Κώστας Κωστής: "Οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να ψηφίζουν αυτό που θεωρούν ταυτότητά τους"
Για τη "Μεταπολίτευση 50 χρόνια μετά"
"Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε τα τελευταία 10 – 15 χρόνια σε ένα διεθνές περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία και προφανώς επηρεάζει και την Ελλάδα", δήλωσε ο κ. Κωστής
Ο διευθυντής του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης και καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κώστας Κωστής, μίλησε για την Μεταπολίτευση και τη δημοκρατία τόσο στη χώρα μας όσο και διεθνώς μίλησε στην εκπομπή «Επίλογος» του ΕΡΤNews.
Νομίσαμε ότι με την ευκαιρία της επετείου και όταν λέμε νομίσαμε, υπάρχει ένα όραμα, μια οργανωτική επιτροπή που αποτελείται από τον Αλέξη Παπαχελά, τον Μαρκ Μαζάουερ, την Ελένη Παπούλια από το Χάρβαρντ, τον Κέβιν Φεδερστόουν, τονΣυμεών Τσομώκο και εμένα.
Σκεφτήκαμε ότι θα άξιζε τον κόπο να κάνουμε έναν απολογισμό των 50 χρόνων της μεταπολίτευσης, να δούμε ποια ήταν η εμπειρία αυτών των χρόνων και μάλιστα την άποψη αυτή για το ποια ήταν η εμπειρία αυτή, να το διατυπώσουν πολιτικοί οι οποίοι ήταν ενεργοί μέχρι τώρα κάτω από την πίεση, αν θέλετε, κάτω από τον σχολιασμό διαφόρων επίλεκτων και πανεπιστημιακών».
Ο κ. Κωστής θεωρεί ότι η μεταπολίτευση τελείωσε το 2008 και εξηγεί αυτή του την άποψη: «Αν παρακολουθήσετε διεθνώς το τι συμβαίνει το 1974. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, υπάρχουν 30 δημοκρατίες στον κόσμο. Το 2008 υπάρχουν 160.
Η μετάβαση στη δημοκρατία στην Ελλάδα, όπως και στην Ισπανία, όπως και στην Πορτογαλία, αποτελεί ένα πρώτο βήμα μιας διαδικασίας. Ο όρος που χρησιμοποιούμε είναι δημοκρατική παγκοσμιοποίηση. Κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν άλλη ορολογία, αλλά το ίδιο πράγμα είναι.
Ο Χάντιγκτον μιλάει για το τρίτο κύμα του εκδημοκρατισμού, αλλά έρχεται μια περίοδος παγκοσμιοποίησης, στην οποία η δημοκρατία αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά.
Τα δεδομένα αρχίζουν και ανατρέπονται το 2008, οπότε μπαίνουμε σε αυτή την περίοδο, που λαϊκιστικά καθεστώτα, όπως το καθεστώς του Πούτιν, το καθεστώς του Ερντογάν κλπ παίρνουν το πάνω χέρι.
Λοιπόν, κατά την άποψή μου και όχι μόνο τη δικιά μου και στο χώρο της πολιτικής, στο χώρο της δημοκρατίας το 2008 αποτελεί μια κατάληξη και περνάμε σε μια νέα φάση, σε ένα νέο κύμα αποπαγκοσμιοποίησης που δεν γνωρίζουμε που θα οδηγήσει».
Ο στόχος της χώρας από την πρώτη στιγμή, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν ανέβηκε στην εξουσία, δεν ενδιαφερόταν για τίποτε άλλο παρά να θεμελιώσει τη δημοκρατία.
Όταν αιτείται την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, στην επιστολή που στέλνει στους πρέσβεις των χωρών της ΕΟΚ, τότε λέει χαρακτηριστικά ότι ξέρετε, εμείς δεν ενδιαφερόμαστε τόσο για οικονομικούς λόγους αυτό που μας ενδιαφέρει είναι ότι με τον τρόπο αυτό θα θεμελιώσουμε τη δημοκρατία μας και θα βρεθούμε πιο ισχυροί απέναντι στις ξένες απειλές».
