Στις 15 Νοεμβρίου αρχίζει κάθε χρόνο η νηστεία των Χριστουγέννων και τελειώνει στις 24 Δεκεμβρίου. Κατά τη νηστεία αυτή τρώμε ψάρι (όλες τις ημέρες, πλην Τετάρτης και Παρασκευής) από την αρχή της μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου (αν δεν είναι Τετάρτη ή Παρασκευή). Ψάρι καταλύουμε επίσης και κατά την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει.

Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή της εορτής, επιτρέπεται μόνο η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός, βέβαια, των ημερών Τετάρτης και Παρασκευής που θα παρεμβληθούν και κατά τις οποίες τηρούμε ανέλαιη νηστεία. Επίσης, με ξηροφαγία θα πρέπει να νηστεύουμε την πρώτη ημέρα της νηστείας, 15η Νοεμβρίου, καθώς και την παραμονή της εορτής, εκτός βέβαια κι αν πέσουν Σάββατο ή Κυριακή.


Οι νηστίσιμες τροφές

Νηστίσιμες τροφές θεωρούνται το ψωμί, τα λαχανικά, οι καρποί και μάλιστα οι ξηροί, οι ελιές και άλλα.

Αρτύσιμα, αντίθετα, θεωρούνται τα διάφορα φαγητά που μαγειρεύουμε με τη χρήση ελαίου ή βουτύρου και διαφόρων καρυκευμάτων, όπως και το κρασί (όταν δεν τρώμε λάδι, δεν πίνουμε και κρασί).


Νηστεία: Πότε και πώς νηστεύουμε ανά μήνα και εβδομάδα

Νηστεία ονομάζεται η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή (ασιτία) προκειμένου να ετοιμαστούν οι πιστοί για τη συμμετοχή τους σε θρησκευτικές τελετές ή για να τιμήσουν ή για να εξιλεώσουν κάποιο θεό έπρεπε να απόσχουν γενικά ή μερικά από τροφές.

Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες του Κανονικού Δικαίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, νηστείες ονομάσθηκαν οι ημέρες κατά τις οποίες οι πιστοί οφείλουν να απέχουν από τις ηδονές του βίου και ορισμένων τροφών και ποτών.


Ημερολόγιο νηστείας Νοεμβρίου 2023


Πότε νηστεύουμε λάδι, κρέας, ψάρι, κρασί, γαλακτοκομικά και αυγά

1. Τετάρτη / Θαυματουργών Αναργύρων Κοσμά καί Δαμιανού, της μητρός αυτών Θεοδότης: Λάδι και οίνος
2. Πέμπτη / Τη Πέμπτῃ της Ζ΄ εβδομάδος
3. Παρασκευή / Τῃ Παρασκευή της Ζ΄ εβδομάδος: Νηστεία
4. Σάββατο / Τω Σάββατω της Ζ΄ εβδομάδος
5. Κυριακή / Ε΄ Λουκά
6. Δευτέρα / Παύλου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως του Ομολογητού
7. Τρίτη / Τη Τρίτη της Η΄ εβδομάδος
8. Τετάρτη / Σύναξις των Αρχιστρατήγων Μιχαήλ καί Γαβριήλ καί των λοιπών Ασωμάτων Δυνάμεων: Λάδι και οίνος
9. Πέμπτη / Νεκταρίου, Επισκόπου Πενταπόλεως τοῦ Θαυματουργοῦ
10. Παρασκευή / Τη Παρασκευή της Η΄ εβδομάδος: Νηστεία
11.  Σάββατο / Τω Σάββατω της Η΄ εβδομάδος
12. Κυριακή / Η΄ Λουκά
13. Δευτέρα / Ιωάννη Χρυσοστόμου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως
14. Τρίτη / Φιλίππου του Αποστόλου
15. Τετάρτη / Τη Τετάρτη της Θ΄ εβδομάδος: Νηστεία
16. Πέμπτη / Αποστόλου και Ευαγγελιστὴ Ματθαίου: Ψάρι
17. Παρασκευή / Τη Παρασκευή της Θ΄ εβδομάδος: Νηστεία
18. Σάββατο / Τω Σάββατω της Θ΄ εβδομάδος: Ψάρι
19. Κυριακή / Θ΄ Λουκᾶ: Ψάρι
20. Δευτέρα / Τη Δευτέρα της Ι΄ εβδομάδος: Ψάρι
21. Τρίτη / Η εν τω Ναώ Είσοδος της Υπεραγίας Θεοτόκου: Ψάρι
22. Τετάρτη / Τη Τετάρτη της Ι΄ εβδομάδος: Νηστεία
23. Πέμπτη / Τη Πέμπτῃ της Ι΄ εβδομάδος: Ψάρι
24. Παρασκευή / Τη Παρασκευῃ της Ι΄ εβδομάδος: Νηστεία
25. Σάββατο / Αικατερίνης Μεγαλομάρτυρος: Ψάρι
26. Κυριακή / ΙΓ΄ Λουκά: Ψάρι
27. Δευτέρα / Τη Δευτέρα της ΙΑ΄ εβδομάδος: Ψάρι
28. Τρίτη / Τη Τρίτη της ΙΑ΄ εβδομάδος: Ψάρι
29. Τετάρτη / Τη Τετάρτη της ΙΑ΄ εβδομάδος: Νηστεία
30. Πέμπτη / Ανδρέα του Πρωτοκλήτου Αποστόλου: Ψάρι

