Πέρασαν εκατόν δώδεκα χρόνια, από το βροχερό απόγευμα της 27ης Οκτωβρίου του1912 όταν το 1ο Σύνταγμα Ιππικού έμπαινε με την ίλη του στην πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης. Η παράδοση έγινε στις 1.30 τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου 1912, στην ιστορική πια έπαυλη Μοδιάνο...
(Έγραψε η εφημερίδα HURRIYET στις 15 Ιουλίου 2012): Πέρασαν εκατό χρόνια, από εκείνο το βροχερό απόγευμα της 27ης Οκτωβρίου του1912. Εκατό χρόνια, από τότε που ο ίλαρχος Βερύκιος, του πρώτου συντάγματος ιππικού του Ελληνικού στρατού, έμπαινε με την ίλη του στην πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης. Η παράδοση έγινε στις 1.30 τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου 1912, στην ιστορική πια έπαυλη Μοδιάνο, στο σημερινό χωριό Γέφυρα της Θεσσαλονίκης, όπου σήμερα βρίσκεται το μουσείο των Βαλκανικών πολέμων.
Ο Αλβανικής καταγωγής διοικητής του Τουρκικού στρατού, Χασάν Ταχσίν πασάς, υπέγραφε το πρωτόκολλο παράδοσης στην Ελληνική αντιπροσωπεία, παρόντος και του υπασπιστή γιού του Κενάν Μεσσαρέ. Μια άγνωστη στους πολλούς ιστορία, κάτι σαν σύγχρονο παραμύθι, ξεκινούσε εκείνη την μέρα στην βροχερή νύμφη του Θερμαϊκού…
Το 1845, γεννήθηκε στην Νότιο σημερινή Αλβανία,ο Χασάν Ταχσίν. Όπως ήτανε τότε συνήθειο, μορφώθηκε και υπηρέτησε πιστά στον Οθωμανικό στρατό. Γνώστης και της Ελληνικής γλώσσας, τιμημένος Οθωμανός στρατηγός, παρέδωσε την πόλη στον νικηφόρο Ελληνικό Στρατό. Απέναντι του, ουσιαστικά είχε τον συνομήλικό του, Γεώργιο τον Α', δευτερότοκο γιου του δανού πρίγκιπα Χριστιανού του Θ, σύζυγο της Ρωσίδας πριγκίπισας Όλγας και αδελφό της βασίλισσας Αλεξάνδρας της Αγγλίας, συζύγου του βασιλέως Εδουάρδου Ζ΄, βασιλιά του Ηνωμένου Βασιλείου και πασών των …Ινδιών. Και βεβαίως , τον γιό του Γεωργίου του Α΄, τον διάδοχο Κωνσταντίνο,ο οποίος φυσικά κατά τα προλεχθέντα, ήταν Δανός από πατέρα,Ρώσος από μητέρα,και είχε… Θείο τον βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδο. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να καταγράψουμε με ακρίβεια το γενεαλογικό δέντρο του Χασάν Ταχσίν, λέγεται όμως ότι είχε στις φλέβες του και Ελληνικό αίμα. Ας δούμε πως πολύ χαρακτηριστικά περιγράφονται τα γεγονότα από τον δημοσιογράφο Χ. Ζαφείρη της εφημερίδας Μακεδονία (φύλλο της 26-10-2010):
«Το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό υπογράφτηκε στο Διοικητήριο (κτίριο του πρώην υπουργείου Μακεδονίας Θράκης), μετά την τηλεγραφική εντολή του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον αρχιστράτηγο του Στρατού, διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο «να αποδεχθήτε την προσφερομένην υμίν παράδοσιν της Θεσσαλονίκης και να εισέλθητε εις ταύτην άνευ χρονοτριβής».
