη νέα Αρχή υπήρξε σκληρή πολιτική αντιπαράθεση τον τελευταίο µήνα, µε τον ΣΥΡΙΖΑ να «βγαίνει στην αντίσταση» κατά της «ιδιωτικοποίησης του νερού»!
Πολιτικοί παρατηρητές και στελέχη της αγοράς τονίζουν πως η πραγµατικότητα απέχει πολύ από τα απαρχαιωµένα συνθήµατα του ΣΥΡΙΖΑ, αφού «το θέµα της ιδιωτικοποίησης του νερού έχει τελειώσει εδώ και πολλά χρόνια σε ολόκληρο τον κόσµο, καθώς δεκάδες εταιρείες επανακρατικοποιήθηκαν από δεξιές ή αριστερές κυβερνήσεις». Συνεπώς, όπως υποστήριξε και από την πρώτη στιγµή ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), Κώστας Σκρέκας, η ίδρυση της νέας ρυθµιστικής Αρχής, που ήταν απαίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δεν ανοίγει κανέναν δρόµο ιδιωτικοποίησης του νερού. Αντίθετα, βάζει όρους και κανόνες για τη χρηστή διαχείρισή του.
Στην Ελλάδα αντιµετωπίζουµε ένα σοβαρό θέµα διαφάνειας στη διαχείριση τόσο του νερού όσο και των αποβλήτων/απορριµµάτων. Μεγάλο τµήµα της ελληνικής επαρχίας χρησιµοποιεί σήµερα νερό άγνωστης ποιότητας, µε προβληµατικές υποδοµές και µε κόστος που είτε είναι πολύ υψηλό είτε πολύ χαµηλό (για ψηφοθηρικούς λόγους). Ενα άλλο τµήµα της περιφέρειας «βουλιάζει» κάτω από τις χωµατερές και την υπολειτουργία µονάδων βιολογικού καθαρισµού. Η κατάσταση για τις ∆ηµοτικές Επιχειρήσεις Υδρευσης και Αποχέτευσης (∆ΕΥΑ) έγινε πολύ χειρότερη λόγω της ενεργειακής κρίσης, αφού χρησιµοποιούν αντλιοστάσια κ.λπ. που καταναλώνουν µεγάλες ποσότητες πανάκριβης ενέργειας.
Εξαµηνιαία πρόστιµα
Η Ελλάδα πληρώνει σήµερα εξαµηνιαία πρόστιµα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την απουσία µονάδων βιολογικού καθαρισµού στην Ανατολική Αττική, πρόσθετα πρόστιµα για τις παράνοµες χωµατερές, ενώ απειλείται µε κυρώσεις για τους βιολογικούς καθαρισµούς! Ταυτόχρονα, η Γενική ∆ιεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής (D.G. Regio) της Κοµισιόν, σε µια µελέτη µε τίτλο «Αποτελεσµατική και αποδοτική εφαρµογή παρεµβάσεων στον τοµέα του νερού, συµπεριλαµβανοµένης της βελτίωσης της διοικητικής ικανότητας των ∆ΕΥΑ στο πλαίσιο των διαπραγµατεύσεων της περιόδου προγραµµατισµού 2021-2027», ζητά µέτρα για να µπει τάξη στις 295 ∆ηµοτικές Επιχειρήσεις Υδρευσης και Αποχέτευσης και άλλους παρόχους υπηρεσιών νερού.