Οι ξένοι το καταλαβαίνουν αυτό και ακόμα και αν «ενοχλούνται κάποιες στιγμές, το αποδέχονται τελικά, υπό την πίεση βέβαια της Γερμανίας, της Γαλλίας το αποδέχονται.
Συνήθως πλέον ακούει κανείς πολύ αρνητικά σχόλια για την μεταπολίτευση. Τα σχόλια αυτά ωστόσο, δεν λαμβάνουν υπόψη τους ότι υπήρχε ένας σαφής στόχος από την αρχή, που ήταν η θεμελίωση της δημοκρατίας.
Τι σημαίνει θεμελίωση της δημοκρατίας εκείνη την εποχή; Σας θυμίζω ότι ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού είναι αποκλεισμένο από τις θέσεις στο δημόσιο.
Υπάρχουν πολιτικές διακρίσεις ακόμα και είχαν μειωθεί πολύ μετά, το ’74 αλλά εξακολουθούν και υπάρχουν.
Και από κει και πέρα υπάρχει μια χώρα, η οποία και οι Έλληνες που θέλουν να μοιραστούν, να συμμετάσχουν στα κέρδη της οικονομικής ανάπτυξης, η οποία ήταν ραγδαία από το 1945, θα έλεγα, και μετά. Επομένως εδώ τι έχεις; Έχεις μια προσπάθεια εκπαίδευσης των Ελλήνων στη δημοκρατία. Δεν είναι αυτονόητο κάτι τέτοιο».
Στο αν δεν είχε προηγηθεί η δικτατορία και η δεκαετία του 1960 είχε κυλήσει λίγο πιο ομαλά τι θα είχε συμβεί ο κ. Κωστής απαντά ότι « κατά τη διάρκεια της περιόδου της δικτατορίας στην Ευρώπη, ας μείνουμε στην Ευρώπη, αν και όχι στον δυτικό κόσμο, οι αλλαγές οι οποίες πραγματοποιούνται είναι τεράστιες.
Οι κοινωνικές αλλαγές, η σοσιαλδημοκρατία την εποχή ενισχύεται. Ο Γεώργιος Παπανδρέου δεν είναι ακριβώς σοσιαλδημοκρατία, αλλά εκφράζει ένα αίτημα ανοίγματος και φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος.
Τα θέματα της κουλτούρας της ανόδου των νέων ως κοινωνικής ομάδας, που τα βλέπουμε στη Γαλλία και στην Αμερική, τα βλέπουμε με άλλο τρόπο. Το ’68 στην Πράγα. Όλα αυτά τα φαινόμενα θα είχαν επηρεάσει πολύ περισσότερο τη χώρα.
Η φιλελευθεροποίηση δεν πιστεύω ότι είναι αυτονόητο ότι διευκολύνει την ανάπτυξη, αλλά παρ’ όλα αυτά εξακολουθώ να έχω την εντύπωση ότι η Ελλάδα θα ήταν μια άλλη χώρα».
Αυτή τη στιγμή αναρωτιέμαι η αριστερά τι το ιδιαίτερο, ή τουλάχιστον για να είμαι λίγο κακός, οι αυτοαποκαλούμενοι αριστεροί τι το ιδιαίτερο έχουν να προτείνουν πολιτικά στους δυνητικούς ψηφοφόρους τους».
«Οι ανάγκες και οι απαιτήσεις είναι τελείως διαφορετικές αυτή τη στιγμή από ότι ήταν το 1990. Δηλαδή η μεν σοσιαλδημοκρατία, οι «new left», μπόρεσαν και αφομοίωσαν αυτό που χρειαζόταν την εποχή εκείνη η χώρα τους.
