Τουρισμός: "Πυξίδα" η Σαντορίνη στην αναζήτηση εθνικού σχεδίου για την κρουαζιέρα - Τι δηλώνουν στην "Απογευματινή" εκπρόσωποι του κλάδου
Η "απόβαση των µυρίων" ξένων στα ελληνικά νησιά
Πώς ένας από τους δηµοφιλέστερους προορισµούς προσπαθεί να βάλει φρένο στον υπερτουρισµό και να περιορίσει τον αντίκτυπο που έχει στις τοπικές κοινωνίες και στην υποβάθµιση του τουριστικού προϊόντος
Βασιλικη Δελημητρου
Με ρυθµούς που ξεπερνούν τα µεγέθη του 2023 τρέχει η τουριστική κίνηση, καθώς η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους διεθνείς προορισµούς µε τις περισσότερες επισκέψεις στον κόσµο. ∆ηµιουργούνται, λοιπόν, οι προϋποθέσεις για ακόµα µία χρονιά-ρεκόρ, ενώ εκτιµάται ότι η χώρα µας θα συνεχίσει αυξητικά να προσελκύει επισκέπτες από νέες αγορές και να εδραιώνει τη θέση της στον παγκόσµιο χάρτη.
Όµως, ο αυξανόµενος αριθµός τουριστών σε αρκετές περιπτώσεις επιβαρύνει τις υποδοµές στους δηµοφιλείς προορισµούς και καταδεικνύει τις προκλήσεις που έχουν να αντιµετωπίσουν µπροστά στο φαινόµενο του υπερτουρισµού. Η «απόβαση των µυρίων» ξένων στα ελληνικά νησιά έχει αντίκτυπο κυρίως στις τοπικές κοινότητες, που αντιµετωπίζουν όλο και περισσότερες πιέσεις σε σχέση µε τη διαχείριση των απορριµµάτων, τη λειψυδρία, τις ανεπαρκείς δηµόσιες υπηρεσίες, την άναρχη δόµηση αλλά και τις παράνοµες κατασκευές.
Σαντορίνη: Κατανοµή θέσεων για τα κρουαζιερόπλοια
Σε µια προσπάθεια να βρεθεί η «χρυσή τοµή», στη Σαντορίνη εισήχθη ένα σύστηµα κατανοµής θέσεων για κρουαζιερόπλοια, µε τον αριθµό των αποβιβάσεων ανά 24ωρο να περιορίζεται στους 8.000 επιβάτες.
Κίνηση που απολαµβάνει τη στήριξη και της ∆ιεθνούς Ενωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA). Στο πλαίσιο αυτό, η εξαγγελία του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, από το Bloomberg ότι θα τεθούν περιορισµοί στην κρουαζιέρα από την επόµενη σεζόν σε ορισµένους νησιωτικούς προορισµούς δεν ξένισε τους εκπροσώπους του κλάδου, ούτε τις τοπικές Αρχές. Το όριο των 8.000 επισκεπτών που τίθεται στο εξής στην κρουαζιέρα στη Σαντορίνη συµφωνήθηκε κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνάντησης στελεχών της ∆ιεθνούς Ενωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA) και του δηµάρχου Σαντορίνης, Νίκου Ζώρζου.
Η ρύθµιση των αφίξεων θα γίνεται µέσω του berth allocation system, εξηγεί στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» η Γεωργία Νοµικού, πρόεδρος του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Θήρας και της τουριστικής επιτροπής, κάνοντας λόγο για µια καινοτόµα ιδέα, που έχει αποτελέσει αντικείµενο διδασκαλίας ακόµα και σε µεταπτυχιακό του Harvard. Οι εταιρείες κρουαζιέρας µπαίνουν µε δικούς τους κωδικούς στο εν λόγω ηλεκτρονικό σύστηµα, που µέσω ενός αλγορίθµου ρυθµίζει την κατανοµή των αφίξεων, και ζητούν τις προκαθορισµένες θέσεις (slots) για να εισέλθουν στο λιµάνι του νησιού. Οπως επισηµαίνει η πρόεδρος του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Θήρας, αυτό είναι πολύ σηµαντικό, καθώς έτσι αποφεύγονται προβλήµατα που προκαλούνται κατά την ταυτόχρονη άφιξη πολλών επιβατών. Σηµειώνεται ότι το πρόγραµµα προσέγγισης των κρουαζιερόπλοιων και της χρονοκατανοµής τους υπήρχε, αλλά µε απόφαση της προηγούµενης δηµοτικής Αρχής το όριο των 8.000 επισκεπτών είχε καταργηθεί.