Διαβάστε ακόμα: Χριστούγεννα 2023: Πότε καταβάλλεται το δώρο και τι ισχύει με την άδεια - Υπολογίστε online πόσα δικαιούστε

Νηστεία και κατάλυση νηστείας

Εκκλησιαστικά, νηστεία εννοείται η λήψη ξηράς τροφής, άνευ ελαίου, οίνου ή άλλης λιπαρής ουσίας και μόνο μία φορά την ημέρα, κατά την ενάτη ώρα.
Στο βυζαντινό ωρολόγιο, η ενάτη ώρα αντιστοιχεί περίπου με τις 3 μετά το μεσημέρι.

  • Αν κάποιος φάει έστω και λίγο ψωμί πάνω από μία φορά την ημέρα, τότε αυτό λέγεται λύση της νηστείας.
  • Αν κάποιος φάει μία λιπαρή τροφή ή πιει ένα οινοπνευματώδες ποτό, τότε αυτό λέγεται κατάλυση της νηστείας.
  • Αποχή βρώσης κατά τη νηστεία.
Κατά τις ημέρες των νηστειών επιβάλλεται στους Χριστιανούς η αποχή της βρώσης:
  • Κρέατος.
  • Αυγών.
  • Ζωικών προϊόντων.
  • Γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων.
  • Ιχθύων (εξαιρούνται τα μαλάκια και τα όστρακα, όπως επίσης και τα παρασκευάσματα από τα αυγά των ψαριών, όπως ταραμάς, αυγοτάραχο και χαβιάρι).
  • Ελαίου (εξαιρούνται οι καρποί της ελιάς).
  • Οίνου και των διαφόρων οινοπνευματωδών ποτών.
Όταν κάποιος δεν τρώει όλα τα παραπάνω τότε κάνει νηστεία οίνου και ελαίου ή, αλλιώς, πλήρη ή γενική νηστεία.


Νηστίσιμα εδέσματα 

Σε αντιδιαστολή με τα αρτύσιμα εδέσματα, οι τροφές που επιτρέπονται κατά τη (γενική) νηστεία συνοπτικά είναι:

  • Λαχανικά, χόρτα, φρούτα και χυμοί φρούτων.
  • Αφεψήματα (καφές, τσάι, χαμομήλι, φασκόμηλο κ.ά.).
  • Προϊόντα που βασίζονται στα δημητριακά, όπως τα σιτηρά, όπως αρτοσκευάσματα (ψωμί, φρυγανιές), ζυμαρικά, βραστό σιτάρι (κόλλυβα), σησαμέλαιο, ταχίνι κ.ά.
  • Οσπρια χωρίς λάδι.
  • Ξηροί καρποί.
Τα επιτρεπόμενα κατά τις νηστείες (νηστίσιμα) εδέσματα ονομάζονται και «σαρακοστιανά».


Διαβάθμιση νηστείας

Ανάλογα με την ποικιλία των τροφών που επιτρέπεται να καταναλωθούν κατά τη διάρκεια μίας ημέρας, η νηστεία κατατάσσεται σε τέσσερα επίπεδα.

Τα τρία πρώτα επίπεδα είναι μερική νηστεία, ενώ το τελευταίο επίπεδο αντιστοιχεί στη μη νηστεία:

• Κατάλυση οίνου και ελαίου
Εκτός από ξηρά τροφή, επιτρέπεται και η λήψη τροφών που περιέχουν λάδι ή άλλες φυτικές λιπαρές ουσίες, καθώς και τα οινοπνευματώδη ποτά.

Ισοδυναμεί με νηστεία ιχθύος.

• Κατάλυση ιχθύος
Επιτρέπεται η λήψη τροφών που περιέχουν όλα τα προηγούμενα και επιπλέον ψάρια, αλλά όχι κρέας.