Το ιστορικό πρωτόκολλο υπέγραψαν, τελικά, ο αρχηγός του τουρκικού στρατού Χασάν Ταχσίν πασάς και από πλευράς των Ελλήνων οι πληρεξούσιοι αξιωματικοί του αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου, Δούσμανης και Μεταξάς. Ήταν το τέλος ενός αγωνιώδους σύρε - έλα των διαπραγματευτών, ανάμεσα στο τουρκικό, τότε, Διοικητήριο και το ελληνικό επιτελείο του Κωνσταντίνου που είχε εγκατασταθεί στην ιστορική βίλα Μοδιάνο, στη Γέφυρα (το παλιό Τόψιν), που στεγάζει σήμερα το Μουσείο των Βαλκανικών Πολέμων.
Η παράδοση στους Έλληνες -γιατί προέλαυνε και ο βουλγαρικός στρατός με σκοπό να μπει πρώτος στην πόλη-οφείλεται, πέρα από τις στρατιωτικές αδυναμίες του τουρκικού στρατού, στα φιλελληνικά αισθήματα του Τούρκου στρατηγού που είχε σπουδάσει σε ελληνικό γυμνάσιο στα Γιάννενα και προτίμησε να παραδώσει την πόλη στους Έλληνες.
Όπως σημειώνει ο στρατηγός Δούσμανης στα απομνημονεύματά του, «η σύνταξις της συμβάσεως και η υπογραφή επερατώθη περί την 1.30 μετά μεσονύκτιον, εσυμφωνήσαμεν όμως να θέσωμεν ως ημερομηνίαν την 26ην Οκτωβρίου, διότι εξ υπαιτιότητος των Τούρκων εβραδύναμεν να συναντηθώμεν...».
Όλοι σχεδόν οι πίνακες ζωγραφικής που αναφέρονται στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912, όπως η υπογραφή του πρωτοκόλλου παράδοσης της πόλης από τον Χασάν Ταχσίν, η είσοδος στην πόλη του βασιλιά Γεωργίου και του αρχιστρατήγου του ελληνικού στρατού διαδόχου Κωνσταντίνου, φιλοτεχνήθηκαν από τον ζωγράφο Κενάν Μεσαρέ, γιο του Τούρκου αρχιστρατήγου Χασάν Ταχσίν πασά, ο οποίος παρέδωσε την πόλη στους Έλληνες (!). Ο Κενάν παρέμεινε στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στα Γιάννενα),ενώ πήρε την ελληνική υπηκοότητα».
O Χασάν Ταχσίν, δέχεται τις απογευματινές ώρες της 27ης Οκτωβρίου, επίσκεψη στο Διοικητήριο, από αντιπροσωπεία Βουλγάρων αξιωματικών, ενός συνταγματάρχη και ενός εφέδρου Ιλάρχου(σ.σ Σταντσίεφ, ο… Βούλγαρος πρεσβευτής στο Παρίσι, ήταν ο ίλαρχος. Αλήθεια σήμερα, πόσοι Έλληνες πρεσβευτές θα δέχονταν να καταταγούν στον στρατό σαν έφεδροι σε περίπτωση πολέμου (;). Να πως περιγράφει, με την γλώσσα της εποχής, ο ίδιος ο Κενάν Μεσσαρέ, γιός και υπασπιστής του Ταχσίν πασά, στην εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ στο φύλλο της 26-10-1960:
«Πάνε τώρα σαράντα οκτώ χρόνια από την ημέρα όπου ο αείμνηστος πατέρας μου Ταχσίν υπέγραφε, το εσπέρας της 26ης Οκτωβρίου 1912, το ιστορικό Πρωτόκολλο παραδόσεως της Θεσσαλονίκης είς τον Ελληνικόν Στρατόν. Σαράντα οκτώ χρόνια. Μια ολόκληρη ζωή πού δεν είναι όμως χώρισμα και δεν σβήνει εύκολα από την θύμηση και την ψυχή τις εικόνες γεγονότων και πραγμάτων εις βαθμό πού μου φαίνεται σαν να τα ξαναζώ και σήμερα ακόμη.