Η µαζική εισροή κόσµου στο πανέµορφο νησί των Κυκλάδων δηµιουργεί και άλλες προκλήσεις. «Ο υπερτουρισµός µειώνει την ευχαρίστηση της εµπειρίας των επισκεπτών, διότι αντιµετωπίζουν και προβλήµατα αστικού τύπου», λέει η κ. Νοµικού. Χαρακτηριστικό παράδειγµα το σύστηµα ύδρευσης, καθώς η ροή του νερού στο δίκτυο µέχρι πέρυσι κάποιες φορές δεν ήταν συνεχής και µε την ίδια πίεση. Ζήτηµα που, όπως αναφέρει η πρόεδρος του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Θήρας, διευθετήθηκε φέτος µε το εργοστάσιο της αφαλάτωσης.
«H γιγάντωση, αυτή η µεγέθυνση της Σαντορίνης τουριστικά είναι έξω από το µέτρο του τόπου από ένα σηµείο και µετά. Κάθε τόπος έχει ένα ορισµένο µέτρο», σηµειώνει, προσθέτοντας ότι «όλα τα νησιά, όπως και εµείς, έχουν ανάγκη από την ενίσχυση των υποδοµών τους, στα λιµάνια, στο δίκτυο ηλεκτρικού ρεύµατος, στην οδοποιία. Γιατί έχουµε µείνει µε αυτές που υπήρχαν στο παρελθόν». Υπογραµµίζει, δε, ότι «είναι καλό που έχει ανοίξει η κουβέντα περί βιωσιµότητας συνολικά στα νησιά, γιατί µε την κατάρτιση µιας βιώσιµης στρατηγικής θα µπορέσουµε να διαφυλάξουµε και τον χαρακτήρα τους αλλά και το τουριστικό µας προϊόν, το οποίο είναι τόσο σηµαντικό για την εθνική µας οικονοµία».
Βασικά σηµεία των κοινών δράσεων στις οποίες καλεί η ∆ιεθνής Ενωση Εταιρειών Κρουαζιέρας είναι: η ολιστική προσέγγιση διαχείρισης του τουρισµού στους εξαιρετικά δηµοφιλείς προορισµούς και τα αξιοθέατα (συµπεριλαµβανοµένων της Σαντορίνης και της Μυκόνου), η υιοθέτηση συστηµάτων και πολιτικών κατανοµής θέσεων ελλιµενισµού τοπικά για τον προσεκτικό σχεδιασµό των αφίξεων και αναχωρήσεων των κρουαζιερόπλοιων, η ανάπτυξη λιµενικών υποδοµών και θέσεων ελλιµενισµού για τον καλύτερο προγραµµατισµό δροµολογίων, αλλά και το άνοιγµα νέων προορισµών.
«Σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση, κατά την πρόσφατη επίσκεψή µας στη Σαντορίνη είχαµε την ευκαιρία, αναγνωρίζοντας τις ιδιοµορφίες του νησιού, να εκφράσουµε την υποστήριξή µας στην απόφαση του δηµάρχου Θήρας να εφαρµόσει αυστηρά το ηµερήσιο ανώτατο όριο των 8.000 επισκεπτών κρουαζιέρας. Αλλωστε, ήδη από την αρχική εισαγωγή του ηµερήσιου ανώτατου ορίου το 2018, οι εταιρείες κρουαζιέρας παρέµειναν σταθερά προσηλωµένες στην εφαρµογή των κανόνων όπως ορίζονται από τις τοπικές Αρχές», αναφέρει η κ. ∆εληγιάννη.