Ισοδυναμεί με νηστεία τυρού και ωών.

• Κατάλυση τυρού και ωών
Επιτρέπεται η λήψη τροφών που περιέχουν όλα τα προηγούμενα και επιπλέον αυγά ή γαλακτοκομικά προϊόντα.

Ισοδυναμεί με νηστεία κρέατος.

• Κατάλυση εις πάντα
Επιτρέπεται κάθε είδους τροφή, ακόμα και το κρέας.


Η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής εκάστης εβδομάδας 

Η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής εκάστης εβδομάδας, επειδή την ημέρα Τετάρτη ξεκίνησε η δίκη του Χριστού και την ημέρα Παρασκευή σταυρώθηκε.

Εξαιρέσεις – Κατάλυση εις πάντα τις Τετάρτες και τις Παρασκευές επιτρέπεται μόνο στις εξής περιπτώσεις:

    • Από 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 4 Ιανουαρίου (Από τα Χριστούγεννα μέχρι και την προπαραμονή των Φώτων).
    • Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου έως την Κυριακή του Ασώτου.
    • Την Τετάρτη και την Παρασκευή της Διακαινήσιμου εβδομάδας (Εβδομάδα του Πάσχα).
    • Την Τετάρτη και την Παρασκευή της εβδομάδας του Αγίου Πνεύματος.
    • Την Τετάρτη και την Παρασκευή της εβδομάδας της Τυροφάγου, επιτρέπεται η κατάλυση τυρού και ωών.
    • Τετάρτες ή Παρασκευές, όταν συμπέσουν με δεσποτική εορτή ή θεομητορική εορτή ή εορτή κάποιου Αγίου, που θεωρείται από την Εκκλησία αργία, τότε αυτές «καταλύονται» (δεν τηρούνται) γενικώς ή μερικώς, ανάλογα με την περίπτωση.

Νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

Αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και λήγει το Μεγάλο Σάββατο με εξαιρέσεις:
  • Αν τύχει εορτή κατά την Καθαρά ή τη Μεγάλη Εβδομάδα, η νηστεία δεν καταλύεται.
  • Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου.
  • Το Μεγάλο Σάββατο, η νηστεία δεν καταλύεται.
  • Επιτρέπεται κατάλυση ιχθύος μόνο μία φορά μέσα στη Σαρακοστή, δηλαδή το διάστημα από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή των Βαΐων.
  • Γενικά, η κατάλυση ιχθύος πραγματοποιείται την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου.
  • Αν, όμως, μια χρονιά ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου δεν συμπέσει μέσα στο προαναφερόμενο διάστημα, τότε η κατάλυση ιχθύος γίνεται την Κυριακή των Βαΐων.

Νηστεία των Αγίων Αποστόλων

Aρχίζει μετά τη Κυριακή των Αγίων Πάντων και λήγει στις 29 Ιουνίου, στη μνήμη των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου με εξαιρέσεις:
  • Επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
  • Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.

Νηστεία Δεκαπενταυγούστου

Νηστεία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (Δεκαπενταυγούστου). Αρχίζει τη 1η Αυγούστου και λήγει στις 15 του ίδιου μήνα.

Νηστεία προ Χριστουγέννων και λοιπές ημέρες νηστείας Χριστιανών

Η νηστεία πρό των Χριστουγέννων διαρκεί 40 ημέρες και αρχίζει στις 15 Νοεμβρίου και λήγει στις 25 Δεκεμβρίου με εξαιρέσεις:
  • Επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
  • Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.
  • Την παραμονή των Χριστουγέννων (βλ. παρακάτω) η νηστεία δεν καταλύεται, εκτός αν συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή, οπότε γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου.
  • Λοιπές ημέρες νηστείας.
Οι Χριστιανοί οφείλουν, επίσης, να νηστεύουν κατά τις εξής ημέρες:
  • Της παραμονής των Θεοφανίων, στις 5 Ιανουαρίου.
  • Της ιερής μνήμης της Αποτομής της Τιμίας Κεφαλής (αποκεφαλισμού) του Ιωάννη του Προδρόμου, στις 29ης Αυγούστου.
  • Της ιερής μνήμης της Υψωσης του Τιμίου Σταυρού, στις 14ης Σεπτεμβρίου.
  • Της παραμονής των Χριστουγέννων, στις 24 Δεκεμβρίου.
  • Αν οι παραπάνω ημέρες συμπέσουν Σάββατο ή Κυριακή, τότε υποχρεωτικά γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου.