Το σοβαρό περιστατικό με το σιδηροδρομικό ατύχημα στον κόμβο του Σιδηροδρομικού Κέντρου Αχαρνών (ΣΚΑ), που αποφεύχθηκε στο παρά ένα, εκτός από το σοκ που εύλογα προκάλεσε στο πανελλήνιο, ανέδειξε μια ουσιώδη πτυχή για την τραγωδία στα Τέμπη, δημιουργώντας ερωτήματα για το κατά πόσο τα συστήματα ασφαλείας μπορούν να είναι πλήρως λειτουργικά, όσο η ΓΑΙΑΟΣΕ, που είναι ο ιδιοκτήτης των περισσότερων αμαξοστοιχιών, και η Hellenic Train, που τις λειτουργεί, δεν έχουν εγκατεστημένο στα τρένα το σύστημα προστασίας ETCS (European Train Control System) on-board.

Η περιοχή στην οποία συνέβη το παρ’ ολίγον δυστύχημα στο ΣΚΑ είναι πλήρως τηλεδιοικούμενη, δηλαδή είναι εγκατεστημένα όλα τα συστήματα σηματοδότησης, τηλεδιοίκησης και ETCS επί γραμμής. Παρότι, όμως, αυτά τα συστήματα ασφάλειας βρίσκονται σε πλήρη λειτουργία, τα δύο τρένα που κινούνταν σε συγκλίνουσες γραμμές θα συγκρούονταν αν δεν επενέβαινε την τελευταία στιγμή ο σταθμάρχης στο κέντρο τηλεδιοίκησης του ΣΚΑ. Και αυτό θα συνέβαινε διότι λείπει ένας σημαντικός όρος ασφάλειας από την εξίσωση, το σύστημα ETCS on-board, που εγκαθίσταται στα τρένα και το οποίο δεν λειτουργούσε στις δύο επιβατικές αμαξοστοιχίες.

Γίνεται δηλαδή ξεκάθαρο με τον πλέον σαφή τρόπο ότι η πολύνεκρη τραγωδία στα Τέμπη δεν θα μπορούσε δυστυχώς να αποφευχθεί, ακόμα και αν είχε ολοκληρωθεί η σύμβαση 717 για την εγκατάσταση του συστήματος τηλεδιοίκησης, αλλά και η σύμβαση 10005 για την εγκατάσταση του ETCS επί γραμμής (για να ολοκληρωθεί η δεύτερη, πρέπει να έχει τελειώσει η σύμβαση 717). Δεν θα λειτουργούσε το αυτόματο σύστημα πέδησης, γιατί καμία από τις δύο εκείνες αμαξοστοιχίες δεν διέθετε λειτουργικό σύστημα ETCS on-board.

Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί εξακολουθούν ακόμα και σήμερα τα ελληνικά τρένα να μη διαθέτουν σύστημα ETCS on-board. Από τα μέσα του 2022 ξεκίνησε ένα «γαϊτανάκι» διαγωνισμών και προσκλήσεων σε απευθείας διαπραγματεύσεις για την επαναφορά σε λειτουργική κατάσταση του συστήματος ETCS on-board στα 120 τρένα που έχουν παραχωρηθεί στη Hellenic Train. Κανένας διαγωνισμός δεν έφτασε σε σύμβαση, αν και ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου έφτασε να υπερτριπλασιαστεί (από 1,6 εκατ. ευρώ ξεπέρασε τα 5 εκατ. ευρώ), χωρίς να διαφοροποιηθεί το συμβατικό αντικείμενο.

Μάλιστα, η ΓΑΙΑΟΣΕ, ως ιδιοκτήτης των τρένων και αναθέτουσα Αρχή, μετά την αποτυχία των διαγωνισμών απηύθυνε πρόσκληση για απευθείας διαπραγμάτευση στην εταιρεία Hitachi, η οποία ανεπίσημα είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον. Παρότι ακολούθησε και τροποποίηση της πρόσκλησης σε απευθείας διαπραγμάτευση με επιπλέον αύξηση του προϋπολογισμού, η διαδικασία ακόμα και σήμερα παραμένει στο σημείο μηδέν.

Το δεύτερο και πιο κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί, παρά τις συμβατικές της υποχρεώσεις, η Hellenic Train συνεχίζει ακόμα και σήμερα, έναν χρόνο μετά την τραγωδία στα Τέμπη, να μη διαθέτει τρένα με σύστημα προστασίας συρμού ETCS on-board. Όπως αποδεικνύεται, η απουσία του συστήματος αυτού δημιουργεί σημαντικά κενά ασφαλείας.

Έχουν δημοσιευθεί οι εξής διαγωνισμοί για την «Επαναφορά σε λειτουργική κατάσταση του συστήματος ETCS επί εκατόν είκοσι (120) κινητήριων μονάδων σιδηροδρομικού τροχαίου υλικού»:

  • Ιανουάριος 2022: Ανοικτός Διεθνής Διαγωνισμός με προϋπολογισμό 1.600.000 ευρώ.
  • Μάρτιος 2022: Ανοικτός Διεθνής Διαγωνισμός με προϋπολογισμό 3.400.000 ευρώ.
  • Ιανουάριος 2023: Πρόσκληση σε απευθείας διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση διακήρυξης με προϋπολογισμό 3.400.000 ευρώ. Για την Πρόσκληση παρεσχέθη από την ΕΑΔΗΣΥ η υπ’ αριθμόν 47/2023 σύμφωνη γνώμη.
  • Μάρτιος 2023: Τροποποίηση Πρόσκλησης σε απευθείας διαπραγμάτευση χωρίς δημοσίευση διακήρυξης με προϋπολογισμό 5.230.000 ευρώ. Για την Πρόσκληση παρεσχέθη από την ΕΑΔΗΣΥ η υπ’ αριθμόν 91/2023 σύμφωνη γνώμη.