Αντικείµενο συζήτησης, όπως κάθε περίεργο φαινόµενο, αποτέλεσε η παρουσία της µέδουσας Rhopilema Nomadica, ένα υπερµέγεθες είδος σε σχέση µε τα γνωστά µας… τσουχτερά ασπόνδυλα. Μεγάλοι πληθυσμοί βρέθηκαν το προηγούµενο διάστηµα στις ακτές της Ρόδου και τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» αναζητούν τους λόγους για τους οποίους ο εξωτικός αυτός επισκέπτης ήρθε στα µέρη µας, καθώς συναντάται κυρίως στις θερµότερες θάλασσες του Ινδικού και του Ειρηνικού Ωκεανού. Η αναζήτηση, ωστόσο, ανοίγει τη συζήτηση ενός άλλου, βασικότερου φαινοµένου, το οποίο δεν είναι άλλο από τη θέρµανση των υδάτων της Μεσογείου.

«Η παρουσία του συγκεκριµένου είδους δεν είναι σπάνιο φαινόµενο. Ωστόσο, είναι πρώτη φορά που παρατηρείται τέτοια µεγάλη έξαρση σε πληθυσµιακό επίπεδο», λέει ο Κωνσταντίνος Καλαεντζής, βιολόγος του Υδροβιολογικού Σταθµού Ρόδου του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΥΣΡ ΕΛΚΕΘΕ) στα «Π». «Το είδος εισήλθε στη Μεσόγειο µέσω ανθρωπογενών παρεµβάσεων. Μέσω της διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ. Υποβοηθήθηκε από την άνοδο της θερµοκρασίας στη Μεσόγειο και από τη ναυσιπλοΐα, η οποία παρασύρει τις νύµφες ευκολότερα», συµπληρώνει. Ο κ. Καλαεντζής τονίζει ιδιαιτέρως πως για πρώτη φορά στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Ρόδου η θερµοκρασία των υδάτων δεν έπεσε κάτω από τους 19 βαθµούς: «Η έξαρση αυτή παρατηρήθηκε αρχικά στη Συρία και στο Ισραήλ και αργότερα έφτασε στην Κύπρο και την Τουρκία. Επειτα έφτασε σε εµάς. Αυτό οφείλεται στην αυξηµένη θερµοκρασία στα δικά µας νερά φέτος. Είναι η πρώτη φορά που η θερµοκρασία δεν έπεσε κάτω από τους 19 βαθµούς. Και κατά δεύτερον στις υδροδροµικές συνθήκες που επικρατούν, δηλαδή στα ρεύµατα που σπρώχνουν το κοπάδι αυτό από τις ακτές της Εγγύς Ανατολής».

Περαστικές

Το φαινόµενο, όπως όλα δείχνουν, είναι παροδικό. Ωστόσο, κανείς δεν µπορεί να εγγυηθεί πως στο µέλλον αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει: «Το κυριότερο ρεύµα στα νερά µας είναι το ρεύµα της Μικράς Ασίας. Η φυσική πορεία του θα σπρώξει τα κοπάδια προς το Βόρειο Αιγαίο, όπου οι θερµοκρασίες είναι χαµηλότερες και τα κοπάδια αυτά θα εξαφανιστούν. Η µέδουσα αυτή επιβιώνει σε θερµοκρασία άνω των 16 βαθµών», λέει ο κ. Καλαεντζής, ενώ προβλέπει πως σύντοµα οι µέδουσες θα λιµοκτονήσουν: «Αυτές οι µέδουσες τρώνε µόνο πλαγκτόν. Εχουν πολλαπλασιαστεί σε τέτοιον βαθµό, που τα αποθέµατα θα µειώνονται. Σε λίγο καιρό δεν θα υπάρχει τροφή γι’ αυτές. Η πίεση αυτή θα περιορίσει τον πληθυσµό τους. Ηδη παρατηρείται µια πτώση. Σε µερικές εβδοµάδες θα έχει λυθεί το ζήτηµα».