Η δε Αριστερά από ένα σημείο και πέρα ξέμεινε από ιδέες. Και προσέξτε όταν θα διαφοροποιούσε τη σοσιαλδημοκρατία, ιδίως στην ευρωπαϊκή, η οποία έχει τη γερμανική, που έχει μια πολύ μεγάλη παράδοση σε σχέση με τους δικούς μας, οι οποίοι δεν έχουν την παράδοση μιας Αριστεράς η οποία κυβερνά, μιας Αριστεράς η οποία ξεφεύγει από τον ριζοσπαστισμό και ασχολείται με τη διακυβέρνηση της χώρας σε σοβαρή βάση».
«Κόμματα ρεαλισμού» και «κόμματα λαϊκισμού»
Σχετικά με το αν θα δούμε το επόμενο διάστημα να αντιπολιτεύεται τη Δεξιά η Ακροδεξιά ο κ. Κωστής θεωρεί ότι «το βασικό σχήμα θα ήταν να έχουμε κόμματα του ρεαλισμού και κόμματα του λαϊκισμού. Δεν ξέρω πώς θα τα λέγαμε, τι όροι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Νομίζω ότι αυτό θα ήταν το βασικό διακύβευμα.
Αν θέλει και η Νέα Δημοκρατία να διατηρήσει την εξουσία, θα πρέπει να ακολουθεί το μεσαίο δρόμο, αλλιώς δεν θα μπορέσει να επιβιώσει, θα προκύψει κάτι άλλο και νομίζω ότι ορθά το κάνει ο Μητσοτάκης και με πολύ επιτυχία. Από εκεί και πέρα και η ακροδεξιά έχει κάποια όρια».
Από τον ΣΥΡΙΖΑ του 2015 έχουν προκύψει αυτή τη στιγμή έξι κόμματα, αναφορικά με αυτή την πολυδιάσπαση της Αριστεράς ο καθηγητής σχολιάζει ότι «Εάν φαινόταν η προοπτική της εξουσίας ξανά, νομίζω οι συσπειρώσεις θα ήταν πολύ μεγάλες και οι παράπλευρες απώλειες μικρές, στο μέτρο που δεν φαίνεται στον ορίζοντα κάτι τέτοιο, ο καθένας θεωρεί τον άλλον υπεύθυνο, άρα και πιστεύοντας ότι έχει την ορθή γνώση των πραγμάτων, προσφεύγει στον εαυτό του για να φτιάξει το κόμμα της εξουσίας».
«Βασικό χαρακτηριστικό και της παγκοσμιοποίησης μετά το ’74, πολύ δε περισσότερο μετά το ’90, είναι οι ταυτοτικές διαστάσεις της ψήφου.
Δηλαδή οι άνθρωποι έχουν αρχίσει και ψηφίζουν όλο και περισσότερο με βάση αυτό που οι ίδιοι θεωρούν ως ταυτότητα τους και που τους φέρνει σε συγγένεια με κάποιους άλλους, όπως θα τους λέγαμε ομοειδείς ως προς το ταυτοτικό ζήτημα ανθρώπους
Από το 1985-89, το πολύ μέχρι το 1993, τα δεδομένα αλλάζουν εντελώς. Η πολιτική χάνεται, η ταυτότητα, είναι εκείνη η οποία αναδεικνύεται ως προσδιοριστικός παράγοντας στη δημοκρατία».
«Τα identity politics, διασπούν τις κοινωνικές συνοχές και τις πολιτικές συνοχές», είπε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ σχολιάζοντας αυτή την τάση.
Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα υπήρχε ένας ψυχρός πόλεμος, όπου είχαμε την τελική επικράτηση της Δύσης.
Αν υποθέσουμε ότι τον 21ο αιώνα υπάρχει ένας νέος ψυχρός πόλεμος, αναφορικά με το ποιο θα είναι το στοιχείο που θα κάνει το ένα από τα δύο στρατόπεδα να κυριαρχήσει ο κ. Κωστής απαντά πως «αυτό που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι ότι πρώτα απ’ όλα είναι ότι η Δύση, καλώς, κακώς δε θα έλεγα παρακμάζει σε καμία περίπτωση, αλλά σταδιακά χάνει την υπεροχή που είχε ως οικονομική δύναμη, ως στρατιωτική δύναμη. Εφόσον δε ο Τραμπ έρθει στην εξουσία και υπάρξουν προβλήματα στο ΝΑΤΟ, εκεί τα πράγματα θα είναι ακόμα χειρότερα.
Από την άλλη, είναι σαφές πλέον ότι διαμορφώνονται δύο στρατόπεδα, εκ των οποίων το ένα έχει μια εξαιρετική δυναμική, δηλαδή Κίνα, Ρωσία, Ινδία. Δεν ξέρουμε πού θα πάει, προς τα πού θα πάει», κατέληξε ο κ. Κωστής.
"Μεταπολίτευση 50 χρόνια μετά"
Για το συνέδριο με αφορμή τα πενήντα χρόνια της Μεταπολίτευσης που συμπληρώνονται φέτος, το οποίο πραγματοποιείται αυτή την εβδομάδα και το διοργανώνει το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, η εφημερίδα Καθημερινή, το Φόρουμ των Δελφών και το Ελληνικό Παρατηρητήριο του LSE ο κ. Κωστής είπε «η ιδέα είναι απλή. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε τα τελευταία 10 – 15 χρόνια σε ένα διεθνές περιβάλλον που αλλάζει ραγδαία και προφανώς επηρεάζει και την Ελλάδα και βεβαίως και σένα εγχώριο περιβάλλον που οδηγεί σε πολύ μεγάλους μετασχηματισμούς στη χώρα.Νομίσαμε ότι με την ευκαιρία της επετείου και όταν λέμε νομίσαμε, υπάρχει ένα όραμα, μια οργανωτική επιτροπή που αποτελείται από τον Αλέξη Παπαχελά, τον Μαρκ Μαζάουερ, την Ελένη Παπούλια από το Χάρβαρντ, τον Κέβιν Φεδερστόουν, τονΣυμεών Τσομώκο και εμένα.
Σκεφτήκαμε ότι θα άξιζε τον κόπο να κάνουμε έναν απολογισμό των 50 χρόνων της μεταπολίτευσης, να δούμε ποια ήταν η εμπειρία αυτών των χρόνων και μάλιστα την άποψη αυτή για το ποια ήταν η εμπειρία αυτή, να το διατυπώσουν πολιτικοί οι οποίοι ήταν ενεργοί μέχρι τώρα κάτω από την πίεση, αν θέλετε, κάτω από τον σχολιασμό διαφόρων επίλεκτων και πανεπιστημιακών».
Ο κ. Κωστής θεωρεί ότι η μεταπολίτευση τελείωσε το 2008 και εξηγεί αυτή του την άποψη: «Αν παρακολουθήσετε διεθνώς το τι συμβαίνει το 1974. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, υπάρχουν 30 δημοκρατίες στον κόσμο. Το 2008 υπάρχουν 160.
Η μετάβαση στη δημοκρατία στην Ελλάδα, όπως και στην Ισπανία, όπως και στην Πορτογαλία, αποτελεί ένα πρώτο βήμα μιας διαδικασίας. Ο όρος που χρησιμοποιούμε είναι δημοκρατική παγκοσμιοποίηση. Κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν άλλη ορολογία, αλλά το ίδιο πράγμα είναι.
Ο Χάντιγκτον μιλάει για το τρίτο κύμα του εκδημοκρατισμού, αλλά έρχεται μια περίοδος παγκοσμιοποίησης, στην οποία η δημοκρατία αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά.
Τα δεδομένα αρχίζουν και ανατρέπονται το 2008, οπότε μπαίνουμε σε αυτή την περίοδο, που λαϊκιστικά καθεστώτα, όπως το καθεστώς του Πούτιν, το καθεστώς του Ερντογάν κλπ παίρνουν το πάνω χέρι.
Λοιπόν, κατά την άποψή μου και όχι μόνο τη δικιά μου και στο χώρο της πολιτικής, στο χώρο της δημοκρατίας το 2008 αποτελεί μια κατάληξη και περνάμε σε μια νέα φάση, σε ένα νέο κύμα αποπαγκοσμιοποίησης που δεν γνωρίζουμε που θα οδηγήσει».
Η κρίση και η δημοκρατία
Παρά την κρίση που πέρασε η Ελλάδα η δημοκρατία στη χώρα μας άντεξε ο καθηγητής υπογραμμίζει ότι «ασφαλώς όλη αυτή η περίοδος, από την πρώτη στιγμή μέχρι την τελευταία, καθορίζεται από την προσπάθεια να στερεωθεί και να ενδυναμωθεί η δημοκρατία. Όσο και αν κάποιες στιγμές μπορεί να γελάγαμε, να κοροϊδεύαμε, να θυμώνουμε κλπ.Ο στόχος της χώρας από την πρώτη στιγμή, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν ανέβηκε στην εξουσία, δεν ενδιαφερόταν για τίποτε άλλο παρά να θεμελιώσει τη δημοκρατία.
Όταν αιτείται την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, στην επιστολή που στέλνει στους πρέσβεις των χωρών της ΕΟΚ, τότε λέει χαρακτηριστικά ότι ξέρετε, εμείς δεν ενδιαφερόμαστε τόσο για οικονομικούς λόγους αυτό που μας ενδιαφέρει είναι ότι με τον τρόπο αυτό θα θεμελιώσουμε τη δημοκρατία μας και θα βρεθούμε πιο ισχυροί απέναντι στις ξένες απειλές».
Οι ξένοι το καταλαβαίνουν αυτό και ακόμα και αν «ενοχλούνται κάποιες στιγμές, το αποδέχονται τελικά, υπό την πίεση βέβαια της Γερμανίας, της Γαλλίας το αποδέχονται.
Συνήθως πλέον ακούει κανείς πολύ αρνητικά σχόλια για την μεταπολίτευση. Τα σχόλια αυτά ωστόσο, δεν λαμβάνουν υπόψη τους ότι υπήρχε ένας σαφής στόχος από την αρχή, που ήταν η θεμελίωση της δημοκρατίας.
Τι σημαίνει θεμελίωση της δημοκρατίας εκείνη την εποχή; Σας θυμίζω ότι ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού είναι αποκλεισμένο από τις θέσεις στο δημόσιο.
Υπάρχουν πολιτικές διακρίσεις ακόμα και είχαν μειωθεί πολύ μετά, το ’74 αλλά εξακολουθούν και υπάρχουν.
Και από κει και πέρα υπάρχει μια χώρα, η οποία και οι Έλληνες που θέλουν να μοιραστούν, να συμμετάσχουν στα κέρδη της οικονομικής ανάπτυξης, η οποία ήταν ραγδαία από το 1945, θα έλεγα, και μετά. Επομένως εδώ τι έχεις; Έχεις μια προσπάθεια εκπαίδευσης των Ελλήνων στη δημοκρατία. Δεν είναι αυτονόητο κάτι τέτοιο».
"Η φιλελευθεροποίηση δεν είναι αυτονόητο ότι διευκολύνει την ανάπτυξη, αλλά πιστεύω ότι η Ελλάδα θα ήταν μια άλλη χώρα "
Στο αν δεν είχε προηγηθεί η δικτατορία και η δεκαετία του 1960 είχε κυλήσει λίγο πιο ομαλά τι θα είχε συμβεί ο κ. Κωστής απαντά ότι « κατά τη διάρκεια της περιόδου της δικτατορίας στην Ευρώπη, ας μείνουμε στην Ευρώπη, αν και όχι στον δυτικό κόσμο, οι αλλαγές οι οποίες πραγματοποιούνται είναι τεράστιες.