Και κάθε χρόνο, την ημέραν όπου το Πανελλήνιον -ιδίως δε όσοι ήσαν η τότε Νέα Γενεά και είχαν την τιμήν και την τύχην να βαδίσουν υπό την ηγεσίαν του αειμνήστου Στρατηλάτου εκεί όπου τους εκάλει το καθήκον- εορτάζουν μεγαλοπρεπώς και με ακράτητο ενθουσιασμό την επέτειον της αλώσεως καί ξαναζούν με την θύμησίν των την μεγάλην και ιστορικήν ημέραν, το όνομα του πατρός μου -το οποίον συνδέεται στενώς με τον ένδοξον δια την Ελλάδα Βαλκανικόν πόλεμον- επανέρχεται εις την επικαιρότητα δια ένα εικοσιτετράωρον. Ευρισκόμενος εδώ δια να προσκυνήσω τον τάφον του εις τα πρόθυρα της πόλεως, σε μια γωνιά της ελληνικής γης, επιθυμώ να ομιλήσω δια την δραματικήν συνάντησίν του με τους Βουλγάρους.
Όσοι θέλουν να κρίνουν ευσυνειδήτως και αμερολήπτως την εποχήν εκείνην, οφείλουν να αναπολήσουν την κατάστασιν της 27ης Οκτωβρίου, όταν οι απεσταλμένοι του αρχιστρατήγου Θεοδώρωφ των Βουλγαρικών δυνάμεων, επεσκέφθησαν τον πατέρα μου την βραδυάν εκείνην εις το Διοικητήριον. Ένας συνταγματάρχης του πυροβολικού, ο έφεδρος ίλαρχος Στάντσιεφ (πρεσβευτής της Βουλγαρίας είς Παρισίους) και δύο άλλοι επιτελείς, παρουσιάσθησαν την 8ην εσπερινήν φέροντες λευκήν σημαίαν.
Μετά τάς εκατέρωθεν τυπικάς συστάσεις, ο κ. Στάντσιεφ, λαβών τον λόγον εξέφρασε την έκπληξιν καί... δικαίαν δυσφορίαν του Θεοδώρωφ δια την Παράδοσιν της Θεσσαλονίκης είς τους Έλληνας, δεδομένου ότι ο Βουλγαρικός στρατός είχε φθάσει ...διαρκώς μαχόμενος και με σκληρός θυσίας εις την Θεσσαλονίκην, την οποίαν και εδικαιούτο να καταλάβη εν ονόματι της Α. Μ. του Τσαρίσκου των Βουλγάρων.
Υπενθυμήσαμεν εις τους κυρίους αυτούς ότι η υπό τάς διαταγάς του Πατρός μου Στρατιά, είχεν ως μοναδικόν αντίπαλον τον Ελληνικόν Στρατόν, κατά του οποίου καί επολέμησεν από Ελασσώνος μέχρι Θεσσαλονίκης, δίδων σκληρός μάχας είς διάφορα μέρη, όπου ουδείς Βούλγαρος υπήρχεν. Όσον δια το ζήτημα της παραδόσεως, αυτό αφορά εκείνον και μόνον και δεν είχε να δώσει λόγον είς ουδένα.
Ο αρχηγός της αποστολής συνταγματάρχης, λαβών γνώσιν των ανωτέρω, απήντησεν οργίλως και βροντοφωνών ότι και πρό ολίγων ωρών ακόμη τα βουλγαρικά στρατεύματα είχον υποστή τα... πυκνά καί... φθοροποιά πυρά των πέριξ υψωμάτων Δερβενίου ωχυρωμένων Τούρκων στρατιωτών (ψευδής ισχυρισμός λόγω και του αρξαμένου ήδη αφοπλισμού των στρατευμάτων μας) και ως εκ τούτου είχον εξ ίσου δικαιώματα Κατοχής επί της πόλεως, αξιώσας την άμεσον σύνταξιν ειδικού Πρωτοκόλλου, εμφαίνοντος ότι η πόλις παρεδίδετο ταυτοχρόνως και είς τους Βουλγάρους.
