Το πρώτο τριήμερο της χρονιάς για φέτος είναι η Καθαρά Δευτέρα, καθώς τα Θεοφάνια έπεσαν φέτος Σάββατο. Η Καθαρά Δευτέρα αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές ημέρες του Χριστιανισμού. Σηματοδοτεί το τέλος του καρναβαλιού και την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ή Σαρακοστής, την αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αποκαλείται Καθαρά» λόγω του ότι συμβολίζει την έναρξη μιας «καθαρής» περιόδου, κατά τη διάρκεια της οποίας οι πιστοί αποφεύγουν την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων κατά τη διάρκεια της νηστείας, προκειμένου να καθαρίσουν το σώμα και το πνεύμα τους. Συμβολίζει έτσι την κάθαρση του πνεύματος και και του σώματος, την απόρριψη των κακών συνηθειών και την επαναφορά στις αρχές και τις αξίες της χριστιανικής ορθόδοξης θρησκείας. Αντιπροσωπεύει επίσης την αποκαθήλωση του Αδάμ και της Εύας από τον Παράδεισο.

Πότε πέφτει η Καθαρά Δευτέρα για το 2024

Πρόκειται για αργία και κινητή γιορτή, που εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα, καθώς πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή τη Δευτέρα 48 μέρες πριν από το Ελληνορθόδοξο Πάσχα.

Για το 2024 η Καθαρά Δευτέρα πέφτει λίγο αργά, στις 18 Μαρτίου.

Οι πιο σημαντικές αργίες του 2024 που απομένουν, μετά τα Θεοφάνια και την Καθαρά Δευτέρα, είναι:

Κυριακή 5 Μαΐου: Πάσχα

Δευτέρα 6 Μαΐου: Δευτέρα του Πάσχα

Δευτέρα 24 Ιουνίου: Αγίου Πνεύματος

Πέμπτη 15 Αυγούστου: Κοίμηση της Θεοτόκου

Δευτέρα 28 Οκτωβρίου: Επέτειος του «Όχι»

Τετάρτη 25 Δεκεμβρίου: Χριστούγεννα

Πέμπτη 26 Δεκεμβρίου: δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων

Η ιστορία της Καθαράς Δευτέρας και τα έθιμα στην Ελλάδα

Η Καθαρά Δευτέρα είναι μια σημαντική γιορτή στην Ελλάδα, που σηματοδοτεί το τέλος της Αποκριάς και την έναρξη της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής. Έχει βαθιές ρίζες στην Ορθόδοξη θρησκεία και συνδέεται με την ιστορία του Χριστιανισμού. Σύμφωνα με τη χριστιανική πίστη ονομάζεται «Καθαρά» γιατί οι πιστοί Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά, αφήνοντας πίσω τις «αμαρτωλές» συνήθειες στο φαγητό και το πνεύμα. Κατά τη διάρκεια αυτής της ημέρας, τα έθιμα και οι παραδόσεις που συνοδεύουν την Καθαρά Δευτέρα προσδίδουν ένα ξεχωριστό χρώμα και πνοή στη γιορτή.

 Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι Έλληνες προσπάθησαν να διατηρήσουν την εθνική τους ταυτότητα και τις παραδόσεις τους μέσω της θρησκείας και των γιορτών. Η Καθαρά Δευτέρα ήταν μία από αυτές τις γιορτές που επέτρεπαν στους Έλληνες να εκφράσουν την εθνική τους ταυτότητα και να συνδεθούν με την κοινότητα.

Συνηθίζεται την Καθαρά Δευτέρα ο καιρός να είναι καλός και έτσι αποτελεί για τους Έλληνες επίσης μία ευκαιρία να απολαύσουν την οικογένεια, τους φίλους και το φαγητό, ενώ ορισμένοι αποδρούν στην ύπαιθρο με αφορμή το τριήμερο, κάτι που αποκαλείται και «κούλουμα». Τα κούλουμα είναι γνωστά και σαν κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες ή κούμουλα. Σύμφωνα με τον λαογράφο Νικόλαο Πολίτη, η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus που εκτός από τη σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο. Στη συνείδηση των Ελλήνων τα κούλουμα είναι ένα λαϊκό πανηγύρι που γιορτάζεται στην ύπαιθρο.

Ένα από τα πιο αγαπημένα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας είναι το πέταγμα του χαρταετού. Σύμφωνα με τον αρχιμηχανικό Αρχύτα, τον εφευρέτη του χαρταετού.

Η ιδέα για την κατασκευή του προέρχεται από τον 4ο αιώνα π.Χ. και τον αρχιμηχανικό Αρχύτα, που θεωρείται ο εφευρέτης του. Ο Αρχύτας, που ήταν οπαδός του Πυθαγόρα και φίλος του Πλάτωνα, χρησιμοποίησε τον χαρταετό για να μελετήσει την αεροδυναμική. Έτσι, θεωρείται ότι ήταν ο εφευρέτης του χαρταετού. Τον 18ο αιώνα, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ανακάλυψε την ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας με τη βοήθεια ενός αετού, κάτι που οδήγησε στη δημιουργία του αλεξικέραυνου. Έτσι, ο χαρταετός διατηρεί μια στενή σχέση με τη φύση και την επιστήμη.

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε από τους Ποντίους «Σαχταροδευτέρα» γιατί οι νοικοκυρές έβραζαν σε ένα καζάνι νερό με στάχτη (αλισίβα) για να πλύνουν καλά και να γυαλίσουν όλα τα μεταλλικά και ξύλινα αντικείμενα προκειμένου να μην αναμειχθούν τα φαγητά της νηστείας με τα υπολείμματα προηγούμενων ζωικών τροφών.

Υπάρχουν διάφορα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Κάποια από τα πιο γνωστά είναι ο «Βλάχικος Γάμος» στη Θήβα, το έθιμο του «Αγά» στα Μεστά της Χίου, το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο και άλλα.