«Σε κάθε περίπτωση, είναι ξεκάθαρο ότι το πρόβληµα δεν αφορά µόνο την κρουαζιέρα, η οποία ειδικά στην Ελλάδα το 2023 αντιπροσώπευε το 21% του συνόλου του τουριστικού τοµέα. Γι’ αυτό απαιτείται µια ολιστική προσέγγιση διαχείρισης του τουρισµού, τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, είµαστε χαρούµενοι που σπεύδουµε πρώτοι να συνεργαστούµε µε τον ∆ήµο Θήρας για το βιώσιµο µέλλον του τόπου και την προστασία της µοναδικότητάς του», καταλήγει.
«Το εθνικό σχέδιο για την κρουαζιέρα θα πρέπει να στοχεύει στη βιώσιµη ανάπτυξη του κλάδου και την ενίσχυση των οικονοµικών ωφελειών για τη χώρα, προστατεύοντας ταυτόχρονα τον χαρακτήρα των προορισµών και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων», λέει στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ο πρόεδρος της Ενωσης Εφοπλιστών Κρουαζιερόπλοιων και Φορέων Ναυτιλίας (ΕΕΚΦΝ), πλοίαρχος Γιώργος Κουµπενάς. «Για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρωτίστως να αναλυθεί ο τρόπος λειτουργίας της κρουαζιέρας στη χώρα µας και να καταγραφούν τα σχετικά οφέλη/ έσοδα από τις επιµέρους δραστηριότητες του κλάδου.
Ταυτόχρονα, θα πρέπει να καταγραφούν οι απαιτήσεις και οι επιπτώσεις που έχει η λειτουργία της κρουαζιέρας», εξηγεί και προσθέτει: «Βάσει αυτής της ανάλυσης, θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα µέτρα για τη βιώσιµη ανάπτυξη της δραστηριότητας, όπως η βελτίωση των υποδοµών, η προώθηση νέων προορισµών, η ρύθµιση του αριθµού επιβατών ανά προορισµό κ.λπ. Επιπλέον, θα αναδειχθεί από τη µελέτη αυτή η ανάγκη µέτρων στήριξης των παράπλευρων δραστηριοτήτων που ασχολούνται µε την κρουαζιέρα, όπως ο εφοδιασµός, οι επισκευές, οι συµβουλευτικές και τεχνικές υπηρεσίες.
Η έλλειψη της ελληνικής σηµαίας από την κρουαζιέρα είναι επίσης ένα σηµαντικό κεφάλαιο, που θα πρέπει να απασχολήσει τους εµπλεκόµενους φορείς». «Η πολυπλοκότητα της απαιτούµενης ανάλυσης και στη συνέχεια της κατάρτισης ενός εθνικού σχεδίου απαιτεί την εµπλοκή πολλών υπουργείων και φορέων, µε πρωτεύοντα το υπουργείο Τουρισµού, το υπουργείο Ναυτιλίας και το υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών. Οι δηµοτικές Αρχές και τα εµπορικά/τουριστικά επιµελητήρια των προορισµών κρουαζιέρας θα πρέπει επίσης να έχουν λόγο σε αυτόν τον σχεδιασµό», καταλήγει ο κ. Κουµπενάς.
Όµως, ο αυξανόµενος αριθµός τουριστών σε αρκετές περιπτώσεις επιβαρύνει τις υποδοµές στους δηµοφιλείς προορισµούς και καταδεικνύει τις προκλήσεις που έχουν να αντιµετωπίσουν µπροστά στο φαινόµενο του υπερτουρισµού. Η «απόβαση των µυρίων» ξένων στα ελληνικά νησιά έχει αντίκτυπο κυρίως στις τοπικές κοινότητες, που αντιµετωπίζουν όλο και περισσότερες πιέσεις σε σχέση µε τη διαχείριση των απορριµµάτων, τη λειψυδρία, τις ανεπαρκείς δηµόσιες υπηρεσίες, την άναρχη δόµηση αλλά και τις παράνοµες κατασκευές.
Σαντορίνη: Κατανοµή θέσεων για τα κρουαζιερόπλοια
Σε µια προσπάθεια να βρεθεί η «χρυσή τοµή», στη Σαντορίνη εισήχθη ένα σύστηµα κατανοµής θέσεων για κρουαζιερόπλοια, µε τον αριθµό των αποβιβάσεων ανά 24ωρο να περιορίζεται στους 8.000 επιβάτες. Κίνηση που απολαµβάνει τη στήριξη και της ∆ιεθνούς Ενωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA). Στο πλαίσιο αυτό, η εξαγγελία του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, από το Bloomberg ότι θα τεθούν περιορισµοί στην κρουαζιέρα από την επόµενη σεζόν σε ορισµένους νησιωτικούς προορισµούς δεν ξένισε τους εκπροσώπους του κλάδου, ούτε τις τοπικές Αρχές. Το όριο των 8.000 επισκεπτών που τίθεται στο εξής στην κρουαζιέρα στη Σαντορίνη συµφωνήθηκε κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνάντησης στελεχών της ∆ιεθνούς Ενωσης Εταιρειών Κρουαζιέρας (CLIA) και του δηµάρχου Σαντορίνης, Νίκου Ζώρζου.
Η ρύθµιση των αφίξεων θα γίνεται µέσω του berth allocation system, εξηγεί στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» η Γεωργία Νοµικού, πρόεδρος του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Θήρας και της τουριστικής επιτροπής, κάνοντας λόγο για µια καινοτόµα ιδέα, που έχει αποτελέσει αντικείµενο διδασκαλίας ακόµα και σε µεταπτυχιακό του Harvard. Οι εταιρείες κρουαζιέρας µπαίνουν µε δικούς τους κωδικούς στο εν λόγω ηλεκτρονικό σύστηµα, που µέσω ενός αλγορίθµου ρυθµίζει την κατανοµή των αφίξεων, και ζητούν τις προκαθορισµένες θέσεις (slots) για να εισέλθουν στο λιµάνι του νησιού. Οπως επισηµαίνει η πρόεδρος του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Θήρας, αυτό είναι πολύ σηµαντικό, καθώς έτσι αποφεύγονται προβλήµατα που προκαλούνται κατά την ταυτόχρονη άφιξη πολλών επιβατών. Σηµειώνεται ότι το πρόγραµµα προσέγγισης των κρουαζιερόπλοιων και της χρονοκατανοµής τους υπήρχε, αλλά µε απόφαση της προηγούµενης δηµοτικής Αρχής το όριο των 8.000 επισκεπτών είχε καταργηθεί.
Η µαζική εισροή κόσµου στο πανέµορφο νησί των Κυκλάδων δηµιουργεί και άλλες προκλήσεις. «Ο υπερτουρισµός µειώνει την ευχαρίστηση της εµπειρίας των επισκεπτών, διότι αντιµετωπίζουν και προβλήµατα αστικού τύπου», λέει η κ. Νοµικού. Χαρακτηριστικό παράδειγµα το σύστηµα ύδρευσης, καθώς η ροή του νερού στο δίκτυο µέχρι πέρυσι κάποιες φορές δεν ήταν συνεχής και µε την ίδια πίεση. Ζήτηµα που, όπως αναφέρει η πρόεδρος του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Θήρας, διευθετήθηκε φέτος µε το εργοστάσιο της αφαλάτωσης.