Με μεγάλην ψυχραιμίαν και ατάραχος, ο πατέρας μου, (ο Χασάν Ταξίν πασάς) εξέφρασε την απορίαν του δια το άτοπον της απαιτήσεως και την ελαφρότητα των πρότασεων.
Ό κ. Συνταγματάρχης εξεμάνη κυριολεκτικώς χειρονομών και απειλών μεγαλοφώνως, ότι εάν επεμέναμε είς την άρνησιν τα Βουλγαρικά στρατεύματα θα εισήρχοντο βιαίως και δικαιωματικώς και εις πείσμα των Ελλήνων εις την Θεσσαλονίκην.
Aκολουθεί προσπάθεια χρηματισμού-ως αναφέρει ο Μεσσαρέ - προτείνεται να απευθυνθούν στον Ελληνικό πλέον Στρατό οι Βούλγαροι αξιωματούχοι- με δεδομένο ότι είναι σύμμαχοι… Έτσι, ματαιώνεται το παράλληλο πρωτόκολλο παράδοσης, το οποίο θα έφερνε άσχημη διπλωματική τροπή για τα Ελληνικά όπλα…
Ο Χασάν, αφού πολλαπλά κατηγορήθηκε από τους εναπομείναντες Οθωμανούς της πόλης, κατέφυγε στην Ελβετία, όπου πέθανε το 1918, σε ηλικία 73 ετών. Ο Δανο-ρώσος αντίπαλός του Γεώργιος ο Α΄, δολοφονήθηκε στην Θεσσαλονίκη, λίγους μήνες μετά την ιστορική 27η Οκτωβρίου, την θρυλική ημέρα που ο Θεσσαλονικιός γιατρός Ζάννας, «υποβοηθούμενος υπό ναυτόπαιδος τινός», ύψωσε την γαλανόλευκη στον Λευκό πύργο.
Παραθέτουμε σύντομο ιστορικό της ζωής του Κενάν Μεσσαρέ, όπως ο ίδιος περιέγραψε εκείνη την μέρα του 1960 στον δημοσιογράφο του Ελληνικού Βορρά. Έφυγε από την ζωή, το 1965.
«Ο Κενάν Μεσαρέ γεννήθηκε το 1889 στα Γιάννενα, καθώς η μητέρα του ταξίδευε, φιλοξενούμενη στο σπίτι του Μουσταφά Πασά Ιωαννίνων, μετέπειτα πεθερού του Κενάν. Υπήρξε απόφοιτος της γνωστής σχολής Γαλατά-Σεράϊ της Κωνσταντινουπόλεως, άνθρωπος με αξιόλογη κουλτούρα, ήταν μεταξύ των άλλων και γνώστης πέντε γλωσσών (γαλλικά, τουρκικά, περσικά, αραβικά και αλβανικά), εκτός των Ελληνικών.
Μετά την υπογραφή ειρήνης με την Τουρκία, αποφάσισε να μείνει στην Ελλάδα και να πάρει την ελληνική υπηκοότητα, ζώντας στην Θεσσαλονίκη όπου πέρασε τα καλύτερά του χρόνια. Ο μικρότερος αδελφός του, Κεμάλ Μεσαρέ, διετέλεσε πρεσβευτής της Αλβανίας στην Ελλάδα επί εποχής Ζώγου και μετά την εκθρόνισή του εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα όπου και απεβίωσε το 1968.
Ο Κενάν παντρεύτηκε το 1934 τη Ραφέτ, κόρη του Μουσταφά-Πασά των Ιωαννίνων, επίσης αλβανικής καταγωγής και ήρθε να εγκατασταθεί και να ζήσει στα Γιάννενα. Συνέχισε όμως - και διατήρησε μέχρι το θάνατό του - τους στενούς δεσμούς με την Θεσσαλονίκη, όπου ήταν γνωστότατος και την οποία επισκέπτονταν συχνά, για να βρίσκει τους παλιούς και καρδιακούς του φίλους και να τα πίνει μαζί τους.