Ο µεγάλος κατακερµατισµός των ∆ΕΥΑ σε 295 παρόχους (ορισµένοι από τους οποίους λειτουργούν λίγες χιλιάδες µετρητές και, συνεπώς, δεν έχουν τα οφέλη των οικονοµιών κλίµακας, ούτε σοβαρά έσοδα) είναι η κορυφή του παγόβουνου στη διαχείριση του νερού στην Ελλάδα. Είναι γνωστά τα προβλήµατα και µε την άρδευση, τις υπερκοστολογήσεις, την αδιαφάνεια σε διαγωνισµούς κ.ά. Ετσι, στο ΥΠΕΝ εντόπισαν, µεταξύ άλλων, πως υπάρχει ανεπαρκής έλεγχος των οικονοµικών στοιχείων των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και των βασικών κέντρων κόστους και ανεπαρκή στοιχεία λειτουργίας, αφού µόλις το 42% των οργανισµών υποβάλλει συστηµατικά τα στοιχεία που υποχρεούται από τον νόµο στην πλατφόρµα του συστήµατος.
42% των οργανισµών υποβάλλει συστηµατικά τα στοιχεία που υποχρεούται από τον νόµο στην πλατφόρµα του συστήµατος
Καταγράφεται επίσης ανοµοιοµορφία σε ό,τι αφορά το ποσοστό ανάκτησης του κόστους των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης. Το επίπεδο ανάκτησης του κόστους των παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης, πλην ΕΥ∆ΑΠ-ΕΥΑΘ, που είναι πιο οργανωµένες, κυµαίνεται από 21% έως 202%, λένε στο υπουργείο. ∆ηλαδή κάποιοι δεν ανακτούν ούτε το κόστος παροχής του νερού (προσφέροντας χαµηλές τιµές για ψηφοθηρικούς λόγους), µε σηµαντική ζηµία των δήµων, ενώ κάποιοι άλλοι κερδοσκοπούν χρεώνοντας το νερό σε διπλάσιο κόστος από το κόστος παροχής του! Με βάση τα τελευταία στοιχεία, του 2019, το συνολικό ποσοστό απωλειών των παρόχων νερού φτάνει έως και το 62% και κατά µέσο όρο έχουµε απώλειες που αγγίζουν το 35,6% σε ό,τι αφορά το πόσιµο νερό. Υπάρχουν ∆ΕΥΑ που δηλώνουν ότι έχουν 65% απώλειες στο νερό, σύµφωνα µε το ΥΠΕΝ. Επιπλέον, απουσιάζει η συστηµατική αποτύπωση της κατάστασης του δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης, ώστε να προτεραιοποιηθούν τα απαιτούµενα έργα. Η νοµοθεσία δεν προέβλεπε µέχρι πρόσφατα, οπότε ψηφίστηκε ο νόµος για τη ΡΑΑΕΥ, σοβαρές κυρώσεις για τις ∆ΕΥΑ που δεν συµµορφώνονται µε την κοινοτική και την ελληνική νοµοθεσία για την κοστολόγηση και τιµολόγηση των υπηρεσιών ύδατος. Ούτε υπήρχε κανένας ουσιαστικός έλεγχος της διαχειριστικής επάρκειας και του επιπέδου ποιότητας στην παροχή νερού από τους περίπου 300 φορείς, ενώ είναι εµφανές πως ορισµένοι αδυνατούν να επιτελέσουν το έργο τους, ειδικά στην ελληνική περιφέρεια.
Οι αντιδράσεις
Παρά την αντίδραση ορισµένων δηµοτικών αρχόντων στο νοµοσχέδιο που ψηφίστηκε, παρέµεινε η πρόβλεψη σύµφωνα µε την οποία µέχρι τις 31 ∆εκεµβρίου 2024 η ΡΑΑΕΥ «υποβάλλει στους υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Εσωτερικών πρόταση ολοκληρωµένης δέσµης µέτρων, συνοδευόµενη από ανάλυση οικονοµικών και κοινωνικών συνεπειών, για τη διασφάλιση της επιχειρησιακής λειτουργίας του συνόλου των παρόχων υπηρεσιών ύδατος». Στο πλαίσιο αυτό, «προτείνει την αναδιοργάνωσή τους, συµπεριλαµβανοµένης της δυνατότητας διαδηµοτικών συνεργασιών και σύναψης προγραµµατικών συµβάσεων, καθώς και κάθε πρόσφορο µέτρο, προς ενίσχυση της διαχειριστικής τους ικανότητας». Αντίστοιχες προτάσεις υποβάλλει και για τους διαδηµοτικούς φορείς διαχείρισης απορριµµάτων, τους ΦΟΣ∆Α.