Οι κοινωνικές αλλαγές, η σοσιαλδημοκρατία την εποχή ενισχύεται. Ο Γεώργιος Παπανδρέου δεν είναι ακριβώς σοσιαλδημοκρατία, αλλά εκφράζει ένα αίτημα ανοίγματος και φιλελευθεροποίησης του καθεστώτος.
Τα θέματα της κουλτούρας της ανόδου των νέων ως κοινωνικής ομάδας, που τα βλέπουμε στη Γαλλία και στην Αμερική, τα βλέπουμε με άλλο τρόπο. Το ’68 στην Πράγα. Όλα αυτά τα φαινόμενα θα είχαν επηρεάσει πολύ περισσότερο τη χώρα.
Η φιλελευθεροποίηση δεν πιστεύω ότι είναι αυτονόητο ότι διευκολύνει την ανάπτυξη, αλλά παρ’ όλα αυτά εξακολουθώ να έχω την εντύπωση ότι η Ελλάδα θα ήταν μια άλλη χώρα».
Κωστής για τη Δεξιά και την Αριστερά
Για το αν το δίπολο Αριστερά – Δεξιά και αν αυτό είναι ξεπερασμένο στις μέρες μας ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών δηλώνει ότι «αυτή είναι η άποψή μου και ξέρω ότι πολλοί με μέμφονται για αυτό. Αλλά πάντα σκέφτομαι, επειδή είμαι ιστορικός, ότι όπως η Αριστερά – Δεξιά είναι ένας προσδιορισμός ο οποίος έχει τις απαρχές του στη Γαλλική Επανάσταση, κατά τον ίδιο τρόπο θα έχει και ένα τέλος κάποια στιγμή.Αυτή τη στιγμή αναρωτιέμαι η αριστερά τι το ιδιαίτερο, ή τουλάχιστον για να είμαι λίγο κακός, οι αυτοαποκαλούμενοι αριστεροί τι το ιδιαίτερο έχουν να προτείνουν πολιτικά στους δυνητικούς ψηφοφόρους τους».
«Οι ανάγκες και οι απαιτήσεις είναι τελείως διαφορετικές αυτή τη στιγμή από ότι ήταν το 1990. Δηλαδή η μεν σοσιαλδημοκρατία, οι «new left», μπόρεσαν και αφομοίωσαν αυτό που χρειαζόταν την εποχή εκείνη η χώρα τους.
Η δε Αριστερά από ένα σημείο και πέρα ξέμεινε από ιδέες. Και προσέξτε όταν θα διαφοροποιούσε τη σοσιαλδημοκρατία, ιδίως στην ευρωπαϊκή, η οποία έχει τη γερμανική, που έχει μια πολύ μεγάλη παράδοση σε σχέση με τους δικούς μας, οι οποίοι δεν έχουν την παράδοση μιας Αριστεράς η οποία κυβερνά, μιας Αριστεράς η οποία ξεφεύγει από τον ριζοσπαστισμό και ασχολείται με τη διακυβέρνηση της χώρας σε σοβαρή βάση».
«Κόμματα ρεαλισμού» και «κόμματα λαϊκισμού»
Σχετικά με το αν θα δούμε το επόμενο διάστημα να αντιπολιτεύεται τη Δεξιά η Ακροδεξιά ο κ. Κωστής θεωρεί ότι «το βασικό σχήμα θα ήταν να έχουμε κόμματα του ρεαλισμού και κόμματα του λαϊκισμού. Δεν ξέρω πώς θα τα λέγαμε, τι όροι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Νομίζω ότι αυτό θα ήταν το βασικό διακύβευμα.Αν θέλει και η Νέα Δημοκρατία να διατηρήσει την εξουσία, θα πρέπει να ακολουθεί το μεσαίο δρόμο, αλλιώς δεν θα μπορέσει να επιβιώσει, θα προκύψει κάτι άλλο και νομίζω ότι ορθά το κάνει ο Μητσοτάκης και με πολύ επιτυχία. Από εκεί και πέρα και η ακροδεξιά έχει κάποια όρια».
Για διάσπαση Αριστεράς: Εάν φαινόταν η προοπτική της εξουσίας ξανά, νομίζω οι συσπειρώσεις θα ήταν πολύ μεγάλες
Από τον ΣΥΡΙΖΑ του 2015 έχουν προκύψει αυτή τη στιγμή έξι κόμματα, αναφορικά με αυτή την πολυδιάσπαση της Αριστεράς ο καθηγητής σχολιάζει ότι «Εάν φαινόταν η προοπτική της εξουσίας ξανά, νομίζω οι συσπειρώσεις θα ήταν πολύ μεγάλες και οι παράπλευρες απώλειες μικρές, στο μέτρο που δεν φαίνεται στον ορίζοντα κάτι τέτοιο, ο καθένας θεωρεί τον άλλον υπεύθυνο, άρα και πιστεύοντας ότι έχει την ορθή γνώση των πραγμάτων, προσφεύγει στον εαυτό του για να φτιάξει το κόμμα της εξουσίας».
"Η πολιτική χάνεται, η ταυτότητα, είναι εκείνη η οποία αναδεικνύεται ως προσδιοριστικός παράγοντας στη δημοκρατία"
«Βασικό χαρακτηριστικό και της παγκοσμιοποίησης μετά το ’74, πολύ δε περισσότερο μετά το ’90, είναι οι ταυτοτικές διαστάσεις της ψήφου.
Δηλαδή οι άνθρωποι έχουν αρχίσει και ψηφίζουν όλο και περισσότερο με βάση αυτό που οι ίδιοι θεωρούν ως ταυτότητα τους και που τους φέρνει σε συγγένεια με κάποιους άλλους, όπως θα τους λέγαμε ομοειδείς ως προς το ταυτοτικό ζήτημα ανθρώπους
Από το 1985-89, το πολύ μέχρι το 1993, τα δεδομένα αλλάζουν εντελώς. Η πολιτική χάνεται, η ταυτότητα, είναι εκείνη η οποία αναδεικνύεται ως προσδιοριστικός παράγοντας στη δημοκρατία».
«Τα identity politics, διασπούν τις κοινωνικές συνοχές και τις πολιτικές συνοχές», είπε ο καθηγητής του ΕΚΠΑ σχολιάζοντας αυτή την τάση.
Kωστής: Η Δύση σταδιακά χάνει την υπεροχή που είχε ως οικονομική δύναμη
Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα υπήρχε ένας ψυχρός πόλεμος, όπου είχαμε την τελική επικράτηση της Δύσης.
Αν υποθέσουμε ότι τον 21ο αιώνα υπάρχει ένας νέος ψυχρός πόλεμος, αναφορικά με το ποιο θα είναι το στοιχείο που θα κάνει το ένα από τα δύο στρατόπεδα να κυριαρχήσει ο κ. Κωστής απαντά πως «αυτό που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι ότι πρώτα απ’ όλα είναι ότι η Δύση, καλώς, κακώς δε θα έλεγα παρακμάζει σε καμία περίπτωση, αλλά σταδιακά χάνει την υπεροχή που είχε ως οικονομική δύναμη, ως στρατιωτική δύναμη. Εφόσον δε ο Τραμπ έρθει στην εξουσία και υπάρξουν προβλήματα στο ΝΑΤΟ, εκεί τα πράγματα θα είναι ακόμα χειρότερα.
Από την άλλη, είναι σαφές πλέον ότι διαμορφώνονται δύο στρατόπεδα, εκ των οποίων το ένα έχει μια εξαιρετική δυναμική, δηλαδή Κίνα, Ρωσία, Ινδία. Δεν ξέρουμε πού θα πάει, προς τα πού θα πάει», κατέληξε ο κ. Κωστής.
