Οι δασικές πυρκαγιές στην εποχή της κλιµατικής αλλαγής, άρθρο των Κώστα Συνολάκη και Γιώργου Καραγιάννη
Άρθρο γνώμης
Xρειάζεται µια θεµελιώδης µετατόπιση από τη νοοτροπία της καταστολής της πυρκαγιάς προς µια αντίληψη διαχείρισης έκτακτης ανάγκης
H πυρκαγιά της περασµένης Κυριακής στη Βορειοανατολική Αττική επανέφερε στο επίκεντρο της προσοχής τον κίνδυνο των δασικών πυρκαγιών. Πλήθος µελετών, αλλά και η πραγµατικότητα επιβεβαιώνουν ότι η σφοδρότητα των πυρκαγιών έχει ενταθεί από την κλιµατική αλλαγή, ιδιαίτερα στη Μεσόγειο.
Επιπλέον, οι πυρκαγιές στη λεγόµενη διεπαφή µεταξύ αστικών και δασικών περιοχών παρουσιάζουν µοναδικές προκλήσεις: απαιτούν συνδυασµό αστικών και δασικών τακτικών πυρόσβεσης και δηµιουργούν προκλήσεις, όπως περιορισµένη πρόσβαση, κακές οδεύσεις διαφυγής και βλάβες στις υποδοµές ζωτικής σηµασίας.
Στη χώρα µας έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σηµαντικά βήµατα στις δυνατότητες κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών. Η αύξηση του στόλου εναέριας δασοπυρόσβεσης, η βελτίωση της αξιοποίησης των εναέριων µέσων, η ίδρυση των Ειδικών Μονάδων ∆ασικών Επιχειρήσεων και πλήθος νοµοθετικών παρεµβάσεων, που διόρθωσαν επίµονες στρεβλώσεις του παρελθόντος, έχουν αυξήσει σηµαντικά τις δυνατότητες δασοπυρόσβεσης στο σύνολο της χώρας. Χωρίς να ξεχάσουµε το 112, που έχει αλλάξει τη λογική της οργανωµένης αποµάκρυνσης, σώζοντας ανθρώπινες ζωές.
Από την άλλη πλευρά, η πρόληψη των πυρκαγιών παραδοσιακά τυγχάνει, σε όλο τον κόσµο, λιγότερης προσοχής και χρηµατοδότησης. Σηµαντικές κινήσεις έχουν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως για παράδειγµα τα προγράµµατα καθαρισµού δασικών περιοχών και νοµοθετικές παρεµβάσεις που πάλι διόρθωσαν αστοχίες δεκαετιών.
Ωστόσο, µε δεδοµένες τις προβλέψεις ότι το πρόβληµα των δασικών πυρκαγιών θα επιδεινωθεί στο εγγύς µέλλον, η διατήρηση επαρκών δυνάµεων δασοπυρόσβεσης είναι µάλλον οικονοµικά ανέφικτη, ίσως παγκοσµίως. Σε πρόσφατη µελέτη µας που δηµοσιεύθηκε σε επιστηµονικό περιοδικό της Ακαδηµίας των Επιστηµών των Ηνωµένων Πολιτειών, προτείνουµε µια ολοκληρωµένη, µακροπρόθεσµη προσέγγιση, ενσωµατώνοντας τη διαχείριση κινδύνου πυρκαγιάς σε ευρύτερες πολιτικές και στρατηγικές διαχείρισης του δάσους.
Χρειάζεται ένας συνδυασµός δράσεων, που θα απαιτήσει συνεργασία πολλαπλών επιστηµονικών πεδίων, αλλά και γενναίες αποφάσεις: ασφάλιση, περιορισµός της οικοδόµησης στις περιοχές µίξης υψηλού κινδύνου, στρατηγικές διαχείρισης καυσίµου (όπως για παράδειγµα η προδιαγεγραµµένη καύση, που δοκιµάστηκε πιλοτικά στη χώρα µας), καθώς και η προστασία των κτιρίων από δασικές πυρκαγιές. Η συνεργασία της δηµόσιας διοίκησης µε τη βιοµηχανία δασικών προϊόντων µπορεί να βοηθήσει την ενοποίηση των πολιτικών χρήσης γης και πρόληψης δασικών πυρκαγιών και παράλληλα να ενισχύσει τις τοπικές οικονοµίες.
Η βελτίωση των ικανοτήτων πυρόσβεσης είναι σαν την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση σε ασθενή µε καρδιακή ανακοπή: είναι απολύτως απαραίτητη για να εξασφαλίσει χρόνο µέχρι να εφαρµοστεί µια πιο βιώσιµη στρατηγική, αλλά δεν αρκεί από µόνη της. Απαιτείται παράλληλα προσοχή και σηµαντική αύξηση των δαπανών για την πρόληψη των πυρκαγιών.
Επιπλέον, χρειάζεται µια θεµελιώδης µετατόπιση από τη νοοτροπία της καταστολής της πυρκαγιάς προς µια αντίληψη διαχείρισης έκτακτης ανάγκης. Ο σχεδιασµός οργανωµένης αποµάκρυνσης σε συνδυασµό µε την προειδοποίηση του κοινού σώζει ζωές. Νέες τεχνολογίες, όπως η µηχανική µάθηση, µπορούν να συµβάλουν στη βελτίωση της λήψης αποφάσεων και τελικά να σώσουν ζωές. Μέχρι τότε, σε περιοχές µίξης δασικού - αστικού περιβάλλοντος όλοι πρέπει να κατανοήσουµε ότι µια απειλητική πυρκαγιά θα µπορούσε να συµβεί οποιαδήποτε στιγµή από την άνοιξη µέχρι το φθινόπωρο και ότι µπορεί να χρειαστεί να φύγουµε αµέσως.