Ο Κενάν Μεσαρέ, ήταν ένας άνθρωπος ανοιχτόκαρδος και αγαπούσε γενικότερα τα “ωραία” της ζωής. Εκτός των άλλων, ήταν σπουδαίος μάγειρας και μέγας ρέκτης του ούζου. Απέκτησε δυο γιούς, οι οποίοι μεγάλωσαν στα Γιάννενα και αποφοίτησαν από την “γεραρά” Ζωσιμαία Σχολή. Ο μεγαλύτερος, ο Ίνης, είναι αρχιτέκτονας και ζει στην Αθήνα. Ο μικρότερος, ο Ρεμζή, είναι ηλεκτρονικός μηχανικός και είναι μόνιμα εγκατεστημένος στην Αμερική.
Πέρασε τα τελευταία χρόνια, πάντα ζωγραφίζοντας, αρκετά αποτραβηγμένος.
Ο Κενάν, έδειξε από μικρός την έφεσή του στη ζωγραφική και εξελίχθη σε αυτοδίδακτο ζωγράφο.Το έργο του, ως ερασιτέχνη ζωγράφου, είναι αρκετά μεγάλο και ποικίλο. “Νατουραλιστής” εκ πεποιθήσεως, δούλεψε τόσο την “ακουαρέλα”, όσο και το “λάδι”. Οι προτιμήσεις του ήταν τα τοπία, -με πολλά θέματα από τα Γιάννενα- οι νεκρές φύσεις και τα θέματα με κυνήγια, καθότι μανιώδης κυνηγός στα νιάτα του. Σε ορισμένους πολύ στενούς του φίλους, έκανε τα πορτραίτα.
Ένα από τα θέματα που τον ενέπνευσαν ήταν οι βαλκανικοί πόλεμοι. Τα σημαντικότερα έργα αυτής της θεματολογίας βρίσκονται στα Πολεμικά Μουσεία της Ζώνης Ευθύνης της VIης και VΙΙΙης Μεραρχίας, καθώς και στις Στρατιωτικές Λέσχες Θεσσαλονίκης και Ιωαννίνων. Πολλοί πίνακες έχουν ως θεματολογία τον πόλεμο του ‘40. Έγιναν αρκετές εκθέσεις με έργα του, κυρίως στην Αθήνα.
Έργα του Κενάν Μεσαρέ συναντούμε στα βιβλία Ιστορίας της Νεώτερης Ελλάδας του Δ. Κόκκινου, του Γ. Ρούσου, του Σπ. Μαρκεζίνη κ.ά. Τα περισσότερα έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές.
Ο γιός του Κενάν, και εγγονός του Χασάν Ταχσίν πασά,ο Μεσσαρέ Σαχιν Σέργιος-Ίνης, είναι… ένας δικός μας κυριολεκτικά άνθρωπος.Όπως αναφέρεται στον διαδικτυακό τόπο των αποφοίτων της ιστορικής Ζωσιμαίας σχολής των Ιωαννίνων (ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ), γεννήθηκε το 1936, σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, διακρίθηκε επαγγελματικά στην Αθήνα, προσέφερε δε τα μέγιστα σαν άνθρωπος, σαν αρχιτέκτονας, ακόμη και σαν συνδικαλιστής(γραμματέας του συλλόγου Αρχιτεκτονων , μέχρι την 21-4-1967….).Συνταξιούχος του τόσου οικείου μας ΤΣΜΕΔΕ, από την 1/7/ 2008».
Είναι ένα παραμύθι, ένα όμορφο γλυκό παραμύθι, που ευτυχώς για την αλήθεια, είναι πολύ κοντά σ αυτό που ονομάζουμε Βαλκάνια. Κάποια από τις όμορφες μέρες της φετινής άνοιξης, ένας -μάλλον Ελληνικής καταγωγής αν κρίνω από το μικρό του όνομα «ΥORGO» -δημοσιογράφος της Τουρκικής εφημερίδας Χουριέτ, επισκέπτεται την Θεσσαλονίκη, και κάνει ρεπορτάζ… για το μουσείο των Βαλκανικών πολέμων στην Γέφυρα. Τον ξεναγεί ο «ερευνητής -συγγραφέας» Νικόλτσιος Βασίλης, διευθυντής παράλληλα και του μουσείου Μακεδονικού Αγώνα της Θεσσαλονίκης. Αναφέρω, περιληπτικά βέβαια και σε δική μου μετάφραση,τα καταγραφέντα την 15 Ιουλίου 2012,από τον Τούρκο δημοσιογράφο στην Χουριέτ.
Ο πασάς πέθανε 73 χρονών στην Λωζάνη. Μεταφέρθηκαν τα οστά του το 1937 στο Αλβανικό νεκροταφείο της Τριανδρίας (περιοχή της Θεσσαλονίκης, δίπλα στο Καυταντζόγλειο), τo 1983 μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο της Μαλακοπής (σ.σ Τούμπα Θεσσαλονίκης) και το 2006, έγινε ταφή τους, μαζί με τα οστά του γιού του Κενάν, στους κήπους της βίλας Μοδιάνο, στο σημερινό μουσείο των Βαλκανικών πολέμων, στο παλιό χωριό Τοψίν (σήμερα Γέφυρα Θεσσαλονίκης), είκοσι πέντε χιλιόμετρα από την Θεσσαλονίκη. Εκεί ο Γεώργιος ο Α΄ και ο Κωνσταντίνος, δέχθηκαν την παράδοση της πόλης από τον Ταχσίν.
Μπροστά στους κήπους του κτιρίου, υπάρχει μαρμάρινος τάφος, όπου επάνω γράφει Ηasan Tahsin Pasa (1845-1928) και Κenan Mesare (1899-1965) - σημειώνεται εδώ ότι προφανώς πρόκειται περί λάθους του δημοσιογράφου, γιατί η πραγματική ημερομηνία είναι 1889 και όχι 1899, εξ άλλου δεν θα μπορούσε ο Κενάν να είναι υπασπιστής του στρατηγού σε ηλικία 13 μόλις ετών.
Και συνεχίζει: «Ήξερα ότι οι Έλληνες αγαπούσαν τον Αλή πασά, τον Τεπελενλή, δεν περίμενα όμως να βρω μνημείο Οθωμανού πασά στην Ελλάδα. Το ότι ο Χασάν Ταχσίν πασάς, τόσο αγαπημένος είναι, δεν χρειάζεται άλλη απόδειξη».
Και τελειώνει το άρθρο, με τον τίτλο του παρόντος παραμυθιού, ο οποίος νομίζω ότι συγκλονίζει: Αμέσως μετά την υπογραφή του πρωτοκόλλου παράδοσης στους Έλληνες, ο αείμνηστος Χασάν Ταχσίν Πασάς είπε:
«Η Θεσσαλονίκη χάθηκε…. αλλά σώθηκε».
ΥΓ. Αφιερωμένο ολόψυχα στον άγνωστο πρωινό διανομέα της εφημερίδας της Σκοπιανής προπαγάνδας, το πρωί της 8ης Οκτωβρίου 2012, μπροστά από το δημαρχείο της πόλης των Γιαννιτσών. Η βλακεία και η μισαλλοδοξία, αφυπνίζει συνειδήσεις, και μας βάζει στην εικόνα της αναζήτησης. Για τους ανήσυχους, πέραν των αναφερομένων πηγών, παραπέμπουμε και στον διαδικτυακό τόπο www.zosimaia.gr.
*Ο Σωτήρης Δημηρόπουλος, είναι απόφοιτος της σχολής Βαλκανικών γλωσσών του Ιδρύματος Μελετών της χερσονήσου του Αίμου.
