Την ανάγκη αποτύπωσης των πρανών (πλαγιών) της καλντέρας της Σαντορίνης για τον εντοπισµό των πιο επικίνδυνων σηµείων αναδεικνύει η κατολίσθηση που σηµειώθηκε πριν από λίγες ηµέρες στη Θηρασιά. Οι εικόνες από το σύννεφο σκόνης που σηκώθηκε έκαναν τον γύρο των ΜΜΕ και ξύπνησαν µνήµες από το 2011, που σε αντίστοιχο περιστατικό σκοτώθηκε ένας τουρίστας, προκαλώντας µεγάλη ανησυχία. Αυτή τη φορά ευτυχώς καταγράφηκαν µόνο υλικές ζηµιές. «Επιστήµονες, τεχνικοί και γεωτεχνικοί έχουν πάει και εξετάζουν τα επικίνδυνα σηµεία της καλντέρας», λέει στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» η αναπληρώτρια καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας και Φυσικής Γεωγραφίας στο ΕΚΠΑ, Εύη Νοµικού.

«Για µας τους επιστήµονες δεν είναι κάτι ασυνήθιστο να έχουµε µικροκατολισθήσεις µέσα στην καλντέρα της Σαντορίνης και γι’ αυτό και πάντοτε το τονίζουµε στα διάφορα συνέδρια, ότι ένας από τους κινδύνους, εκτός από τον ηφαιστειακό, είναι και ο κατολισθητικός», λέει η κ. Νοµικού, αναφέροντας επίσης ότι υπάρχουν συγκεκριµένα σηµεία στα οποία θα πρέπει πρώτα να γίνει αποτύπωση µε ειδικά µηχανήµατα όλης της µορφολογίας για να εντοπιστούν πραγµατικά ποια είναι επικίνδυνα. Ακολουθώντας τις προτάσεις των ειδικών, επισηµαίνει επίσης ότι θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα µέτρα για τα πιο επικίνδυνα σηµεία έτσι ώστε να αντιµετωπιστεί το φαινόµενο. Τέτοια µέτρα θα ήταν για παράδειγµα ειδικοί να προκαλέσουν την κατάρρευση βράχων, για να µην υπάρχει κίνδυνος κατολίσθησης, αλλά και να τοποθετηθούν προστατευτικά δίχτυα, όπως γίνεται εδώ και ηµέρες στο Αµµούδι.


Η σκόνη της ελαφρόπετρας

Μιλώντας για το γεωλογικό φαινόµενο που κατέγραψαν οι κάµερες και έκανε τον γύρο των ΜΜΕ, η κ. Νοµικού εξηγεί στην «Κυριακάτικη Α» ότι όλο το οικιστικό συγκρότηµα της Σαντορίνης, µε την τεράστια καλντέρα, έχει πάρα πολύ απότοµα πρανή (πλαγιές) και αποτελείται από διάφορα στρώµατα -όπως λάβα, ηφαιστειακό υλικό, ελαφρόπετρα, πυροκλαστικές ροές- που συνθέτουν αυτά τα πετρώµατα, τα οποία είναι πιο ευάλωτα στο να διαβρωθούν από το νερό και τον άνεµο. Προσθέτει δε ότι αυτά τα υλικά είναι πιο επιρρεπή να κατολισθήσουν είτε από σεισµικές δονήσεις είτε από άσχηµες καιρικές συνθήκες. «Στη Σαντορίνη την προηγούµενη εβδοµάδα είχε πάρα πολύ άσχηµο καιρό, µε πολύ ισχυρούς ανέµους. Είχα µε λοιπόν πολύ άσχηµες καιρικές συνθήκες, που η κατολίσθηση µπορεί να οφείλεται στη διάβρωση των πυροκλαστικών υλικών, τα οποία δεν άντεξαν και µε τη βαρύτητα άρχισαν να κατρακυλάνε», αναφέρει η αν. καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας και Φυσικής Γεωγραφίας. «Αυτό που είδαµε στο βίντεο ήταν ουσιαστικά ένα πολύ µεγάλο σύννεφο σκόνης, το οποίο όταν κατρακυλάει η ελαφρόπετρα, αυτό το εύθρυπτο υλικό, προκαλεί σαφέστα τα σκόνη. Αρα, λοιπόν, και γι’ αυτό τον λόγο ήταν έτσι ένα τροµακτικό βίντεο που νόµιζες ότι πραγµατικά έχει καταρρεύσει όλη η πλαγιά. Στην ουσία δεν κατέρρευσε όλη η πλαγιά. Και παρασύρθηκαν και µεγάλα τµήµατα ελαφρόπετρας από τα ανώτερα τµήµατα της καλντέρας», προσθέτει.


Ο κίνδυνος

Οπως εξηγεί η κ. Νοµικού, η καλντέρα της Σαντορίνης αποτελείται από πολύ απότοµα, κατακόρυφα πρανή (πλαγιές) εποµένως το τοπογραφικό-γεωµορφο λογικό της ανάγλυφο σηµατοδοτεί κα τολισθητικό κίνδυνο. Επίσης, η καλντέρα της Σαντορίνης έχει κατολισθητικό κίνδυνο λόγω του ότι γίνονται πάρα πολλοί σεισµοί, είτε από το ηφαίστειο είτε από την ενεργοποίηση ρηγµάτων στον υποθαλάσσιο χώρο γύρω από το νησί. Αρα λοιπόν ακόµα και οι σεισµικές δονήσεις µπορούν να προκαλέσουν κατολισθήσεις. Η κ. Νοµικού ξεκαθαρίζει επίσης ότι η κατολίσθηση αυτή δεν συνδέεται µε ενεργοποίηση του ηφαιστείου, το οποίο ναι µεν είναι ενεργό, έχει όµως σηµάδια ηρεµίας.


«Χαρτογράφηση» της επικινδυνότητας

Ειδική µελέτη στον ∆ήµο Θήρας για την αντιµετώπιση του φαινοµένου έχουν υποβάλει, µεταξύ άλλων ειδικών, το Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας του ΕΚΠΑ και ο τοµέας Γεωτεχνικής Μηχανικής του ΕΜΠ. «Λόγω της δυσπροσιτότητας, της τοπογραφικής και γεωλογικής ιδιοµορφίας και δυναµικής της καλντέρας, απαιτείται η χωρικά λεπτοµερής εκτίµηση της κατολισθητικής επικινδυνότητας, καθώς τοπικά η ευστάθεια ενδέχεται να εξαρτάται από συγκεκριµένες γεωλογικές, τεχνικογεωλογικές συνθήκες, δοµές και διεργασίες (π.χ. υποσκα φές, τοπογραφικές εξάρσεις, επιλεκτική διάβρωση, έγκοιλα, ορίζοντες χαµηλής συνεκτικότητας κ.ά.) τόσο χερσαία όσο και υποθαλάσσια» όπως αναφέρει η κ. Νοµικού. Προσθέτει δε ότι «για την εκτίµηση της κατολισθητικής διακινδύνευσης απαιτείται χαρτογράφηση της ευρύτερης περιοχής και γεωχωρικός προσδιορισµός των στοιχείων που δύναται να πληγούν ανά περίπτωση». «Συνεπώς, προαπαιτούµενο στόχο αποτελεί ο λεπτοµερής εντοπισµός, αποτύπωση και χαρακτηρισµός κρίσιµων τεχνικογεωλογικών δοµών µέσω της δηµιουργίας τρισδιάστατων ψηφιακών οµοιωµάτων υψηλής ευκρίνειας του χερσαίου και υποθαλάσσιου χώρου της καλντέρας. Η µέθοδος αυτή στοχεύει στον ακριβή εντοπισµό και την ποσοτικοποίηση των κρίσιµων στοιχείων για την ευστάθεια των πρανών θεµελίωσης των οικισµών της καλντέρας ακόµη και σε περιοχές όπου δεν καθίσταται δυνατή η φυσική ή/και οπτική πρόσβαση για τη συλλογή και ανάλυση των απαραίτητων στοιχείων και δεδοµένων», σηµειώνει επίσης η αναπληρώτρια καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας και Φυσικής Γεωγραφίας.