O αναπληρωτής καθηγητής νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης Sapienza, Χρήστος Μπιντούδης, θέλοντας να αποχαιρετήσει τη Μυρσίνη Ζορμπά και να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του για την πολύτιμη στήριξη και δράση της, μοιράζεται την εμπειρία του από τη συνάντηση μαζί της και μια ιδιαίτερα συγκινητική λεπτομέρεια για το τελευταίο κληροδότημα της κυρίας Ζορμπά στην επιστημονική κοινότητα.

«Η γενιά μου ταύτισε το όνομα της Μυρσίνης Ζορμπά πρωτίστως με τις εκδόσεις Οδυσσέας και με τις μεταφράσεις που η ίδια είχε κάνει. Στον μικρόκοσμο της φιλολογίας, έπειτα, το όνομά της ήταν συνυφασμένο στο μυαλό μας με τη μετάφραση της Ιστορίας του Mario Vitti αλλά και με τη δουλειά που είχε κάνει στο ΕΚΕΒΙ ως πρώτη διευθύντριά του. Αργότερα, ανακάλυψα και το επιστημονικό έργο της στον τομέα των πολιτισμικών σπουδών. Έτσι, άρχισα να παρακολουθώ με μεγαλύτερη προσοχή την πορεία της τόσο στον επιστημονικό και πολιτισμικό τομέα όσο όμως και στην πολιτική.

Για πολλά χρόνια δεν είχε τύχει να τη συναντήσω. Τον Νοέμβριο του 2021 μάς τίμησε με την επίσκεψή της στο πανεπιστήμιό μας με αφορμή τη διοργάνωση ενός συνεδρίου για τον ιταλικό φιλελληνισμό που είχαμε οργανώσει. Είχα γοητευτεί πραγματικά από την ευγένεια των τρόπων της, αλλά και από την ακλόνητη προσήλωση με την οποία παρακολούθησε τις εργασίες του τριήμερου συνεδρίου.

Τον Μάιο του 2022 το πανεπιστήμιό μας αποφάσισε να την τιμήσει αποδίδοντάς της τον τίτλο της εξέχουσας φοιτήτριας της Sapienza που διακρίθηκε στην επαγγελματική της καριέρα στους τομείς των εκδόσεων, των πολιτισμικών σπουδών, της μετάφρασης και της πολιτικής. Υπήρξε μία ιδιαίτερα σημαντική στιγμή για την Έδρα Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας και το Τμήμα Ευρωπαϊκών, Αμερικανικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών στο οποίο υπαγόμαστε. Λίγο καιρό αργότερα η Γενική Συνέλευση του Τμήματος αποφάσισε να δώσει το όνομά της στο νεοσύστατο ακόμη Εργαστήριο Νεοελληνικών Σπουδών. Οι λόγοι που μας οδήγησαν σε αυτήν την απόφαση είναι διάφοροι και τους έχουμε εξηγήσει. Εν συντομία θα έλεγα πως η συνδρομή της στην προώθηση και τη μελέτη των ελληνο-ιταλικών πολιτισμικών σχέσεων σε όλους τους τομείς με τους οποίους η ίδια καταπιάστηκε, ο διεπιστημονικός χαρακτήρας και το διαπολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται το συνολικό έργο της (μεταφραστικό, εκδοτικό, επιστημονικό και πολιτικό) υπήρξαν για εμάς πυξίδα που μας βοήθησε να καθορίσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τόσο τους στόχους του Εργαστηρίου Νεοελληνικών Σπουδών της Sapienza όσο και το πλαίσιο μέσα στο οποίο επιθυμούσαμε αυτό να κινηθεί και να δράσει.

«Στα τελευταία γενέθλια της ζωής της όχι μόνο δεν περίμενε δώρα, αλλά η ίδια δώρισε σε όλους αυτό το πολύτιμο υλικό»

Ωστόσο, θα ήθελα να προσθέσω κάτι ακόμη, ένα περιστατικό που σχετίζεται με τη σύντομη γνωριμία μου με αυτήν τη γενναιόδωρη γυναίκα. Πριν από λίγους μήνες, η Μ. Ζορμπά χάρισε στο Εργαστήριό μας πολύτιμο υλικό από το αρχείο της, που περιλαμβάνει αλληλογραφία με Έλληνες λογοτέχνες, καθώς και μέρος της προσωπικής βιβλιοθήκης της που εμπεριέχει σπανιότατα έργα και εκδόσεις. Η επίσημη δωρεά υπογράφτηκε από τη Μ. Ζορμπά πρόσφατα και ενώ η κατάσταση της υγείας της ήταν πλέον ιδιαίτερα κρίσιμη. Την ημέρα που έλαβα το επίσημο έγγραφο με την υπογραφή της για τη δωρεά, το κοίταξα βιαστικά και απάντησα για να την ευχαριστήσω. Όταν την επομένη επέστρεψα στο έγγραφο της δωρεάς για να το διαβάσω με μεγαλύτερη προσοχή, παρατήρησα κάτι ιδιαίτερα συγκινητικό, παρόλο που προφανώς επρόκειτο για μια απλή σύμπτωση: η ημερομηνία με την υπογραφή της στο έγγραφο της δωρεάς ήταν ίδια με την ημερομηνία των γενεθλίων της που για γραφειοκρατικούς λόγους υποχρεωτικά αναφερόταν στο έγγραφο.

Αυτή ήταν η Μυρσίνη Ζορμπά που ελάχιστα, δυστυχώς, πρόλαβα να γνωρίσω προσωπικά: μία γυναίκα που στα τελευταία γενέθλια της ζωής της όχι μόνο δεν περίμενε δώρα από τους άλλους, αλλά αντίθετα, η ίδια δώρισε σε όλους τους άλλους αυτό το πολύτιμο υλικό που θα χρησιμοποιηθεί στο μέλλον από την επιστημονική κοινότητα. Η Μυρσίνη Ζορμπά μελέτησε και έγραψε για την Πολιτική του πολιτισμού και για την Πολιτιστική Δημοκρατία, όπως πολύ σωστά έγραψε ο Λιάκος. Προσθέτω πως η Μυρσίνη Ζορμπά κατά κάποιον τρόπο μάς έδειξε με τη στάση και την πορεία της και τον τρόπο να οικοδομήσουμε αυτήν την Πολιτιστική Δημοκρατία. Για εμένα, αυτή είναι η σημαντικότερη παρακαταθήκη που η Μυρσίνη άφησε και που τώρα εμείς καλούμαστε να την προστατεύσουμε, να την αναδείξουμε και να την προωθήσουμε στις επόμενες γενιές».