«H γιγάντωση, αυτή η µεγέθυνση της Σαντορίνης τουριστικά είναι έξω από το µέτρο του τόπου από ένα σηµείο και µετά. Κάθε τόπος έχει ένα ορισµένο µέτρο», σηµειώνει, προσθέτοντας ότι «όλα τα νησιά, όπως και εµείς, έχουν ανάγκη από την ενίσχυση των υποδοµών τους, στα λιµάνια, στο δίκτυο ηλεκτρικού ρεύµατος, στην οδοποιία. Γιατί έχουµε µείνει µε αυτές που υπήρχαν στο παρελθόν». Υπογραµµίζει, δε, ότι «είναι καλό που έχει ανοίξει η κουβέντα περί βιωσιµότητας συνολικά στα νησιά, γιατί µε την κατάρτιση µιας βιώσιµης στρατηγικής θα µπορέσουµε να διαφυλάξουµε και τον χαρακτήρα τους αλλά και το τουριστικό µας προϊόν, το οποίο είναι τόσο σηµαντικό για την εθνική µας οικονοµία».
Θετικοί
Την ανάγκη της Σαντορίνης για µια πιο βιώσιµη στρατηγική στην ανάπτυξη του τουριστικού της brand αντιλαµβάνονται και στην CLIA, η οποία εκπροσωπεί σήµερα 303 κρουαζιερόπλοια 55 εταιρειών, που αποτελούν το 55% του κλάδου παγκοσµίως. «Το ζήτηµα του υπερτουρισµού δεν είναι νέο, ούτε για την Ελλάδα ούτε για τον κλάδο της κρουαζιέρας», δηλώνει στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» η Μαρία ∆εληγιάννη, διευθύντρια Ανατολικής Μεσογείου της CLIA. «Ιδιαίτερα για δηµοφιλείς προορισµούς, όπως η Σαντορίνη, η διαχείριση του τουρισµού κρουαζιέρας αποτελεί βασική προτεραιότητα για τον κλάδο, όπως αναφέρεται και στο Σχέδιο ∆ράσης της CLIA για την Ελλάδα που παρουσιάστηκε πέρυσι. Το σχέδιο αυτό εντάσσεται στη διαρκή δέσµευση της CLIA για αποτελεσµατική συνεργασία µε δηµοφιλείς προορισµούς κρουαζιέρας, µε στόχο την επίτευξη βιώσιµης ανάπτυξης και υπεύθυνου τουρισµού», προσθέτει.Βασικά σηµεία των κοινών δράσεων στις οποίες καλεί η ∆ιεθνής Ενωση Εταιρειών Κρουαζιέρας είναι: η ολιστική προσέγγιση διαχείρισης του τουρισµού στους εξαιρετικά δηµοφιλείς προορισµούς και τα αξιοθέατα (συµπεριλαµβανοµένων της Σαντορίνης και της Μυκόνου), η υιοθέτηση συστηµάτων και πολιτικών κατανοµής θέσεων ελλιµενισµού τοπικά για τον προσεκτικό σχεδιασµό των αφίξεων και αναχωρήσεων των κρουαζιερόπλοιων, η ανάπτυξη λιµενικών υποδοµών και θέσεων ελλιµενισµού για τον καλύτερο προγραµµατισµό δροµολογίων, αλλά και το άνοιγµα νέων προορισµών.
«Σε αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση, κατά την πρόσφατη επίσκεψή µας στη Σαντορίνη είχαµε την ευκαιρία, αναγνωρίζοντας τις ιδιοµορφίες του νησιού, να εκφράσουµε την υποστήριξή µας στην απόφαση του δηµάρχου Θήρας να εφαρµόσει αυστηρά το ηµερήσιο ανώτατο όριο των 8.000 επισκεπτών κρουαζιέρας. Αλλωστε, ήδη από την αρχική εισαγωγή του ηµερήσιου ανώτατου ορίου το 2018, οι εταιρείες κρουαζιέρας παρέµειναν σταθερά προσηλωµένες στην εφαρµογή των κανόνων όπως ορίζονται από τις τοπικές Αρχές», αναφέρει η κ. ∆εληγιάννη.
Κανόνες και κριτήρια
«Αυτό που απαιτείται πλέον είναι η διαµόρφωση µιας πολιτικής ελλιµενισµού, µε σαφείς κανόνες και κριτήρια, για την ορθή και διαφανή λειτουργία του συστήµατος κρατήσεων θέσεων ελλιµενισµού. Αυτός είναι ο µόνος τρόπος για αποτελεσµατική διαχείριση και διάχυση των αφίξεων και αναχωρήσεων κρουαζιερόπλοιων σε ηµερήσια και εβδοµαδιαία βάση», σηµειώνει η διευθύντρια Ανατολικής Μεσογείου της CLIA, προσθέτοντας ότι παρόµοια προσπάθεια γίνεται και στη Μύκονο σε συνεργασία µε τις τοπικές Αρχές.«Σε κάθε περίπτωση, είναι ξεκάθαρο ότι το πρόβληµα δεν αφορά µόνο την κρουαζιέρα, η οποία ειδικά στην Ελλάδα το 2023 αντιπροσώπευε το 21% του συνόλου του τουριστικού τοµέα. Γι’ αυτό απαιτείται µια ολιστική προσέγγιση διαχείρισης του τουρισµού, τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, είµαστε χαρούµενοι που σπεύδουµε πρώτοι να συνεργαστούµε µε τον ∆ήµο Θήρας για το βιώσιµο µέλλον του τόπου και την προστασία της µοναδικότητάς του», καταλήγει.
«Το εθνικό σχέδιο για την κρουαζιέρα θα πρέπει να στοχεύει στη βιώσιµη ανάπτυξη του κλάδου και την ενίσχυση των οικονοµικών ωφελειών για τη χώρα, προστατεύοντας ταυτόχρονα τον χαρακτήρα των προορισµών και το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων», λέει στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ο πρόεδρος της Ενωσης Εφοπλιστών Κρουαζιερόπλοιων και Φορέων Ναυτιλίας (ΕΕΚΦΝ), πλοίαρχος Γιώργος Κουµπενάς. «Για να γίνει αυτό, θα πρέπει πρωτίστως να αναλυθεί ο τρόπος λειτουργίας της κρουαζιέρας στη χώρα µας και να καταγραφούν τα σχετικά οφέλη/ έσοδα από τις επιµέρους δραστηριότητες του κλάδου.
Ταυτόχρονα, θα πρέπει να καταγραφούν οι απαιτήσεις και οι επιπτώσεις που έχει η λειτουργία της κρουαζιέρας», εξηγεί και προσθέτει: «Βάσει αυτής της ανάλυσης, θα πρέπει να ληφθούν τα απαραίτητα µέτρα για τη βιώσιµη ανάπτυξη της δραστηριότητας, όπως η βελτίωση των υποδοµών, η προώθηση νέων προορισµών, η ρύθµιση του αριθµού επιβατών ανά προορισµό κ.λπ. Επιπλέον, θα αναδειχθεί από τη µελέτη αυτή η ανάγκη µέτρων στήριξης των παράπλευρων δραστηριοτήτων που ασχολούνται µε την κρουαζιέρα, όπως ο εφοδιασµός, οι επισκευές, οι συµβουλευτικές και τεχνικές υπηρεσίες.
Η έλλειψη της ελληνικής σηµαίας από την κρουαζιέρα είναι επίσης ένα σηµαντικό κεφάλαιο, που θα πρέπει να απασχολήσει τους εµπλεκόµενους φορείς». «Η πολυπλοκότητα της απαιτούµενης ανάλυσης και στη συνέχεια της κατάρτισης ενός εθνικού σχεδίου απαιτεί την εµπλοκή πολλών υπουργείων και φορέων, µε πρωτεύοντα το υπουργείο Τουρισµού, το υπουργείο Ναυτιλίας και το υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών. Οι δηµοτικές Αρχές και τα εµπορικά/τουριστικά επιµελητήρια των προορισµών κρουαζιέρας θα πρέπει επίσης να έχουν λόγο σε αυτόν τον σχεδιασµό», καταλήγει ο κ. Κουµπενάς.
*Δημοσιεύτηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»