62% φτάνει το συνολικό ποσοστό απωλειών των παρόχων νερού, µε βάση τα τελευταία στοιχεία του 2019
Μάλιστα, αν δεν περάσουν αυτή την αξιολόγηση ή αν δεν στείλουν στοιχεία, οι φορείς παροχής νερού και διαχείρισης αποβλήτων δεν θα µπορούν να ενταχθούν σε χρηµατοδοτικά προγράµµατα. Και γι’ αυτό το θέµα όµως εκκρεµεί Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργών Περιβάλλοντος-Ενέργειας και Εσωτερικών µε την οποία «θεσπίζονται κριτήρια αξιολόγησης της διαχειριστικής ικανότητας των παρόχων υπηρεσιών ύδατος και των ΦΟ∆ΣΑ, καθώς και τα ελάχιστα επίπεδα πλήρωσης των κριτηρίων αυτών για την πιστοποίηση της επάρκειάς τους, ως προς το ελάχιστο απαιτούµενο επίπεδο παρεχόµενων υπηρεσιών στους οικείους καταναλωτές…».
Αγαθό για όλους
Οπως έγραφε προ ηµερών στα «Π» ο πρόεδρος και διευθύνων σύµβουλος της Μεσόγειος Α.Ε., ∆ιονύσης Γεωργόπουλος, µετά την ψήφιση του νόµου, οι µικρές ∆ΕΥΑ, «που σήµερα υπολειτουργούν και σε κάθε περίπτωση ανταποκρίνονται λειψά στις σύγχρονες ανάγκες διαχείρισης του νερού, θα αντιµετωπίσουν ένα πιο απαιτητικό πλαίσιο οικονοµικής και τεχνικής οργάνωσης. Τότε εκ των πραγµάτων θα τεθεί στην ηµερήσια διάταξη το θέµα του κρίσιµου µεγέθους των φορέων παροχής ύδατος, ώστε να είναι επιχειρησιακά ικανοί και οικονοµικά βιώσιµοι».
Ο ίδιος προσέθετε πως «το εύλογο επιχείρηµα ότι, αν µια οργανωµένη ∆ΕΥΑ αναλάβει την ύδρευση για έναν αποµακρυσµένο οικισµό, θα ανέβει δυσανάλογα το λειτουργικό της κόστος, δεν µπορεί να οδηγεί σε άρνηση συνενώσεων. Είπαµε, το νερό είναι δηµόσιο αγαθό για όλους, όχι µόνο για τους κατοίκους των πόλεων. Χρειαζόµαστε ισχυρούς δηµόσιους φορείς διαχείρισης ύδατος, που θα λειτουργούν µε επιχειρησιακό σχέδιο, που θα µπορεί να ενσωµατώσει και τις ειδικές ανάγκες της υπαίθρου, και βεβαίως θα διεκδικούν τις απαραίτητες ειδικές παρεµβάσεις και δηµόσιες πολιτικές γι’ αυτές τις ανάγκες».
Οι δείκτες
Η ΡΑΑΕΥ «εποπτεύει την εφαρµογή της ισχύουσας µεθόδου κοστολόγησης και τιµολόγησης και, αν διαπιστωθεί εσφαλµένη εφαρµογή των κανόνων κοστολόγησης και τιµολόγησης ή µη συµµόρφωση σε γενικότερους κανόνες, προβαίνει σε συστάσεις». Επιπλέον, «δύναται να ζητεί από τους αρµόδιους παρόχους υπηρεσιών ύδατος να τροποποιήσουν τα τιµολόγιά τους για τις διάφορες κατηγορίες καταναλωτών και χρηστών, εφόσον κρίνει ότι δεν διασφαλίζεται η ορθή και αµερόληπτη εφαρµογή των κανόνων τιµολόγησης». Για πρώτη φορά προβλέπονται βαριά πρόστιµα, που φτάνουν µέχρι και τα 10 εκατ. ευρώ ή το 6% των ετήσιων εσόδων ενός φορέα διαχείρισης νερού.
Η νέα Αρχή χρησιµοποιεί διάφορους δείκτες, που είναι υποχρεωµένοι να της καταθέτουν οι φορείς, µεταξύ των οποίων απώλειες δικτύου, µέση κατανάλωση κυβικού µέτρου (κ.µ.) /υδροµετρητή ύδρευσης, πυκνότητα δικτύου αποχέτευσης (συνδέσεις ανά χιλιόµετρο), πυκνότητα δικτύου ύδρευσης (υδροµετρητές ανά χιλιόµετρο), ποσοστό κάλυψης καταναλωτών από το δίκτυο αποχέτευσης, µέσο κόστος αντικατάστασης όλων των παγίων, ανά υδροµετρητή ύδρευσης και σύνδεση αποχέτευσης, µοναδιαία έσοδα ευρώ/κ.µ., καταναλισκόµενη ενέργεια Κwh/κ.µ., συνολική εύλογη κατανάλωση κ.ά.
Κώστας Σκρέκας στα «Π»: «Το νερό ήταν, είναι και θα παραµείνει υπό δηµόσιο έλεγχο»
«Με αφορµή τον νόµο που ψηφίστηκε πρόσφατα και τη σχετική συζήτηση στη Βουλή και στον δηµόσιο διάλογο, επαναλαµβάνω για πολλοστή φορά ότι το νερό ήταν, είναι και θα παραµείνει υπό δηµόσιο έλεγχο. Το νερό δεν είναι εµπορεύσιµο προϊόν. Η νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας προσδιορίζει µε σαφήνεια τον δηµόσιο χαρακτήρα των φορέων παροχής υπηρεσιών ύδατος. Αντίθετα µε τους ανυπόστατους ισχυρισµούς της αντιπολίτευσης, για πρώτη φορά στον νόµο που έφερε η κυβέρνηση µε το Αρθρο 1 της αιτιολογικής έκθεσης και το Αρθρο 3 του νοµοσχεδίου θωρακίζεται ο δηµόσιος χαρακτήρας των παρόχων ύδατος. Συνεπώς, δεν εκχωρούµε καµία αρµοδιότητα υδατικής πολιτικής προς µια ρυθµιστική Αρχή. Στον νέο νόµο αναφέρεται ρητά ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι ο αρµόδιος φορέας που χαράσσει την πολιτική για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων. Η δική µας νοµοθετική παρέµβαση γίνεται προκειµένου να εξασφαλιστούν τα συµφέροντα των καταναλωτών, καθώς πρέπει να διατηρούµε χαµηλές τιµές, ενώ η ποιότητα του νερού πρέπει να καταµετράται και να ελέγχεται συστηµατικά και σύµφωνα µε τις ευρωπαϊκές οδηγίες. Θυµίζω ότι το 2019 το συνολικό ποσοστό απωλειών των παρόχων φτάνει έως και το 62% και κατά µέσο όρο έχουµε απώλειες που φτάνουν το 35,6%, σε ό,τι αφορά το πόσιµο νερό. Υπάρχουν ∆ΕΥΑ που δηλώνουν ότι έχουν 65% απώλειες στο νερό. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι µια ισχυρή, δηµόσια και ανεξάρτητη Αρχή µπορεί να ασκεί αποφασιστικά έλεγχο για την ασφάλεια και την ποιότητα του νερού, ιδιαίτερα όταν έχουµε δηµόσιους, µονοπωλιακούς οργανισµούς».
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» 1/4/23