*Ο Κώστας Συνολάκης είναι ακαδηµαϊκός και καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πανεπιστήµιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Ο Γιώργος Καραγιάννης είναι διευθυντής Επικινδυνότητας και Ανθεκτικότητας στην International Coalition for Sustainable Infrastructure
* Δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Απογευματινή
Επιπλέον, οι πυρκαγιές στη λεγόµενη διεπαφή µεταξύ αστικών και δασικών περιοχών παρουσιάζουν µοναδικές προκλήσεις: απαιτούν συνδυασµό αστικών και δασικών τακτικών πυρόσβεσης και δηµιουργούν προκλήσεις, όπως περιορισµένη πρόσβαση, κακές οδεύσεις διαφυγής και βλάβες στις υποδοµές ζωτικής σηµασίας.
Στη χώρα µας έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σηµαντικά βήµατα στις δυνατότητες κατάσβεσης των δασικών πυρκαγιών. Η αύξηση του στόλου εναέριας δασοπυρόσβεσης, η βελτίωση της αξιοποίησης των εναέριων µέσων, η ίδρυση των Ειδικών Μονάδων ∆ασικών Επιχειρήσεων και πλήθος νοµοθετικών παρεµβάσεων, που διόρθωσαν επίµονες στρεβλώσεις του παρελθόντος, έχουν αυξήσει σηµαντικά τις δυνατότητες δασοπυρόσβεσης στο σύνολο της χώρας. Χωρίς να ξεχάσουµε το 112, που έχει αλλάξει τη λογική της οργανωµένης αποµάκρυνσης, σώζοντας ανθρώπινες ζωές.
Από την άλλη πλευρά, η πρόληψη των πυρκαγιών παραδοσιακά τυγχάνει, σε όλο τον κόσµο, λιγότερης προσοχής και χρηµατοδότησης. Σηµαντικές κινήσεις έχουν γίνει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια προς τη σωστή κατεύθυνση, όπως για παράδειγµα τα προγράµµατα καθαρισµού δασικών περιοχών και νοµοθετικές παρεµβάσεις που πάλι διόρθωσαν αστοχίες δεκαετιών.
Ωστόσο, µε δεδοµένες τις προβλέψεις ότι το πρόβληµα των δασικών πυρκαγιών θα επιδεινωθεί στο εγγύς µέλλον, η διατήρηση επαρκών δυνάµεων δασοπυρόσβεσης είναι µάλλον οικονοµικά ανέφικτη, ίσως παγκοσµίως. Σε πρόσφατη µελέτη µας που δηµοσιεύθηκε σε επιστηµονικό περιοδικό της Ακαδηµίας των Επιστηµών των Ηνωµένων Πολιτειών, προτείνουµε µια ολοκληρωµένη, µακροπρόθεσµη προσέγγιση, ενσωµατώνοντας τη διαχείριση κινδύνου πυρκαγιάς σε ευρύτερες πολιτικές και στρατηγικές διαχείρισης του δάσους.
Χρειάζεται ένας συνδυασµός δράσεων, που θα απαιτήσει συνεργασία πολλαπλών επιστηµονικών πεδίων, αλλά και γενναίες αποφάσεις: ασφάλιση, περιορισµός της οικοδόµησης στις περιοχές µίξης υψηλού κινδύνου, στρατηγικές διαχείρισης καυσίµου (όπως για παράδειγµα η προδιαγεγραµµένη καύση, που δοκιµάστηκε πιλοτικά στη χώρα µας), καθώς και η προστασία των κτιρίων από δασικές πυρκαγιές. Η συνεργασία της δηµόσιας διοίκησης µε τη βιοµηχανία δασικών προϊόντων µπορεί να βοηθήσει την ενοποίηση των πολιτικών χρήσης γης και πρόληψης δασικών πυρκαγιών και παράλληλα να ενισχύσει τις τοπικές οικονοµίες.
Η βελτίωση των ικανοτήτων πυρόσβεσης είναι σαν την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση σε ασθενή µε καρδιακή ανακοπή: είναι απολύτως απαραίτητη για να εξασφαλίσει χρόνο µέχρι να εφαρµοστεί µια πιο βιώσιµη στρατηγική, αλλά δεν αρκεί από µόνη της. Απαιτείται παράλληλα προσοχή και σηµαντική αύξηση των δαπανών για την πρόληψη των πυρκαγιών.
Επιπλέον, χρειάζεται µια θεµελιώδης µετατόπιση από τη νοοτροπία της καταστολής της πυρκαγιάς προς µια αντίληψη διαχείρισης έκτακτης ανάγκης. Ο σχεδιασµός οργανωµένης αποµάκρυνσης σε συνδυασµό µε την προειδοποίηση του κοινού σώζει ζωές. Νέες τεχνολογίες, όπως η µηχανική µάθηση, µπορούν να συµβάλουν στη βελτίωση της λήψης αποφάσεων και τελικά να σώσουν ζωές. Μέχρι τότε, σε περιοχές µίξης δασικού - αστικού περιβάλλοντος όλοι πρέπει να κατανοήσουµε ότι µια απειλητική πυρκαγιά θα µπορούσε να συµβεί οποιαδήποτε στιγµή από την άνοιξη µέχρι το φθινόπωρο και ότι µπορεί να χρειαστεί να φύγουµε αµέσως.
*Ο Κώστας Συνολάκης είναι ακαδηµαϊκός και καθηγητής Φυσικών Καταστροφών στο Πανεπιστήµιο της Νότιας Καλιφόρνιας. Ο Γιώργος Καραγιάννης είναι διευθυντής Επικινδυνότητας και Ανθεκτικότητας στην International Coalition for Sustainable Infrastructure
* Δημοσιεύθηκε στην Κυριακάτικη Απογευματινή