Οι ευνοϊκές συνθήκες που διαµορφώθηκαν για να φιλοξενηθούν οι, όχι επικινδυνότερες από τις ντόπιες, µέδουσες αποτελούν αντικείµενο µελέτης και των ωκεανογράφων του Πανεπιστηµίου Αιγαίου. Οι αναφορές του κ. Καλαεντζή έδωσαν τη σκυτάλη στην Ελίνα Τράγου, φυσικό-ωκεανογράφο και αναπληρώτρια καθηγήτρια του εν λόγω πανεπιστηµίου. Η κ. Τράγου στον καιρό της συζήτησης για την κλιµατική αλλαγή εξήγησε στα «Π» τις βασικές αρχές που διέπουν το φαινόµενο της ανόδου της θερµοκρασία των υδάτων, και δη των ελληνικών. «Εν γένει υπάρχει η παρατηρούµενη τάση ανόδου της θερµοκρασίας σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Μάλιστα, οι ελληνικές θάλασσες, και ιδιαίτερα το Αιγαίο, είναι ένα hot spot ανόδου. Εµφανίζουν τις υψηλότερες τάσεις, τους µεγαλύτερους ρυθµούς ανόδου σε σχέση µε ολόκληρη τη Μεσόγειο», σηµείωσε αρχικά και συµπλήρωσε: «Τέτοια φαινόµενα παρουσιάζονται και στην περιοχή της Λεβαντινής Λεκάνης (σ.σ.: λεκάνη νότια της Κύπρου). Είναι φαινόµενο το οποίο αποτελεί αντικείµενο έρευνας».

Η κ. Τράγου συνεχίζει εξηγώντας το πώς «ρυθµίζεται» η θερµοκρασία των θαλασσών: «Υπάρχει ένα φυσικό µέγεθος που ονοµάζεται στρωµάτωση στο θαλασσινό νερό. Οσο πιο έντονα “στρωµατωµένο” είναι το νερό, τόσο πιο εύκολα ανεβαίνει η θερµοκρασία του. Η στρωµάτωση εξαρτάται από την αλληλεπίδραση µε την ατµόσφαιρα -όσο πιο έντονη είναι η ροή θερµότητας, τόσο πιο γρήγορα ανεβαίνει η θερµοκρασία- και από τις προϋπάρχουσες συνθήκες στο εσωτερικό της θάλασσας. Η πυκνότητα της θάλασσας παρουσιάζει διαστρωµάτωση - πυκνά νερά στον βυθό, ελαφρύτερα νερά όσο πλησιάζουµε προς την επιφάνεια. Αυτή η δοµή αλλάζει µε την εποχή. Οσο πιο ψηλά βρισκόµαστε, τόσο πιο µεγάλη γίνεται αυτή η στρωµάτωση. Σηµαντικό ρόλο, όµως, διαδραµατίζει και το αλάτι, το οποίο µετράµε µε τη λεγόµενη αλατότητα. Οταν έχουµε έντονη εξάτµιση, αφήνεται πίσω στη θάλασσα περισσότερο αλάτι, µε συνέπεια να αυξάνεται η πυκνότητα. Εχουµε εντονότερη στρωµάτωση όχι µόνο όταν έχουµε περισσότερη θερµότητα στην επιφάνεια της θάλασσας, αλλά και όταν έχουµε κατάλληλη µεταφορά µαζών νερών από άλλες περιοχές που µπορεί να έχουν υψηλότερη αλατότητα. Ετσι δηµιουργείται περισσότερη στρωµάτωση. Όταν γίνεται αυτή η διαδικασία, δίνεται η δυνατότητα να αυξηθεί η θερµοκρασία εντονότερα κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας». Όπως εξηγεί η κ. Τράγου, οι έντονοι νότιοι άνεµοι των τελευταίων µηνών µετέφεραν από τα νότια, και συγκεκριµένα από τη Λεκάνη της Λεβαντίνης, νερά τα οποία παρουσιάζουν υψηλότερη αλατότητα.

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά