Εμβληματικές μεταρρυθμίσεις, με σκοπό τoν εκσυγχρονισμό και την απλοποίηση των διαδικασιών που σχετίζονται με την απονομή δικαιοσύνης, δρομολογούν τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του εθνικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης, που αποτελεί κατά κοινή ομολογία ζήτημα ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, την προσέλκυση επενδύσεων και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, παράγοντες που καθιστούν αναγκαία τη μετάβαση της Δικαιοσύνης στην ψηφιακή εποχή.

Οι βασικοί λόγοι για την μεταρρύθμιση

Οι βασικοί λόγοι που συντρέχουν για την επιβεβλημένη μεταρρύθμιση στη Δικαιοσύνη και την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και ψηφιακών μέσων στη λειτουργία της εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στην πολλές φορές δίχως τέλος ταλαιπωρία που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι πολίτες και η νομική κοινότητα σε διάφορες εκφάνσεις, αλλά και στο φαινόμενο της καθυστέρησης της απονομής δικαιοσύνης και της αργοπορίας στην εκδίκαση των υποθέσεων. Ενας βασικός τομέας, στον οποίο η ελληνική Δικαιοσύνη πάσχει, κλονίζοντας το περί δικαίου αίσθημα των πολιτών και αποτελώντας παράλληλα έναν σημαντικό ανασχετικό παράγοντα ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας.

Χαρακτηριστικό είναι πως η χώρα μας διαχρονικά παρουσιάζει σοβαρή καθυστέρηση στον χρόνο εκδίκασης υποθέσεων, με τις παθογένειες να γίνονται ακόμα πιο εμφανείς εν συγκρίσει με τους αντίστοιχους χρόνους στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση αξιολόγησης των δικαστικών συστημάτων των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, που έδωσε στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Αποδοτικότητα της Δικαιοσύνης (CEPEJ), η οποία βέβαια είναι βασισμένη σε στοιχεία του 2022, στους δείκτες που αφορούν τους ρυθμούς απονομής της δικαιοσύνης, στην Ελλάδα οι πολιτικές υποθέσεις χρειάζονται κατά μέσο όρο 746 ημέρες (239 στην Ευρώπη) στον πρώτο βαθμό, ενώ στον δεύτερο βαθμό ο χρόνος εκδίκασης μειώνεται στις 422 ημέρες. Αντίστοιχα, στις ποινικές υποθέσεις στον πρώτο βαθμό η εκδίκαση ολοκληρώνεται κατά μέσο όρο σε 223 ημέρες (133 στην Ευρώπη), ενώ στον δεύτερο βαθμό ο χρόνος φτάνει τις 294 ημέρες. Στη Διοικητική Δικαιοσύνη οι υποθέσεις εκδικάζονται σε 464 ημέρες (292 στην Ευρώπη) στον πρώτο βαθμό και στον δεύτερο βαθμό στις 661 ημέρες, ενώ στο ανώτατο διοικητικό δικαστήριο στις 1.239 ημέρες

Σε αυτό το πλαίσιο, οι υπουργοί Γιώργος Φλωρίδης και Δημήτρης Παπαστεργίου έχουν αναλάβει τη δύσκολη αποστολή του ψηφιακού μετασχηματισμού της Δικαιοσύνης, υλοποιώντας ένα μεγαλεπήβολο πρότζεκτ με τριπλό στόχο: να επιταχυνθεί η απονομή δικαιοσύνης, να μειωθεί η γραφειοκρατία και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς.

Τα έξι σημαντικά έργα για την ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης

Τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» παρουσιάζουν σήμερα το σχέδιο δράσης που υλοποιούν τα δύο αρμόδια υπουργεία και οι φορείς τους για την ψηφιοποίηση της Δικαιοσύνης, σχέδιο που εδράζεται κατά κύριο λόγο σε έξι σημαντικά έργα: 1. Υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα και παροχή υπηρεσιών ενημέρωσης της πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων. 2. Αναβάθμιση και επέκταση των πληροφοριακών συστημάτων διαχείρισης δικαστικών υποθέσεων της Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης. 3. Ψηφιοποίηση εντύπων, αρχείων και δεδομένων δικαστηρίων. 4. Ψηφιακή επίδοση εγγράφων ποινικής διαδικασίας. 5. Ψηφιακή πλατφόρμα για τη διαβίβαση διατάξεων άρσης απορρήτου επικοινωνιών. 6. Εγκατάσταση εξοπλισμού και επέκταση υπηρεσιών για έως 110 επιπλέον αίθουσες ακροαματικής διαδικασίας δικαστηρίων πανελλαδικά, καθώς και παροχή υπηρεσιών ηχογράφησης-αποηχογράφησης πρακτικών.

Μεγάλη μεταρρύθμιση για την επιτάχυνση των διαδικασιών ως προς την απονομή δικαιοσύνης αποτελεί, επίσης, ο ψηφιακός φάκελος υπόθεσης. Πρόκειται για ένα σημαντικό έργο, που θα καθιστά εφικτή την παρακολούθηση μιας υπόθεσης από την πρώτη ημέρα της εισαγωγής της στη Δικαιοσύνη μέχρι την έκδοση απόφασης, σε όλα τα στάδια δηλαδή, από την κατάθεση αγωγής, την απόφαση, την έφεση κ.ο.κ., διευκολύνοντας το έργο των δικαστικών λειτουργών και αποσκοπώντας στην επιτάχυνση της απονομής δικαιοσύνης. Προς αυτή την κατεύθυνση, κρίσιμες είναι οι μεταρρυθμίσεις που επιταχύνουν τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης, ενισχύοντας την ασφάλεια Δικαίου. Ο νέος δικαστικός χάρτης, που έχει ήδη ψηφιστεί και υλοποιείται, και η καθιέρωση της μίας και μόνο αναβολής στοχεύουν στην επίτευξη του στοιχήματος να τελεσιδικούν οι αποφάσεις συντομότερα απ’ ό,τι σήμερα.

Ο μάρτυρας θα καταθέτει εξ αποστάσεως, «ζωντανά», με εικόνα και ήχο

Οσον αφορά τη δράση παροχής υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα, καθιστά εφικτή την απομακρυσμένη κατάθεση / εξέταση μάρτυρα υπόθεσης που εκδικάζεται, ο οποίος κατά τη διεξαγωγή της δίκης βρίσκεται μακριά από τον τόπο διεξαγωγής της. Στην περίπτωση αυτή, ο μάρτυρας θα προσέρχεται σε κάποιον από τους πιστοποιημένους χώρους που θα διαμορφωθούν και θα καταθέτει εξ αποστάσεως, «ζωντανά», με εικόνα και ήχο.

Παράλληλα, δίδεται η δυνατότητα απομακρυσμένης διασυνοριακής κατάθεσης - εξέτασης για όποιον βρίσκεται στο εξωτερικό, μάρτυρα ή κατηγορούμενο που είναι κρατούμενος σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα. Επιπλέον, με τις υπηρεσίες τηλεδιάσκεψης καθίσταται εφικτή η διεξαγωγή της προκαταρκτικής εξέτασης, της προανάκρισης και της ανάκρισης, όπως και η ικανοποίηση με απομακρυσμένη σύνδεση αιτημάτων δικαστικής συνδρομής. Η εισαγωγή και η αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων στη διαδικασία απονομής της δικαιοσύνης ενισχύει τον στόχο της αναβάθμισης της διοικητικής ικανότητας των δικαστηρίων, μειώνοντας παράλληλα τα οικονομικά βάρη που προκαλούν οι μετακινήσεις μαρτύρων, τα οποία επωμίζονται είτε οι πολίτες (πολιτικές δίκες) είτε το κράτος (ποινικές δίκες).

Το νέο σύστημα υπηρεσιών τηλεδιάσκεψης θα διευκολύνει την εκδίκαση υποθέσεων για τις οποίες απαιτείται κατάθεση ευάλωτων μαρτύρων (ανήλικοι) ή μαρτύρων που έχουν υποστεί εκφοβισμό (κακοποιημένες γυναίκες) και η διά ζώσης παρουσία τους στο δικαστήριο ενδέχεται να διαταράξει την ψυχική τους υγεία. Επιπλέον, μετά την πλήρη ανάπτυξη του συστήματος τηλεδιασκέψεων, αναμένεται να μειωθεί δραστικά ο αριθμός μεταγωγών των κρατουμένων προς τα δικαστήρια και τα ανακριτικά γραφεία, γεγονός που θα οδηγήσει στην αποδέσμευση σημαντικού αριθμού ανδρών και γυναικών της Ελληνικής Αστυνομίας.

Πώς θα λειτουργεί το ηλεκτρονικό πινάκιο

Εξαιρετικής σημασίας είναι ακόμα η δράση για την παροχή υπηρεσιών ενημέρωσης της πορείας των πινακίων και των εκθεμάτων των δικαστηρίων (ηλεκτρονικό πινάκιο), η οποία αφορά στην ανάπτυξη ενός ηλεκτρονικού συστήματος που θα παρέχει σε πραγματικό χρόνο σε δικηγόρους και πολίτες πληροφορίες για την πορεία των πινακίων των δικαστηρίων στο Διαδίκτυο, βοηθώντας στην αποσυμφόρηση των διαδικασιών. Να σημειωθεί ότι η πιλοτική εφαρμογή της πλατφόρμας είχε ξεκινήσει από το Πρωτοδικείο Αθηνών, ενώ βάσει του σχεδιασμού που υλοποιούν τα υπουργεία Δικαιοσύνης και Ψηφιακής Διακυβέρνησης η υπηρεσία θα επεκταθεί και στα υπόλοιπα δικαστήρια της χώρας.

Η υπηρεσία μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους τους πολίτες, χωρίς εγγραφή ή προσωποποιημένη σύνδεση. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται είναι ανωνυμοποιημένες, κατ’ εφαρμογήν του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (GDPR). Η εφαρμογή είναι προσβάσιμη από σταθερούς ή φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές, καθώς και από έξυπνες συσκευές και είναι συµβατή µε όλους τους δηµοφιλείς browsers.

Ψηφιοποιούνται οι έγχαρτες διαδικασίες των δικαστηρίων

Η αναβάθµιση και η επέκταση των πληροφοριακών συστηµάτων διαχείρισης δικαστικών υποθέσεων της Πολιτικής και Ποινικής ∆ικαιοσύνης αποτελεί ένα επίσης σηµαντικό έργο στον στόχο της αναβάθµισης των ήδη υπαρχόντων συστηµάτων που διαχειρίζονται τις δικαστικές υποθέσεις, σε πολιτικά και ποινικά δικαστήρια, µε τη βελτιστοποίηση και την επέκταση των συγκεκριµένων συστηµάτων να έχει ως αποτέλεσµα την καλύτερη διαχείριση και την ταχύτερη απόδοση δικαιοσύνης.

Ουσιαστικά, ψηφιοποιούνται οι έγχαρτες διαδικασίες των δικαστηρίων, ώστε να µειωθεί η γραφειοκρατία και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την απονοµή της δικαιοσύνης. Στο ίδιο πνεύµα, τα υπουργεία ∆ικαιοσύνης και Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης προχωρούν στην ψηφιοποίηση των εντύπων, αρχείων και δεδοµένων δικαστηρίων που υπάρχουν στα πολιτικά-ποινικά δικαστήρια και τις Εισαγγελίες της χώρας. Αυτό το έργο, το οποίο έχει δροµολογηθεί, θα επιτρέψει την εύκολη πρόσβαση και αναζήτηση πληροφοριών από τους δικαστικούς λειτουργούς, δικαστικούς υπαλλήλους και δικηγόρους βελτιώνοντας σηµαντικά την αποδοτικότητα και τη διαφάνεια.

Επεκτείνεται η ψηφιακή επίδοση εγγράφων ποινικής διαδικασίας

Αντίστοιχα, επεκτείνεται η ψηφιακή επίδοση εγγράφων ποινικής διαδικασίας. Αυτό το έργο στοχεύει στην επίδοση των δικαστικών εγγράφων, όπως των ποινικών διαταγών, των αποφάσεων λιποµαρτύρων και των κλήσεων µαρτύρων µέσω της θυρίδας του πολίτη στο gov.gr, κάνοντας την όλη διαδικασία πιο γρήγορη και ασφαλή, χωρίς την ανάγκη φυσικής επίδοσης των εγγράφων.

Αξίζει να σηµειωθεί ότι µε την ψηφιοποίηση των επιδόσεων των τριών αυτών ποινικών εγγράφων, τα οποία ετησίως αγγίζουν περίπου τις 170.000, αναµένεται να απελευθερωθεί περίπου το 1/3 του αστυνοµικού προσωπικού, που απασχολείται αυτή τη στιγµή στις επιδόσεις. Υπολογίζεται ότι απαιτούνται κατά µέσο όρο 670 αστυνοµικοί την ηµέρα για το σύνολο των επιδόσεων.

Τέλος, η ψηφιακή πλατφόρµα για τη διαβίβαση διατάξεων άρσης απορρήτου επικοινωνιών, παράτασης και παύσης της άρσης του απορρήτου, καθώς και τα αποσπάσµατα αυτών αφορούν στην ασφαλή διαχείριση και διαβίβαση διατάξεων που σχετίζονται µε την άρση απορρήτου των επικοινωνιών, βελτιώνοντας την ταχύτητα και ασφάλεια αυτών των ευαίσθητων διαδικασιών.

Εγκαθίσταται επίσης εξοπλισµός για την υποστήριξη έως και 110 επιπλέον δικαστικών αιθουσών πανελλαδικά, δίνοντας δυνατότητα ηχογράφησης και αποηχογράφησης των πρακτικών των δικών, διευκολύνοντας έτσι την τήρηση αρχείων των δικαστηρίων.

Φλωρίδης: «Ποιοτικότερη και αποτελεσµατικότερη απονοµή της ελληνικής ∆ικαιοσύνης»

Η ποιότητα, η ταχύτητα και η αποτελεσµατικότητα είναι τα στοιχεία που θέλει να χαρακτηρίζουν το νέο σύστηµα ∆ικαιοσύνης ο αρµόδιος υπουργός, Γιώργος Φλωρίδης, ο οποίος, µιλώντας στα «Π», ανέλυσε το σκεπτικό των νέων παρεµβάσεων: «Ενα σύγχρονο και αποδοτικό δικαστικό σύστηµα εξασφαλίζει τις απαραίτητες θεσµικές εγγυήσεις για τον σεβασµό του κράτους ∆ικαίου και αποτελεί δείκτη της ποιότητας της ∆ηµοκρατίας µας. Ολες οι µεταρρυθµίσεις που ήδη υλοποιούνται από το υπουργείο ∆ικαιοσύνης, όπως και τα έργα που επίκεινται µε την αξιοποίηση της τεχνολογίας, σε απόλυτη συνεργασία µε το υπουργείο Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης, ακολουθούν τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές και στοχεύουν στην ποιοτικότερη και αποτελεσµατικότερη απονοµή της ελληνικής ∆ικαιοσύνης, προς όφελος των πολιτών και για την ενίσχυση της αναπτυξιακής δύναµης της χώρας µας».

Παπαστεργίου: «Παρεµβάσεις για ένα κράτος δίκαιο, ψηφιακό και αποτελεσµατικό»

Τις νέες τεχνολογίες που εισάγονται στη ∆ικαιοσύνη και τα οφέλη που θα προκύψουν σχολίασε µε δηλώσεις του στα «Π» ο υπουργός Ψηφιακής ∆ιακυβέρνησης ∆ηµήτρης Παπαστεργίου. «Η ∆ικαιοσύνη, πέρα από βασική παράµετρος ανάπτυξης της χώρας, είναι και παράγοντας κοινωνικής ευηµερίας και ισορροπίας, καθώς είναι αλληλένδετη µε την εύρυθµη λειτουργία του κράτους. Σε συνεργασία µε το υπουργείο ∆ικαιοσύνης προχωρούµε σε µια σειρά από παρεµβάσεις, ώστε να αξιοποιήσουµε τεχνολογικά εργαλεία, µε στόχο την επιτάχυνσή της και την ενίσχυση της εµπιστοσύνης των πολιτών και των επιχειρήσεων στο κράτος. Κάθε ευνοµούµενη πολιτεία επιδιώκει τη γρήγορη απονοµή της δικαιοσύνης, καθώς µε αυτόν τον τρόπο προστατεύει τα δικαιώµατα των πολιτών. Η ορθή αξιοποίηση της τεχνολογίας αναβαθµίζει το επίπεδο της ∆ηµοκρατίας µας. Αυτός εξάλλου είναι ο στόχος που έχει θέσει ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης: ένα κράτος δίκαιο, ψηφιακό, αποτελεσµατικό», δήλωσε ο κ. Παπαστεργίου.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά